رئیس مجلس ایران در یک سخنرانی کم سابقه ابعاد فاحش عقب‌ماندگی ایران در عرصه‌های اقتصادی و مدیریتی را با ذکر آماری تشریح کرده است. او همزمان می‌گوید در راس امور، رهبری و ولایت فقیه است که مردمسالاری در نهاد آن جدی است.
عکس: picture alliance/abaca
تبلیغات
علی لاریجانی روز پنجشنبه در سخنرانی در در دوازدهمین کنگره سراسری جامعه اسلامی مهندسین و گرامیداشت هفته دولت با ذکر آماری نمایی نگران‌کننده از وضعیت اقتصادی و مدیریتی ایران به دست داد.
به گفته لاریجانی سرانه تولید ناخالص ملی یکی از مولفه‌های وضعیت اقتصادی یک کشور است، ولی در این زمینه ایران در میان ۱۸۵ کشور در رتبه ۹۴ ایستاده است و از نظر آزادی اقتصادی نیز ایران در ته جدول است و در میان ۱۷۸ کشور مقام ۱۷۱ را داراست. او در توصیف این ارقام گفت که «این بدان معناست که رقابت در کشور ما بسیار پایین است.»
لاریجانی ایران را به لحاظ بیکاری نیز در میان ۱۰۴ کشور در مقام ۸۲ ذکر کرد و گفت که کشورهای کمی در جهان نرخ دو رقمی بیکاری دارند که ایران یکی از آنهاست. لاریجانی با اشاره به این که ایران در میان ۱۷۸ کشور جهان به لحاظ جذب سرمایه خارجی در مقام ۱۶۴ ایستاده است، افزود: « ما از نظر جذب سرمایه‌گذاری مشکل داریم که در این شرایط رتبه ایران در بین ۱۸۷ کشور از لحاظ حمایت از سرمایه‌گذاری، ۱۶۷ است. این موضوع نشان می‌دهد که مردم ما ترجیح می‌دهند پولشان را در جاهایی که زود نتیجه می‌دهد سرمایه‌گذاری کنند آن هم به خاطر شرایط سخت و فسادانگیز بوروکراتیک کشور است که مردم ترجیح می‌دهند پولشان را در جای امنی همچون بانک قرار داده و همان سود ۱۸ درصد را گرفته اما در تولید سرمایه‌گذاری نکنند.»
روستاهایی که خالی شده‌اند، مغزهایی که از کشور می‌روند
ایران به روایت رئیس مجلس در زمینه رعایت حقوق مالکیت معنوی نیز از ۱۴۰ کشور در رتبه ۱۳۰ است که «این موضوع نگرانی‌را در بین کارآفرینان ایجاد کرده است.» و در حالی که رهبر ایران و برخی از مقام‌های ارشد پیوسته غنی‌سازی پرهزینه یا برخی اقدامات در زمینه صنعت نانو یا سلول‌های بنیادی را نشانه پیشرفت "شگرف" ایران ذکر می‌کنند، علی لاریجانی با استناد به آمار می‌گوید که ایران «از لحاظ دسترسی به آخرین فناوری از بین ۱۴۰ کشور در رتبه ۱۱۱ قرار دارد. موضوعی که شاید دلیل آن نگرش سطحی مدیریت‌ها و نبود افق دید برای استفاده از فناوری‌های نو است.»
لاریجانی سپس با اشاره به این که تنها ۵۰ درصد برنامه‌های توسعه‌ای ایران به اجرا درمی‌آیند این کشور را در جذب استعدادها در میان ۱۴۰کشور، در مقام ۱۳۴ دانست که نماد برجسته آن خروج گسترده مغزها از ایران است.
جمهوری اسلامی پیوسته شعار رسیدگی به روستاها و مناطق دورافتاده را تکرار کرده و خود را هوادار آن نشان داده است. اما علی لاریجانی می‌گوید که پس از ۳۷ سال، امروز «روستاها در حال تخلیه‌شدن هستند به این دلیل که چرخه اقتصادی مطلوبی در روستاها برای پیشرفت وجود ندارد و آن‌ها مجبور به مهاجرت می‌شود. نتیجه آن است که ۷۰ درصد مردم ایران شهرنشین شده‌اند و ایران به این لحاظ در میان ۲۱۶ کشور در مقام دوازدهم ایستاده است.»
سخنان کم‌سابقه لاریجانی در باره عقب‌ماندگی‌های اقتصادی ایران در حالی است که جمهوری اسلامی مطابق با طرح معروف به "سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ ایران" که سند بالادستی برای توسعه ایران به شمار می‌رود باید تا این سال « در جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه‌ی آسیای جنوب غربی (شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه) با تأکید بر جنبش نرم‌افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقاء نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل» قرار گیرد. معلوم نیست که با آمار مورد اشاره لاریجانی که در برخی شاخص‌ها نسبت به زمان انقلاب هم عقب‌رفت اساسی نشان می‌دهد، چگونه ایران قرار است به "سند چشم‌انداز ۱۴۰۴" برسد.
نکاتی که ذکر نشدند
بسیاری از منتقدان سیاست‌های منطقه‌ای ایران و عدم تعامل بین‌المللی و نیز نگاهی امنیتی و نظامی به امر ثبات و اقتدار را از جمله عوامل عقب‌ماندگی‌های مورد اشاره علی لاریجانی می‌دانند، ولی رئیس مجلس در سخنرانی خود به این موارد اشاره‌ای نکرد. او در عین حال ضمن ستایش از نظام سیاسی ایران به دلیل نقش محوری "ولی فقیه" در ایران و مردم‌سالار خواندن این نظام، گله کرد که بخشی از مشکلات یادشده به ضعف تشکل، فقدان فعالیت‌های حزبی و کاستی‌های مدیریت سیاسی در ایران برمی‌گردد. این در حالی است که منتقدان همین نقش محوری ولی فقیه را مغایر حضور قدرتمند احزاب و سدی در برابر پیش‌برد برنامه‌های حزبی و پرورش مدیران قوی حزبی تلقی می‌کنند.
سال‌ها پیش حتی هاشمی رفسنجانی نیز تلویحا این موضوع را تناقضی دانسته بود که باید "روی آن کار شود": «مسأله بخصوصی داریم که‌باید رویش کار کنیم و آن‌مسأله ولایت‌فقیه است. چون‌حزب‌هایی که می‌آیند و انسان‌های نیرومند غیراجرایی که وارد حزب می‌شوند، می‌خواهند تصمیم‌سازی و سیاست‌سازی کنند که این‌سیاست‌ها تبدیل به برنامه‌می‌شود و اگر پیروز شدند، برنامه‌هایشان در جریان اداره کشور تبدیل به قانون می‌شود و اگر بدانند این‌ها حق تعیین سیاست ندارند و باید در محدوده خاصی حرکت کنند، وارد تحزب‌نمی‌شوند.»
بازار سیاه در ایران؛ از تجارت سکس تا فروش تخمک
بر اساس برآوردها ارزش بازار سیاه در ایران بین ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار است. قاچاق گاز و نفت، سیگار و مشروبات الکلی بیشترین سهم را در بازار سیاه دارند. در مورد تجارت سکس و اندام‌های زیستی و تکنولوژی آمار مشخصی در دست نیست.
عکس: Sven Bähren/Fotolia
بازار سیاه (اقتصاد زیرزمینی) به بازاری گفته می‌شود که تجارت در آن به صورت غیرقانونی صورت می‌گیرد. این فعالیت‌های اقتصادی خارج از کنترل و نظارت دولت و دستگاه‌های مسئول نظارت هستند و شامل فعالیت‌های غیرقانونی، گزارش نشده، غیر رسمی و ثبت نشده می‌شوند.
عکس: picture alliance / dpa
بر اساس آمارهای ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز ایران، ارزش قاچاق سوخت در این کشور در حدود ۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود. اختلاف قابل توجه قیمت سوخت در ایران و کشورهای همسایه یکی از مهمترین دلایل این موضوع عنوان می‌شود. ارزش بازار سیاه سوخت در جهان در حدود ۵۳ میلیارد دلار است. به شکل ویژه عرضه بنزین در بازار سیاه در سال‌های اخیر افزایش یافته است.
عکس: Irna
بر اساس آمارهای غیر رسمی ارزش بازار سیاه مواد مخدر در ایران نیز در حدود ۸ میلیارد دلار برآورد می‌شود. به عنوان نمونه از این میزان بیش از ۳ میلیارد دلار آن به هروئین اختصاص دارد. ارزش جهانی بازار سیاه هروئین در حدود ۶۸ میلیارد دلار برآورد شده است.
عکس: picture-alliance/dpa
در مورد ارزش قاچاق سیگار به ایران نیز آمارها متفاوت است. گفته می‌شود که دستکم ارزش بازار سیگار قاچاق در ایران ۵ میلیارد دلار است. این رقم در بازار جهانی ۵۰ میلیارد دلار است.
عکس: picture-alliance/dpa
قرص‌های اکستازی (MDMA) نیز در بازار سیاه ایران یافت می‌شوند. در سال‌های اخیر مصرف این مواد افزایش قابل توجهی داشته است. بخشی از این قرص‌ها نیز در داخل ایران تولید و به کشورهای دیگر صادر می‌شوند. ارزش جهانی بازار سیاه اکستازی در حدود ۱۶ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
عکس: Fotolia/Eugen Wais
ارزش بازار سیاه جهانی کریستال (از مشتقات مت‌آمفتامین) در حدود ۲۸ میلیارد دلار است. این ماده روان گردان در ایران نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد به نام شیشه مشهور است. قیمت شیشه در چند سال اخیر در ایران کاهش یافته از ۱۳۰ هزار تومان به گرمی ۵۰ هزار تومان رسیده است.
عکس: picture-alliance/ dpa/dpaweb
محصولات سینمایی نیز در بازار سیاه جهانی سهم قابل توجهی دارد. در حالی که بر پایه برخی امار غیر رسمی ارزش این بازار در ایران بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار است، ارزش بازار جهانی آن در حدود ۶۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
عکس: ILNA/M. Nasiri
ماری‌جوانا یا گراس یکی از بزرگترین بازارهای سیاه از نظر ارزش دلاری را در اختیار دارد. ارزش این بازار در حدود ۱۴۲ میلیارد دلار است. ارزش بازار سیاه این ماده در ایران مشخص نیست. بر اساس گزارش روزنامه شرق قیمت یک گرم ماری‌جوانا در ایران بین ۵۰ تا ۱۵۰ هزار تومان برآورد شده است.
عکس: Getty Images
بازار سیاه مشروبات الکی در ایران نیز رونق دارد. دلیل این امر ممنوع بودن تولید، واردات و مصرف این کالا در ایران است. براورد می‌شود بازار سیاه مشروبات الکلی در ایران بیش از یک میلیارد دلار ارزش داشته باشد.
عکس: MEHR
اجناس تقلبی در بازار ایران به وفور یافت می‌شوند. بخشی از این کالاها به صورت رسمی و بخشی دیگر از طریق بازار سیاه توزیع می‌شوند. بر اساس آمارهای غیر رسمی ارزش این بازار در ایران در حدود ۱۰۰ میلیون دلار است. ارزش جهانی این بازار بیش از ۶۵۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
عکس: picture alliance / ZB
چندین سال است که بازار سیاه اندام‌های زیستی مانند کلیه در ایران رونق یافته است. مشکلات اقتصادی یکی از مهمترین دلایل این موضوع عنوان می‌شود. به جز فروش این اندام‌ها در داخل ایران، صادرات آن به کشورهای دیگر نیز صورت می‌گیرد.
عکس: DW/Shahrokh
قاچاق انسان نیز بازار سیاه خود را دارد. هزینه قاچاق یک نفر از ایران به کشورهای اروپایی در حدود ۲۴ هزار دلار برآورد می‌شود. هزینه قاچاق شهروندان افغانستان به ایران در حدود ۷۰۰ دلار و به بریتانیا ۲۵هزار دلار است.
عکس: Reuters
موضوع بازار سیاه "جنین و تخمک" نیز مدتی است مورد توجه واقع شده است. به نوشته رسانه‌های ایران مراكز مجاز درمان ناباروری با كمبود جنين و تخمک اهدایی روبه‌رو هستند و در اين ميان بازار اهدای غير‌قانونی تخمک و جنین، داغ‌تر از قبل شده است.
عکس: Sven Bähren/Fotolia
تهیه دارو و برخی تجهیزات پزشکی از بازار سیاه در ایران امر تازه‌ای نیست. در سال‌های اخیر و با افزایش تحریم‌های بین‌المللی علیه برنامه هسته‌ای ایران، این بازار سیاه نیز رونق زیادی گرفته است.
عکس: Mehr
بازار سیاه مدارک دانشگاهی و پایان‌نامه‌های تحصیلی نیز در ایران داغ است. به نوشته خبرگزاری آنا قیمت مدرک لیسانس در ایران بدون استعلام ۶۰۰ هزار تومان و همراه با استعلام تایید مدرک از سوی مراکز اموزشی ۵۰ میلیون تومان است. این مبلغ برای مدرک فوق لیسانس ۸ تا ۱۰ میلیون تومان برآورد می‌شود.
عکس: IRNA
فروش بلیط هواپیما و قطار در ایران نیز در بازار سیاه رونق دارد. به نوشته رسانه‌های ایران این بازار سیاه همزمان با نزدیک شدن به تعطیلات نوروزی و افزایش مسافرت‌ها گسرش می‌یابد و آژانس‌های مسافرتی با قیمت‌های بیشتری بلیط‌های خود را به فروش می‌رسانند.
عکس: ISNA
تجارت سکس یکی از فعالیت‌های پرسود محسوب می‌شود. ارزش بازار سیاه روسپی‌گری در حدود ۱۸۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود. در ایران روسپی‌گری غیرقانونی است و در مورد بازار سیاه آن آمار رسمی وجود ندارد.
عکس: picture-alliance/dpa/R. Vennenbernd
اسکناس نو نیز همزمان با نزدیک شدن به سال نو، ارزش زیادی می‌یابد. با وجود عرضه اسکناس‌های نو توسط سیستم بانکی اما بازار سیاه این اسکناس‌ها نیز شکل می‌گیرد.
عکس: Mehr
ارزش بازار سیاه جهانی نرم‌افزارهای کامپیوتری در حدود ۶۰ میلیارد دلار است. در مورد ارزش بازار سیاه این محصولات در ایران اطلاعاتی در دست نیست.
عکس: Reuters/Morris Mac Matzen
شاید تازه‌ترین بازار سیاهی که رسانه‌های ایران از آن خبر می‌دهند، بازار خرید و فروش حواله ودعوت‌نامه‌های خودرو "دنا" است. گفته می‌شود این بازار سیاه موجب شده که قیمت نهایی ۱۰ میلیون تومان گرانتر به نسبت قیمت کارخانه تمام شود و ۵۲ میلیون به فروش برسد.
