با گذشت یک‌روز از انتقادات محمد مرسی رئیس‌جمهور مصر از حکومت سوریه در اجلاس سران غیرمتعهدها، حسن شیخ‌الاسلام مشاور امور بین‌الملل رئیس مجلس شورای اسلامی سخنان محمد مرسی رئیس‌جمهور مصر در افتتاحیه اجلاس سران غیرمتعهدها را "ناپخته" و "اشتباهی بزرگ" عنوان کرده است. خبرگزاری فارس اما در یادداشتی با برجسته کردن سخنان مرسی درباره فلسطین در افتتاحيه اجلاس سران غيرمتعهدها بر مشابهت‌های موضع‌گیری مرسی با مقامات ایران بر سر "اصلاح ساختار شورای امنیت" و حمایت از فلسطین تاکید کرد.

بشنوید: حسن شریعتمداری تحلیل‌گر مسائل سیاسی

محمد مرسی در افتتاحيه شانزدهمین اجلاس سران غيرمتعهدها در سخنرانی خود با انتقاد از رژیم سوریه، حکومت این کشور را "سرکوبگر" و "فاقد مشروعیت" خوانده بود.

در همین حال پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان ملل روز جمعه ۱۰ شهریور گزارش داد بان کی‌مون دبیرکل سازمان ملل نیز در سخنرانی خود در دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه گفت در دیدار با رهبر جمهوری اسلامی از او خواسته است رهبران مخالفان و دیگر زندانیان سیاسی را آزاد کند. دبیرکل سازمان ملل متحد در مراسم گشایش شانزدهمین اجلاس "نم" در روز پنج‌شنبه ۹ شهریور نیز انکار هولوکاست و درخواست نابودی اسرائیل توسط مقام‌های جمهوری اسلامی را محکوم کرده بود.

پیش از شروع اجلاس سران غیرمتعهدها تصمیم دبیرکل سازمان ملل متحد برای حضور در تهران با انتقاد آمریکا و اسرائیل روبه‌رو شده بود. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل تصمیم بان کی مون برای حضور در نشست تهران را "اشتباهی فاحش" عنوان کرده بود.

حسن شریعتمداری تحلیل‌گر مسائل سیاسی  در گفت‌وگو با دویچه وله  اجلاس سران غیرمتعهدها در تهران را ارزیابی کرده است.

دویچه وله: اظهارات محمد مرسی رئیس‌جمهور مصر در افتتاحيه اجلاس سران غيرمتعهدها و انتقادات او از حکومت سوریه در تهران تا چه حد به‌طور عام برای اعضای جامعه جهانی و به طور خاص برای جمهوری اسلامی قابل انتظار بود؟ آیا به نوعی مقامات جمهوری اسلامی توقع این‌گونه سخنان از مرسی در تهران را داشتند؟

حسن شریعتمداری: قاعدتا برای جامعه‌ جهانی قابل انتظار بود. برای این‌که آقای مرسی رئیس جمهور کشور مصر است، کشور مصر خود را جزو جهان عرب می‌داند و سیاست غالب در جهان عرب، سیاستی بر مبنای نزدیکی با فلسطین، حمایت از خواسته‌های فلسطینیان و هم‌چنین دوری از حکومت سوریه است. ولی آقای محمد مرسی در سخنرانی خود جایی هم از بحرین صحبت کرد؛ به خاطر این‌که استقلال خود را از سیاست‌های عربستان سعودی نشان دهد. بنابراین جامعه‌ جهانی قاعدتا باید این انتظار را می‌داشت.

در ارتباط با جمهوری اسلامی هم اگر مقداری خرد در حکومت‌گران ما بود، باید می‌دانستند که رئیس جمهور کشور بزرگی مانند مصر، به  کنفرانس عدم تعهد نمی‌آید تا سیاست‌های آن‌ها را به زبان بیاورد و سیاست‌های مملکت خود را بیان خواهد کرد. حداقل عده‌ای در جمهوری اسلامی ایران هم می‌توانستند حدس بزنند. منتها احتیاج آن‌ها به یک مانور موفقیت‌آمیز در کنفرانس غیرمتعهدها، به قدری زیاد بود که این ریسک را به جان خریدند. چاره‌ی دیگری هم نداشتند. آن‌ها میزبان این دوره از کنفرانس عدم تعهد بودند و اگر خواستار روابط خوبی با جهان عدم تعهد هستند، باید همه را دعوت می‌کردند و این آقای مرسی بود که اصرار آن‌ها را پذیرفت و انتخاب کرد که به ایران بیاید.

رسانه‌های رسمی و غیررسمی جمهوری اسلامی ایران مثل خبرگزاری فارس سعی کردند سخنان مرسی درباره فلسطین در افتتاحيه اجلاس سران غيرمتعهدها را برجسته کنند و این‌طور نشان دهند که ایران و مصر می‌توانند موضع مشترکی درباره فلسطین داشته باشند. فکر می‌کنید حداقل در مورد اسرائیل، جمهوری اسلامی می‌تواند در آینده روی همراهی مصر حساب کند؟

آقای مرسی می‌خواهد در مرکزی قرار بگیرد که فاصله‌‌اش نسبت به عربستان سعودی، ترکیه، آمریکا و غرب زیاد نشود. به همین دلیل به قدری به جمهوری اسلامی نزدیک نخواهد شد که این فاصله را به هم بزند و این توازن به هم بریزد. اما اگر از طرف جمهوری اسلامی و خواسته‌های حداکثری‌ ایران مورد هجوم قرار نگیرد، سعی خواهد کرد که روابط حداقلی‌ با جمهوری اسلامی را نگه دارد.

آن‌ها (مصر و جمهوری اسلامی ایران) به هیچ وجه متحد استراتژیک در آینده نخواهند شد، ولی شاید دشمنی‌هایی هم که در دوره‌ حسنی‌ مبارک داشتند، ادامه پیدا نکند و روابط معتدل‌تری بین ایران و مصر برقرار شود.

با عدم شرکت سران کشورهای مهم منطقه از جمله ترکیه و عربستان سعودی در اجلاس سران، مقامات حکومت ایران، حضور بان کی مون در تهران را نشانه شکست انزوای ایران در صحنه بین‌المللی قلمداد ‌کردند. حتی انتقاداتی از سوی آمریکا و اسرائیل درباره حضور بان کی مون در تهران هم مطرح شد. از طرفی دبیر کل سازمان ملل در دیدار با مقامات حکومت ایران خواستار آزادی زندانیان سیاسی و دیدار با میرحسین موسوی و محمد خاتمی شد. همین‌طور در سخنرانی خود در اجلاس سران از مواضع ضد‌اسرائیلی تهران انتقاد کرد. فکر می‌کنید تا چه حد انتقاداتی  که درباره حضور بان کی  مون در تهران مطرح شد درست بوده است؟

آقای بان کی‌مون درست عمل کرده است. ایشان نمی‌توانست کنفرانس غیرمتعهدها را به خاطر این‌که این کنفرانس در تهران برگزار می‌شود بایکوت کند. ایشان تنها می‌توانست به صراحت انتقادات خود را بگوید و حرف‌های خود را مطرح کند که مطرح کرده است.

شاید شخصیت ایشان، شخصیتی نیست که این انتقادات را به زبان تهاجمی بیان کند که رضایت همه را جلب کند. ولی همه‌ مواضع اصولی را که یک رییس سازمان ملل متحد می‌تواند داشته باشد، با وقار و متانت حفظ کرد. فکر می‌کنم صحبتی که رسانه‌های آمریکا و اسرائیل بر علیه ایشان می‌کنند، فشاری است که اثر حضور ایشان را خنثی کند.

باید در آستانه‌ی قرن موجود، این را دانست که انزوای دیپلماتیک کشورها بسیار سخت است و انزوای دیپلماتیک کشورها ممکن نیست. حداکثر می‌شود کشورها را حصر اقتصادی کرد و فشار اقتصادی روی آن‌ها آورد. اما این‌که در دنیای ارتباطات و در دنیایی که همه به دیپلماسی بیشتر اهمیت می‌دهند و می‌خواهند خطر جنگ را بکاهند، این‌که روابط کشوری را با همه‌ دنیا بتوان قطع کرد، کار بسیار مشکلی است. چنین چیزی ممکن نیست.