طل الملوحی، وبلاگ‌نویس اهل سوریه: «جوان‌ترین زندانی نبود آزادی بیان در جهان»
۱۳۸۹ اسفند ۳, سه‌شنبه
بیست و هفتم دسامبر ۲۰۰۹، طل الملوحی هجده ساله مثل هرروز از خواب بیدار شد، با خانواده‌اش صبحانه خورد، به اینترنت وصل شد، کمی وب‌گردی کرد و سری به سه وبلاگش زد. قرار بود آن روز به خانه‌ی یکی از هم‌کلاسی‌هایش برود تا با هم درس بخوانند. فصل امتحانات مدرسه بود.
طل الملوحی اما هیچ‌وقت نتوانست به خانه‌ی دوستش برود و خود را برای امتحان بعدی دبیرستان آماده کند. آن روز ماموران اطلاعاتی سوریه به خانه‌ی آن‌ها ریختند و طل را دستگیر کرده وبه مکان نامعلومی بردند. چند روز بعد، ماموران امنیتی باز به خانه‌ی آن‌ها رفته و این‌بار کامپیوتر شخصی، دست‌نوشته‌ها، سی‌دی‌ها، کتاب‌ها و لوازم شخصی دیگر طل را جمع‌آوری کرده و با خود بردند. ماموران در برابرسوال مکرر والدین این دختر هجده ساله که فرزندشان را کجا برده‌اند و چرا ساکت ماندند.
طل الملوحی، وبلاگ‌نویس منتقد
طل الملوحی، دانش‌آموز دبیرستانی اهل شهر حمص در غرب سوریه، یکی از وبلاگ‌نویسان جوان این کشور بود. او سه وبلاگ داشت که «وبلاگ من» معروف‌ترین و پرطرفدارترین‌این سه وبلاگ بود. طل الملوحی در «وبلاگ من» شعرها و نوشته‌هایی در حمایت از مردم فلسطین و حق فلسطینی‌ها برای بازگشت به سرزمین‌شان و در انتقاد از خشونت‌های اسرائیل می‌نوشت. در همین وبلاگ او نوشته‌هایی در انتقاد از عملکرد «اتحادیه‌ی کشورهای عضو مدیترانه» و عملکرد دولت سوریه و سرکوب منتقدان در سوریه هم می‌نوشت.
عکس صفحه‌ی اصلی «وبلاگ من»، تصویری از مهاتما گاندی رهبر مبارزات ضداستعمار هند بود و طل الملوحی پایین عکس گاندی نوشته بود:«او همیشه یک نمونه‌ی درخشان از رهبری باقی خواهد ماند.» نقش صفحه نیز شعار «نه به شکنجه» بود و طل در یکی از نوشته‌های این وبلاگ عکسی از جورج بوش، رئیس‌جمهور سابق آمریکا را پست کرده بود که بوش را در قالب آدولف هیتلر تصویر کرده و هیتلر معاصر نامیده بود.
دیگر وبلاگ طل الملوحی، وبلاگی با عنوان «نامه‌ها» بود که نوشته‌های طل به زبان انگلیسی درباره زندگی در سوریه، انتقاد از خشونت و سرکوب دولت علیه مخالفان و منتقدان و مبارزه علیه زور و خشونت را شامل می‌شد. عنوان دیگر وبلاگ این دختر جوان سوری، «روستاهای ویران‌شده‌ی فلسطین» بود که شعرهایی درباره‌ی فلسطین و تبعیض و خشونت علیه فلسطینی‌ها را شامل می‌شد.
مقامات اطلاعاتی و امنیتی سوریه، هیچ‌وقت به طور مشخص اعلام نکردند که دلیل بازداشت طل چیست. منتقدان سوریه‌ای و فعالان حقوق بشری می‌گویند دلیل بازداشت طل الملوحی، یکی از نوشته‌های وبلاگ اوست که در آن درباره‌ی لزوم آگاهی شهروندان از حقوق شهروندی و لزوم مبارزه برای حقوق انسانی خود و نه گفتن به زور و ارعاب نوشته بود.
بیش از یک‌سال حبس بی‌ملاقات و تماس
بعد از آن‌که در بیست و هفتم دسامبر ۲۰۰۹، ماموران طل را در خانه بازداشت کردند، تلاش‌های پدر و مادر او برای یافتن محل نگهداری طل و ملاقات با او شروع شد. ماموران امنیتی سوریه به این دختر جوان وبلاگ‌نویس و منتقد اجازه‌ی هیچ‌گونه تماسی با افراد خانواده‌ی خود را نداده و حتا هنوز معلوم نیست که او را در کدام زندان نگاه می‌دارند.
وقتی ماه‌ها پیگیری والدین طل برای پاسخ‌گویی مقامات که چه بر سر دخترشان آمده، او را کجا نگاه می‌دارند و اتهامش چیست بی‌جواب ماند، در سپتامبر ۲۰۱۰ مادرش نامه‌ی سرگشاده‌ای را به بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه نوشت و تقاضای دادرسی کرد. احد الملوحی، مادر طل الملوحی در نامه‌ی خود به رئیس‌جمهور نوشت:« دختر من عضو هیچ گروه سیاسی و منتقدی نیست و هیچ‌گونه ارتباطی با هیچ فرد سیاسی و سازمانی ندارد.»
نامه‌ی سرگشاده‌ی مادر طل به رئیس‌جمهور میان سازمان‌ها و فعالان حقوق بشری جهان عرب سروصدای بسیاری برپا کرد و دولت سوریه تحت فشار قرار گرفت تا این دختر دانش‌آموز را که نه تنها امتحان‌های دبیرستان خود را از دست داده، که ماه‌هاست در بی‌خبری بدون حق ملاقات با خانواده‌اش به سر می‌برد را آزاد کنند. یکی از مقامات امنیتی سوریه در پی این نامه، به خانواده‌ی طل الملوحی قول داد که تا دخترشان تا ماه رمضان آزاد خواهد شد. اما ماه رمضان هم تمام شد و نه تنها طل آزاد نشد، که خبرهای محرمانه‌ای به بیرون رسید که طل تحت شکنجه‌ی جسمی و روحی شدید قرار دارد.
در همین حین یکی از وب‌سایت‌های خبری نزدیک به حاکمیت سوریه مدعی شد که طل در بند زنان زندان «دوما» در بیست کیلومتری شمال غربی دمشق نگهداری می‌شود. اما مادر طل بعدتر به رسانه‌ها و نهادهای حقوق بشری گفت که طی ماه‌های گذشته او بارها به این زندان مراجعه کرده و مسئولان زندان می‌گویند دخترش در این زندان نگهداری نمی‌شود.
فشارهای شدید بین‌المللی برای آزادی وبلاگـنویس سوری
بازداشت طل الملوحی و ماه‌ها حبس او در بی‌خبری مطلق، موجی از شدیدترین انتقادهای فعالان و نهادهای حقوق بشری جهان را به دنبال داشت. وبلاگ‌نویس‌های عرب بسیاری لوگوی دفاع از آزادی طل را در وبلاگ‌های خود قرار دادند و از سرکوب دولت سوریه علیه منتقدان انتقاد کردند.
وبلاگ‌نویسان مصری در سپتامبر ۲۰۱۰، تجمعی در دفاع از حق آزادی بیان و آزادی طل الملوحی جلوی سفارت سوریه در قاهره برپا کردند و خواستار آزادی فوری این وبلاگ‌نویس جوان شدند. تجمع‌های اعتراضی دیگری در فرانسه، آلمان، پاکستان و واشنگتن برای ازادی طل الملوحی برپا شد. با این‌همه دولت سوریه و مقامات امنیتی این کشور همچنان هیچ واکنشی نشان نداده و هیچ خبر رسمی درباره‌ی وضعیت این دانش‌آموز وبلاگ‌نویس منتشر نکردند.
سازمان «عفو بین‌الملل» در بیانیه‌ای بازداشت و بی‌خبری و عدم اجازه مقامات به طل برای تماس با خانواده‌اش را «راز بزرگ امنیتی» سوریه خواند و از بی‌خبری درباره‌ی وضعیت طل الملوحی ابراز نگرانی شدید کرد. بنا به گزارش سازمان «گزارشگران بدون مرز» طل الملوحی «جوان‌ترین زندانی به دلیل نبود آزادی بیان» در جهان است. «دیده‌بان حقوق بشر» در بیانیه‌هایی به بازداشت و بی‌خبری از وضعیت طل اعتراض کرده و مدیر بخش خاورمیانه این سازمان حقوق بشری می‌گوید:«بازداشت یک دانش‌آموز دبیرستانی برای ماه‌ها بدون تفهیم اتهام، رفتار کلیشه‌ای ضدبشری، خشن و سرکوب‌گر سازمان امنیت سوریه است.»
دادگاه و پنج سال محکومیت به حبس
بالاخره روز ۱۴ فوریه ۲۰۱۱، بعد از چهارده ماه بازداشت و بی‌خبری، ماموران طل الملوحی را در حالی که چشم‌بند بر چشم، دست‌بند به دست و زنجیر به پایش بسته بودند به دادگاه غیرعلنی آوردند و دادگاه او را به اتهام «جاسوسی و افشای اطلاعات برای آمریکا» به پنج سال حبس محکوم کرد. بنا به گفته‌ی وکلای طل، دادگاه ادله‌ای برای این ادعا ارائه نکرد.
دولت آمریکا خیلی سریع موضع‌گیری کرده و اتهام دادگاه به این دختر نوجوان را «مضحک و شرم‌آور» خواند و گفت این شیوه‌ی همه رژیم‌های مستبد برای برخورد با منتقدان است که آن‌ها را به جاسوسی برای آمریکا متهم می‌کنند و ابراز تاسف کرد که سوریه از سرنوشت‌های دیگر نظام‌های دیکتاتوری منطقه و وقایع مصر و تونس درس نمی‌گیرد و به رفتار خشن با منتقدان ادامه می‌دهد.
وکلای طل الملوحی که تنها کسانی بودند که حق حضور در جلسه‌ی دادگاه را پیدا کرده بودند، به رسانه‌ها گفتند که طل حکم پنج سال حبس را با سکوت و آرامش شنید. رسانه‌ها می‌گویند مادر طل که پدرش از وزرای کابینه‌ی حافظ اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه بوده است بعد از شنیدن حکم در بیرون دادگاه به هق هق افتاد.
وبلاگ‌نویسان عرب می‌گویند این اتهام به طل الملوحی، نمونه‌ی رفتار همیشه‌ی سوریه با منتقدان است. یکی از وبلاگ‌نویس‌های سوریه‌ای که در خارج از سوریه زندگی می‌کند نوشت:«طل در نوشته‌ای بعد از پیروزی باراک اوباما در انتخابات ریاست‌جهوری آمریکا ابراز امیدواری کرده بود که اوباما به وضع مردم فلسطین توجه بیشتری کند و تلاش بیشتری را به پایان بخشیدن مناقشه‌ی اسرائیل و فلسطین معطوف کند. مقامات امنیتی رژیم سرکوب‌گر سوریه لابد این نوشته‌ی کوتاه را کرده‌اند مدرک جرم برای اتهام بی‌منطق و بی‌پایه‌ی جاسوسی!»
این اولین‌بار نیست که حاکمیت سوریه، این چنین خشن با وبلاگ‌نویس‌ها و فعالان سایبر این کشور برخورد می‌کند و آن‌ها را به اتهام‌های شدید امنیتی محکوم می‌کند. سازمان «ناظران حقوق بشر سوریه» که از نهادهای حقوق بشری شناخته‌شده‌ی این کشور است می‌گوید «صدها نفر تا به‌حال به دلیل بیان عقیده و انتقاد در فضای وب در سوریه بازداشت، بازجویی و گاه مثل طل به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شده‌اند.»
در سال ۲۰۰۹، سازمان «گزارشگران بدون مرز» اعلام کرد که لااقل چهار وبلاگ‌نویس در سوریه به دلیل انتشار مطالب انتقادی در وبلاگ خود در بازداشت به‌سر می‌برند و نام سوریه را به عنوان «یکی از دوازده کشور دشمن اینترنت در جهان» در گزارش سالانه‌ی خود ذکر کرد.
شبکه‌های اجتماعی چون« فیس‌بوک»، «توئیتر» و« یوتیوب» از سال ۲۰۰۷ در سوریه فیلتر بودند و دولت اخیراً تحت فشارهای شدید از این وب‌سایت‌ها رفع فیلتر کرده است. سوریه دسترسی به دانش‌نامه‌ی «ویکی‌پدیا» را هم مسدود کرده است و همچنان فیلترینگ و کنترل شدیدی روی وبلاگ‌های مخالف اعمال می‌شود. به‌نظر می‌رسد با اتهام حکم سنگینی که دادگاه برای طل الملوحی نوزده ساله صادر کرده است، نام این کشور باز میان کشورهای «دشمن اینترنت» در جهان ذکر شده و باقی بماند.
فرناز سیفی
تحریریه: یلدا کیانی