پس از رخداد تروریستی یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ میلادی بسیاری از کارشناسان منطقه بر این نظر بودند که دیگر عربستان سعودی، کشوری که بیشتر این تروریست‌ها از آن آمده بودند، نمی‌تواند متحد شماره یک آمریکا در منطقه باشد. آنها خواستار آن بودند که این کشور متحد دیگری برای خود در نظر گیرد.

دولت عراق و قراردادهای جدید

این که گفته می‌شود آمریکا حمله به عراق را آغاز کرد تا منابع نفتی این کشور را به دست آورد تایید نشده، زیرا تاکنون کنسرن‌های آمریکایی در خرید نفت از عراق سهیم نبوده‌اند. در ماه ژوئن سال جاری، سرانجام دوکنسرن توانستند در یک مزایده قراردادهایی با دولت عراق ببندند. یکی از این دو، یک کنسرن بریتانیایی- چینی و دیگری کنسرنی زیر نظر شرکت ایتالیایی ِ اِنی (ENI) بود.

دولت عراق نظر دقیق و روشنی در مورد قراردادهای نفتی با کشورهای خارجی یافته است. این نظر با برنامه‌های کنسرن‌های نفتی چندان مطابقتی ندارد. دولت عراق در قراردادهایش با کنسرن‌ها، که آنها را قراردادهای خدماتی می نامد، شرط می‌کند که این کنسرن‌ها باید طی ۲۰ سال آینده به میزان تولید امروز عراق، برای هر بشکه دو دلار به دست آورند. این در حالی‌ست که کنسرن‌ها مبلغی بسیار بالاتر از این رقم را برای تولید هر بشکه نفت برای خود در نظر گرفته بودند.

حسن شهرستانی، وزیر نفت عراق، در یک مصاحبه تلویزیونی اعلام کرد که عراق در نظر ندارد ملی شدن نفت‌اش را از دست بدهد و هیچ کشوری نیز در بستن قرارداد با عراق از مزایای ویژه‌ای برخوردار نخواهد شد. او خاطرنشان کرد که روابط داخلی و خارجی عراق دیگر نمی‌توانند تاثیری بر قراردادهای نفتی داشته باشد.

در قراردادهای دولت عراق با کنسرن‌ها دیگر چون گذشته سهیم شدن کنسرن‌ها در سود فروش نفت، در نظر گرفته نمی‌شود. شهرستانی، وزیر نفت عراق، اعلام کرد که کنسرن‌های آمریکایی در سال‌های اخیر چندین بار سعی کردند راهی به منابع نفتی عراق بیانبد، اما این کوشش بی‌نتیجه ماند.

ذخایر نفت عراق

گفته می‌شود که منابع نفتی عراق ۱۵ میلیارد بشکه است. این در حالی‌ست که ذخایر نفتی دیگر این کشور هنوز کشف نشده‌اند و راه‌های استخراج نفت در عراق بسیار سهل‌تر از کشورهای دیگر نفت خیز است. در چنین شرایطی عراق می‌تواند به زودی صادرات نفت خود را به شدت افزایش دهد.

اما عراق طی سال‌های طولانی نتوانست به اندازه‌ای که می‌خواهد نفت بفروشد، چه در دوران جنگ با ایران، چه در دوران اشغال کویت و چه پس از اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی از طرف آمریکا. در حال حاضر صادرات نفت عراق در روز ۳/ ۲ میلیون بشکه در روز است، یعنی در سطح سال ِ ۲۰۰۳ میلادی. دولت عراق بسیار خشنود خواهد شد اگر این سطح در پنج سال آینده به دو برابر رقم کنونی برسد.

ذخایر نفت و گروه‌های قومی

بیشترین ذخایر نفت عراق در بخش شیعی‌نشین جنوب و مناطق کردنشین ِ شمال این کشور قرار دارد. اما مردم این دو منطقه هیچ علاقه‌ای ندارند که شهروندان سنی‌مذهب این کشور در سود نفت مناطق‌شان سهیم گردند. به همین جهت است که کردها به طور نمونه خود در امر بستن قراردادهای صادرات نفت با شرکت‌های خارجی تصمیم می‌گیرند و قرارداد با ترکیه نمونه‌ای از این تصمیم است.

AJ/KG