نشست روز پنجشنبه (اول دسامبر/ ۱۰ آذر) وزرای خارجه کشورهای عضو "اتحادیه اروپا" به رایزنی درباره اعلام اقدامات تحریمی شدیدتری علیه دو کشور سوریه و ایران اختصاص دارد.
در مورد سوریه تا کنون خرید نفت و گاز از این کشور تحریم شده و "اتحادیه اروپا" هرگونه سرمایه‌گذاری در صنایع انرژی این کشور را ممنوع کرده است. انتظار می‌رود که نشست "اتحادیه اروپا" تمام همکاری‌های مالی و تجاری با سوریه را متوقف کند.

در مورد اقدامات تنبیهی علیه جمهوری اسلامی نیز بی‌شک تحریم‌های شدیدتری مطرح خواهد شد، اما از کم و کیف آن برآورد دقیقی در دست نیست، هرچند بی‌شک هم صنعت نفت و هم معاملات بانکی را با شدت و ضعف در بر خواهد گرفت.

در پى تشنجاتی که پس حمله به سفارت بریتانیا در تهران پیش آمد، در میان کشورهای اروپایی گرایش به اتخاذ شدیدترین اقدامات از جمله تحریم "بانک مرکزی ایران" قوت می‌گیرد. مجلس سنای آمریکا متممی را در چارچوب لایحه بودجه نظامی ایالات متحده بررسی کرده که "بانک مرکزی ایران" و خریداران نفت این کشور را تحریم می‌کند.

دورخیز برای تحریم نفت ایران

بریتانیا که به طور یکجانبه به تحریم "بانک مرکزی ایران" دست زده، خواهان اقدامات وسیع‌تری برای زیر فشار گذاشتن ایران است. بریتانیا معتقد است که حمله به سفارت این کشور در تهران، نمی‌توانسته بدون موافقت مقامات جمهوری اسلامی صورت گرفته باشد.

خبرگزاری رویترز از قول یکی از مقامات بریتانیا نقل کرده است این کشور مصمم است به تنهایی یا به همراه کشورهای بزرگ اتحادیه اروپا مانند آلمان و فرانسه به "وسیع‌ترین تحریم‌ها" علیه ایران اقدام کند. رویترز، از قول منبع دیپلماتیک یادشده می‌گوید: «بریتانیا نه تنها تحریم‌های بیشتری علیه ایران به اجرا می‌گذارد، بلکه تحریم نفتی را به طور جدی دنبال خواهد کرد و حتی شاید به صورت یکجانبه و با همکاری آلمان یا فرانسه، تحریم نفتی ایران را عملی کند.»

پیش از این دولت فرانسه نیز تحریم نفت ایران را مطرح کرده بود، اما با مخالفت شماری از اعضای "اتحادیه اروپا" روبرو شد. وزارت خارجه فرانسه گفته است در صورتی که متحدان اروپایی همراهی کنند، فرانسه تحریم نفتی ایران را به اجرا خواهد گذاشت.

میزان وابستگی اروپا به نفت ایران

ایران کمی بیش از ۲ میلیون بشکه نفت خام در روز صادر می‌کند که بخش عمده آن به کشورهای حوزه آسیا و پاسفیک فرستاده می‌شود. بنا به داده‌های "اداره اطلاعات انرژی آمریکا" کشورهای چین، ژاپن، هند، ایتالیا و کره جنوبی اصلی‌ترین مشتریان نفت خام ایران هستند.

بنا به گزارش "آژانس بین‌المللی انرژی" ایران در حال حاضر روزانه حدود ۴۵۰ هزار بشکه نفت خام به کشورهای "اتحادیه اروپا" صادر می‌کند. جمهوری اسلامی ایران یکی از ۳ صادرکننده‌ی عمده نفت خام به اروپا به شمار می‌رود. بر اساس آماری که دولت آمریکا منتشر کرده، در سال گذشته میلادی، حدود ۱۸ درصد از کل فروش نفتی جمهوری اسلامی، شامل صادرات نفت به کشورهای عضو "اتحادیه اروپا" بوده است.

به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، در حال حاضر بریتانیا از ایران نفت وارد نمی‌کند، اما آلمان و فرانسه همچنان از ایران نفت خریداری می‌کنند. ایتالیا با واردات روزانه ۱۸۳ هزار بشکه نفت خام، بزرگ‌ترین خریدار اروپایی نفت خام ایران است. این مقدار به میزان ۱۳ درصد از نفت این کشور است. اسپانیا با ۱۳۷ هزار بشکه در روز در مقام بعدی قرار دارد، که این نیز حدود ۱۳ درصد از نیاز نفتی آن را تأمین می‌کند.

بر اساس داده‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان خرید روزانه نفت خام ایران از سوی فرانسه در شش ماه اول سال میلادی جاری ۴۹ هزار بشکه بوده است. با این حساب فرانسه حدود ۴ درصد از نفت وارداتی خود را از ایران تأمین می‌کند.

در جستجوی جایگزین

کشورهای اتحادیه اروپا نگران هستند که تحریم نفت ایران به بالا رفتن قیمت نفت در بازارهای جهانی منجر شود. به ویژه کشورهایی مانند یونان، که اقتصادی بحران‌زده دارند، با گران شدن منابع انرژی آسیب زیادی می‌بینند، برای مثال اگر بهای نفت از نرخ حدود بشکه‌ای صد دلار به ۱۵۰ دلار یا بیشتر برسد.

به عقیده کارشناسان به خاطر چنین ملاحظاتی است که ایالات متحده هنوز از منع کامل فعالیت‌های "بانک مرکزی" و تحریم نفت ایران سخن نگفته است. اما دولت‌های غربی و کنسرن‌های انرژی می‌دانند که چنین روندی شروع شده است. از هماکنون دولت‌ها، واسطه‌ها و پالایشگاه‌ها به نفت لیبی و عربستان سعودی، روسیه و کشورهای غرب آفریقا به عنوان جایگزینی ممکن برای نفت ایران چشم دوخته‌اند.

مقامات دولتی ایتالیا به شرکت‌های تولید و عرضه انرژی قول داده‌اند که با تلاش‌های دیپلماتیک برای نفت ایران جایگزین خواهند یافت. به اعتقاد آنها عربستان سعودی، بزرگترین صادرکننده‌ی نفت جهان، کشوری است که می‌تواند خلأ کمبود نفت ایران را جبران کند.

پیترو دسیمونه، رئیس کنسرن انرژی ایتالیا، پس از ملاقات با مقامات دولتی در گفت‌وگویی تلفنی به خبرگزاری رویترز گفته است: «عربستان سعودی کشوری است که می‌تواند جای ایران را در واردات نفت پر کند. عربستان تنها کشوری است که می‌تواند بی‌درنگ تولید و صدور نفت را افزایش دهد و بازار را از نفت ایران بی‌نیاز کند.»
در صورت تحریم نفت ایران، پالایشگاه‌ها به حدود سه ماه مهلت نیاز دارند تا امکانات فنی خود را با نفت دیگری غیر از نفت ایران هماهنگ کنند.

در صورت تصویب تحریم واردات نفت از ایران، جمهوری اسلامی همچنان به فروش نفت خام خود به کشورهای آسیایی ادامه می‌دهد. گفته می‌شود که چین برنده اصلی تحریم‌ها خواهد بود، زیرا با توجه به بیرون رفتن خریداران اروپایی، ایران ناچار است نفت خود را به بهایی پایین‌تر از بازار به چین عرضه کند.

AA/SJ