ترانه علیدوستی بازیگر فیلم "فروشنده" به کارگردانی اصغر فرهادی، که یکی از ۵ نامزد نهایی بخش فیلم‌های غیرانگلیسی زبان جایزه اسکار است، روز پنجشنبه (۲۶ ژانویه/ ۷ بهمن) در صفحه توییتر خود طرح تعلیق صدور ویزا برای ایرانیان از سوی دولت ترامپ را "نژادپرستانه" خواند. او اعلام کرد صرف‌نظر از این‌که این طرح دربرگیرنده‌ی مراسم فرهنگی می‌شود یا خیر، در اعتراض به آن، از حضور در مراسم اسکار صرف‌نظر می‌کند.

اگرچه این تعلیق در صورت امضا شدن قرار است موقتی باشد اما واکنش‌های ایرانیان در فضای مجازی را چند روزی است که برانگیخته است. با این‌همه هیچ اظهارنظری در شبکه‌های مجازی نظیر فیس‌بوک و توییتر نتوانست به اندازه یک توییت ترانه علیدوستی، بازیگر سرشناس سینمای ایران، افکار عمومی داخل و خارج از کشور را به خود جلب کند. در حدود ۲۴ ساعتی که از زمان انتشارش گذشته، این توییت هزاران بار بازنشر شده و صدها نفر در پاسخ به آن واکنش نشان داده‌اند.

بیش‌تر بخوانید: جزئیات بیشتر پیرامون ویزا و مهاجرت ایرانیان به آمریکا

برخی از کاربران از حرکت ترانه استقبال کرده‌اند و برخی از او خرده گرفته‌اند که وقتی جعفر پناهی ممنوع‌الخروج و ممنوع‌ کار است و کیوان کریمی، سینماگر دیگری، در زندان است، چه جای اعتراض به دولت ترامپ؟ چرا که ظاهرا به اعتقاد آن‌ها "چراغی که به خانه حلال است به مسجد حرام است."

اما از سوی دیگر این بازیگر جوان که هنوز خاطره تتوی لگوی فمینیسم بر دستش کهنه نشده است از سوی شمار زیادی از کاربران نیز مورد تقدیر قرار گرفت که با مردم کشورش در واکنش به تبعیض هم‌صداست.

آن‌چه در آن میان شاید از هر ستایش یا نکوهشی بیش‌تر به چشم می‌خورد ناآگاهی بسیاری از کاربران از طرح دولت جدید آمریکا و چندوچون برگزاری مراسم اسکار و همچنین نداشتن دانش کافی زبان انگلیسی برای فهم درست توییت بازیگر کشورشان به زبان انگلیسی بود. البته ترانه علیدوستی در اینستاگرام، که پیام‌ها محدودیت تعداد حروف ندارند، متن پیامش را به فارسی نیز نوشت.

بیش‌تر بخوانید: واکنش کاربران ایرانی اینترنت به محدودیت ویزای آمریکا

اما آیا پیام او درست هنگامی که برخی از کاربران مشغول بالا پایین کردن زبان انگلیسی توییتش بودند، توانست مرزها را در نوردد و به جهان برسد؟ انتشار گزارش‌های متعدد از سوی آژانس‌های خبری معتبر درباره انصراف علیدوستی از شرکت در مراسم اسکار شاید پاسخی باشد به این سوال.

کیوان کریمی، آری یا خیر

یک نگاه به واکنش‌های کاربران به توییت ترانه علیدوستی در شبکه‌های اجتماعی کافی است تا به لیستی بلندبالا از مطالبات ناگهان پدیدار شده‌ی کاربران از علیدوستی دست یابیم. یکی از کاربران در توییتر از او خواسته است که کمی "نزدیک‌بینی" داشته باشد و به تبعیض و تحقیر در داخل ایران اعتراض کند و به گفته این کاربر در این راه "چشم از درآمد میلیونی‌اش بردارد." کسی دیگر نیز از او خواست که ابتدا به حجاب اجباری نه بگوید و بعد اظهارنظر کند. برخی دیگر نیز او را به نزدیکی با سران جمهوری اسلامی متهم کردند.

اما در این میان برخی با لحنی آگاه‌تر از مسایل با اشاره به وضعیت دیگر سینماگران ایرانی که یا آزاد هستند اما اجازه فیلم‌سازی یا خروج از کشور ندارند و یا در بند هستند، به طور ضمنی از ترانه علیدوستی خواستند که همبستگی صنفی بیش‌تری نشان دهد.

بیش‌تر بخوانید: کیوان کریمی، مستندساز برای اجرای حکمش به زندان رفت

کیوان کریمی یکی از سینماگرانی است که اسمش در توییت‌ها و پست‌های فیس‌بوکی بیش از دیگران چرخید. او مستند‌سازی است که اسفندماه سال ۱۳۹۴ به علت ساختن فیلم "نوشتن بر شهر" به یک سال زندان، ۵ سال حبس تعلیقی و ۲۲۳ ضربه شلاق محکوم شد. کریمی از آذر ماه امسال در حبس است. فیلم مستند "نوشتن بر شهر" درباره گرافیتی در ایران است.

با این‌همه برخی دیگر از کاربران این گونه واکنش‌ها را درست ندانستند. یکی از کاربران توییتر در این باره نوشت: «حالا بنده خدا یک کار سیاسی کرده باید برای همه کارهای سیاسی نکرده هم جواب پس بده؟» مهدی جامی، روزنامه‌نگار ایرانی، نیز در صفحه فیس‌بوک خود چنین اظهارنظرهایی را "مغلطه آشکار" خواند و نوشت: «می گویند چرا ترانه علیدوستی فلان اعتراض را نکرده اما اسکار را تحریم کرده. این دوستان نقش استصوابی برای خود قائل‌اند!» او تاکید می‌کند: «واقعیت این است که آدم‌ها آزادند به هر چیزی می‌خواهند اعتراض کنند ولو اینکه به چیزهای دیگری که من و شما انتظار داریم اعتراض نکرده باشند».

بحث‌های کاربران به سوال‌برانگیز بودن منابع بودجه سریال شهرزاد و بازی ترانه علیدوستی در این سریال نیز کشیده شد. برخی از کاربران در این زمینه نوشتند که تنها در صورتی حاضر هستند توییت ترانه علیدوستی را بپذیرند که او از بازی در بخش دوم سریال شهرزاد کناره‌گیری کند.

یک مثال عینی

واکنش‌ها به توییت ترانه اما از هر دو طرف حالت افراطی دارد. شراگیم زند در پستی وبلاگی در سایت ایران‌وایر که در شبکه‌های اجتماعی نیز دست به دست شد نوشت اگر ترانه در مراسم اسکار شرکت نکند، گفته میشود: "حالا کسی هم مگه دعوتش کرده بود بره مراسم اسکار که افه میاد؟" یا "این دیده ترامپ دیگه ویزا نمی‌ده به ایرانیها و نمی‌تونه بره، داره روغن ریخته رو نذر امامزاده می‌کنه!" و یا: "شما جای شرکت نکردن تو اسکار اگه می‌خوای نشون بدی آدم حسابی هستی از پروژه شهرزاد بیا بیرون!"

شراگیم زند توضیح می‌دهد که اگر ترانه علیدوستی در مراسم هم شرکت کند، خواهند گفت که "معلومه که باید براش کارت دعوت بفرستن و ایشونم پاشه بره... تحریم و محدودیت مال ما بدبخت بیچاره هاست...!" و یا این‌که: "تف به گورت که درد و رنج مردم رو نمی‌بینی و وقتی اینهمه آدم اینجوری تحقیر می‌شن می‌ری توی اسکار شرکت می‌کنی!" و در نهایت این‌که "شما جای شرکت کردن توی اسکار اگه می‌خوای نشون بدی آدم حسابی هستی بیا و از پروژه شهرزاد بیا بیرون!"

به اعتقاد این وبلاگ‌نویس: "ترانه علیدوستی صرفا یک مثال عینی برای فهم یک وضعیت تاسف‌بار است." رضا حقیقت‌نژاد، روزنامه‌نگار، نیز در توییتر روی سخنش را نه به یک فرد بلکه به یک تفکر برگرداند و نوشت: «ترانه علیدوستی از حق اعتراض به تصمیم ترامپ استفاده کرده، کاری که همه ما باید بکنیم، البته اگر ترامپیسم چنین حقی برای ما قائل باشد».

توییت ترانه علیدوستی در کنار همه اعتراضاتی که به آن شد شمار زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی را نیز به آفرین گفتن واداشت. از آن میان می‌توان به توییت یکی از کاربران اشاره کرد که با اشاره به عنوان یکی از فیلم‌های قدیمی ترانه علیدوستی نوشته است: «این ترانه همون ترانه‌ایه که ۱۵ سال داشت؟ ماشالا چقدر بزرگ شده» و دیگری هم در تایید تصمیم علیدوستی توییت کرد: "کار درست" باید انجام شود، بی‌توجه به این‌که معترضانی هم داشته باشد.