به‌تازگی فیلم جدیدی از یک قتل واقعی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان منشر شده که در آن زنی در خیابان شوهر خودش را می‌کشد. زمان و مکان این اتفاق مشخص نیست، اما این فیلم حدود یک‌ماه پس از آن منتشر می‌شود که قتلی مشابه در میدان کاج سعادت‌آباد تهران رخ داد. در آن حادثه هم یک مرد یک مرد دیگر را در خیابان نقش زمین کرده بود و با داد وفریاد نمی‌گذاشت کسی به فرد مضروب کمک کند. مردم نظاره‌گر بودند و پلیس، با وجود حضور در صحنه، هیچ اقدامی انجام نداد. بعدا پلیس تهران قبول کرد که در آن حادثه تقصیر با ماموران بوده است.

سرهنگ همایون، یکی از افسران سابق نیروی پلیس ایران، حاضر شد در گفت‌و‌گو با دویچه‌وله درباره چرایی عملکرد پلیس ایران در این نوع حوادث توضیح دهد. سرهنگ همایون می‌گوید که در طول خدمت‌ا‌ش به عنوان سرهنگ نیروی انتظامی ایران، بارها چنین صحنه‌هایی را دیده است. وی ادامه می‌دهد: « فرهنگ غلطی در جامعه‌ی ما وجود دارد که چیز تازه‌ای هم نیست؛ دفاع از ناموس. حالا جدیداً خانمها هم این کارها را به‌صورت انتقامجویی انجام می‌دهند. مردم هم ترجیح می‌دهند در این مواقع دخالت نکنند. چون اولاً اصل جریان را نمی‌دانند و بعد هم کافی است طرف بگوید که دارد از ناموس‌اش دفاع می‌کند، آنوقت دست و پاها به‌قول معروف شل می‌شود.»

عدم آموزش ماموران پلیس

در شبکه‌های اجتماعی ایرانیان ماند فیس‌بوک، بالاترین یا وبلاگ‌ها، از عملکرد پلیس ایران در این حوادث انتقادهای زیادی شده است. سرهنگ همایون علت واکنش این‌چنینی پلیس ایران در صحنه‌های قتل را، عدم آموزش پلیس می‌داند. او می‌گوید: «ماموران پلیس ایران آموزش لازم را برای دفاع از جان مردم نمی‌بینند. خود من سالیان گذشته در دانشکده‌ی افسری دیده بودم، آموزش به این ترتیب بود که فرض کنید به ما آموزش "کنترل اغتشاشات" می‌دادند، تمرین هم می‌کردیم. ما تمرین بدنی هم داشتیم برای دفاع شخصی و خلع سلاح مجرمین مسلح با چاقو، اسلحه و یا هر چیز دیگری. ولی من اصلاً یادم نمی‌آید که تمرینی کرده باشیم که مثلا اگر فرض کنید قاتلی که میخواهد در انظار عمومی اقدام به چنین کارهایی بکند، نحوه‌ی برخورد دقیقاً به چه صورتی باید باشد.»

سرهنگ همایون به گذشته‌هایی دور اشاره می‌کند که به مامورین پلیس در دانشگاه دروس روانشناسی هم تدریس می‌کردند. او می‌گوید که در ساختار امروزی پلیس ایران، از سربازها هم برای گشت‌های خیابانی استفاده می‌کنند. وی اضافه می‌کند:«در گذشته دروس روانشناسی را هم به‌صورت محدود داشتیم، در مورد اینکه اگر فرضاً کسی با دردست داشتن چاقو یا اسلحه دارد اقدام به قتل می‌کند، چگونه می‌شود با گفتار و برخورد صحیح آن شخص را آرام کرد تا بتوان به او نزدیک شد و خلع سلاح‌اش کرد. در کل، دستور این است که وقتی کسی مسلح و در حال اقدام به قتل است اولین عکس العمل پلیس، دادن اخطار است. اگر آن شخص توجه نکرد باید تیر هوایی شلیک کند و اخطار دوم را بدهد. اخطار سوم که داده می‌شود، برای متوقف کردن قاتل از ادامه‌ی کارش، از کمر به پایین اجازه‌ی تیراندازی دارد. نه این که عقب جمعیت بایستد و تماشا کند.»

"اقتدار" یا "عدم اقتدار"

فرماندهان نیروی انتظامی ایران، بارها در گفت‌وگو با تلویزیون و رسانه‌های داخلی روی "اقتدار نیروی انتظامی" تاکید کرده‌اند. این فرماندهان از جمله تاکید دارند که در طرح‌هایی مانند، "برخورد با اراذل و اوباش" یا "گشت ارشاد" یا نحوه واکنش در برابر معترضان به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته، "با اقتدار" عمل کرده‌اند.

در همین زمینه، سرهنگ همایون می‌گوید: «در مورد اینکه قاتلی را بخواهیم دستگیر کنیم، دستور صریح است. وقتی پلیس سه بار اخطار می‌کند و طرف به کارش ادامه می‌دهد، برای حفظ جان آن آدم مجروح، پلیس مجاز به تیراندازی از کمر به پایین است. ضمن اینکه در تمام موارد، این نیروها بیسیم دارند و با مرکز فرماندهی‌شان در تماس هستند. آن‌ها خودروهای خیلی سریع و امکان واکنش فوری را در اختیار دارند. اما جای تأسف است که اگر به آن‌ها گفته شود فلان‌جا تجمعی هست و شعار ضدحکومتی می‌دهند، خیلی سریعتر می‌روند تا برای نجات یک آدم.»

سرهنگ همایون، در پایان گفت و گو با دویچه وله به استاندارهای کشورهای اروپایی و آمریکایی اشاره می‌کند و می‌گوید: «استاندارهای پلیس در اروپا و آمریکا، برای رسیدن به صحنه جرم، در هر اتفاقی فقط ۳ دقیقه است.»

حسین کرمانی
تحریریه: جواد طالعی