عقد دختربچه‌ها و محدودیت دایره نفوذ قانون
۱۳۹۷ مرداد ۲۷, شنبه
به موازات تلاش فراکسیون زنان مجلس دهم برای افزایش سن قانونی ازدواج، دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی از وضعیت ازدواج دختران در سنین پایین، تفاوت سنی دختربچه‌ها با همسران‌شان و فراوانی این ازدواج‌ها در نقاط مختلف ایران ارائه کرده است.
مبنای این گزارش، یک سنجش اجتماعی از ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانی‌ها در سال ۱۳۹۴ بوده است. در این نظرپرسی ۴۷درصد پاسخگویان گفته‌اند که مناسب‌ترین سن برای ازدواج دختران ۱۶ تا ۲۰سال است. ۳۹درصد نیز سن مناسب را ۲۱ تا ۲۵ سال دانسته‌اند.
طبق گزارش مرکز پژوهش‌ها، بالاترین فراوانی ازدواج در گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ در سال‌های اخیر ۲۰۴هزار و ۲۰۲ مورد بوده و در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال، ۱۹۶هزار و ۵۹۲ مورد.
پیمایش انجام شده نشان می‌دهد که در فاصله ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵بین ۴/۹ تا ۵/۶درصد ازدواج‌های دختران در گروه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال بوده است. این مطالعه یادآوری می‌کند که آمار غیررسمی و ازدواج‌های ثبت‌نشده را هم باید به این رقم افزود. این ازدواج‌ها عموما بین مهاجران و اتباع غیرایرانی صورت می‌گیرد.
مرکز پژوهش‌ها می‌گوید افکار عمومی به طور کلی ازدواج زیر ۱۸سال و بخصوص ازدواج دختران در ۱۰ تا ۱۴ سالگی را مصداق ازدواج در سنین پایین می‌داند.
گزارش توضیح می‌دهد که ازدواج کودکان ۱۰ تا ۱۴ساله گرچه در تمام استان‌های ایران دیده می‌شود اما کانون آن در مناطق روستایی، عشایری و حاشیه شهرهاست. درعین حال تاکید شده که نمی‌توان مسئله را به توسعه یافتگی یا محرومیت استان‌ها ربط داد. مثلا کهگیلویه و بویراحمد و ایلام با وجود محرومیت، رتبه بسیار پایینی در ازدواج دختران نابالغ دارند و رتبه آذربایجان شرقی و خراسان رضوی بالاتر است. پیمایش نتیجه گرفته که نقش عامل فرهنگی در این موضوع بسیار پررنگ است.
فاصله سنی ۵۰ ساله
گزارش مرکز پژوهش‌ها با استناد به آمارهای ثبت احوال تاکید می‌کند که بیشتر دختران نابالغ، به همسری مردانی درآمده‌اند که حداکثر ۱۰ سال از آنها بزرگتر بوده‌اند. این واقعیت کتمان نشده که در سال ۱۳۹۵، سه دختر ۱۰ تا ۱۴ ساله به عقد مردانی ۷۰ ساله در آمده‌اند. تعداد ازدواج‌‌هایی با فاصله سنی ۲۵ تا ۲۹ سال نیز ۱۳۸ مورد بوده است. این فاصله‌های سنی غیرطبیعی، آسیب‌زا توصیف شده‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش به بررسی طلاق، محرومیت از تحصیل، مرگ و میر ناشی از بارداری، رضایت جنسی، خشونت خانگی، عدم رعایت حقوق کودکی، ناتوانی در امور زندگی، فقدان بلوغ فکری و اجتماعی این گونه ازدواج‌ها پرداخته و هم‌زمان تصریح می‌کند که وضعیت آن گونه بحرانی و حاد نیست که نیازی به تغییر کامل احکام شرعی و قانونی وجود داشته باشد.
در بخشی از این بررسی آمده است: «به‌دلیل محدودیت دایره نفوذ قانون در مناطقی که این ازدواج‌ها در آن صورت می‌گیرد، هرگونه استفاده غیرهوشمندانه از ابزار قانون می‌تواند موجب گسترش ازدواج‌های غیرثبتی و در نتیجه محرومیت مضاعف افراد ازدواج کرده در این سنین باشد.»
مرکز پژوهش‌ها پیشنهاد کرده که صلاحیت و اهلیت افراد برای ازدواج در مشاوره با وزارت بهداشت، سازمان نظام روانشناسی یا نیروی انتظامی تشخیص داده شود. ممنوعیت مطلق ازدواج با دختری که به بلوغ جنسی نرسیده و جرمانگاری آن، جرمانگاری ممانعت از تحصیل دختران متاهل در مدارس روزانه، تکلیف قانونی گذراندن دوره مهارت‌های زندگی در قالب مشاوره پیش از ازدواج از جمله پیشنهادهای این مرکز برای ساماندهی ازدواج در سنین پایین است.
طرح "کودک همسری"
مجلس ششم در دوران اصلاحات، سن بلوغ دختران را از ۹ سال به ۱۳ سال افزایش داد. به این ترتیب ازدواج‌های زیر این سقف سنی، غیرقانونی شدند. فراکسیون زنان مجلس دهم اما طرح "کودک همسری" را ارائه کرده تا سن ازدواج پسران ۱۸ و دختران ۱۶ سال باشد. طبق این طرح، ازدواج در سنین ۱۳ تا ۱۵ سال برای طرفین با اجازه پدر یا مصلحت دادگاه امکان پذیر خواهد بود.
چند روز قبل رسانه‌ها از قول مسئول مرکز بهداشت استان مرکزی نوشتند که ۳۵ دختربچه زیر ۱۳ سال در شهرستان خنداب عقد شده‌اند. فرماندار خنداب اما این آمار را غیرواقعی و موجب جریحه‌دار شدن احساسات مردم خواند.
فاطمه ذوالقدر، نماینده مجلس پیش‌تر گفته است که دفاتر ثبت باید کنترل شوند: «متاسفانه ازدواج در سن ۹ سالگی هم در کشور وجود دارد و دلیل آن تبصره‌هایی است که در قانون وجود دارد. دخترانی داریم که به دلیل عدم مخالفت دادگاه و با اجازه پدر در سن ۹ سالگی نیز ازدواج می‌کنند. این تبصره‌ها موجب ازدواج این دختران با مردان ۴۰، ۵۰ یا حتی ۶۰ ساله می‌شود بدون اینکه کسی شاکی باشد و یا ممانعتی در این خصوص وجود داشته باشد.»