برگزاری اجلاس سران اتحادیه عرب یک موقعیت استثنایی برای دولت عراق پس خروج نیروهای آمریکایی از این کشور محسوب ‌می‌‌شود. دولت عراق در پی آن است که پس از بیش از دو دهه انزوا در میان کشورهای عربی، با دیگر نقش کلیدی خود را به عنوان کشوری قدرتمند بازیابد.

اما به نظر می‌رسد دولت ائتلافی عراق در راه رسیدن به این اهداف مشکلات فراوانی در پیش روی خود دارد. عراق صدام حسین که چهره‌ای عربی‌سنی داشت، این روزها چند وجهی است. بدنه‌ی اصلی حکومت عراق، عمدتا از شیعیان عرب تشکیل شده که با رهبران سنی کشورهای قدرتمند عربی، اختلافات ایدئولوژیک دارند.

کردها در عراقی با اکثریت عرب، قدرت زیادی دارند. جلال طالبانی‌، رییس‌جمهور عراق، رهبر یکی از احزاب عمده‌ی کرد این کشور است. منطقه خودمختار کردستان عراق‌، پارلمان و رهبری جداگانه دارد و با توجه به پیشرفت‌های اقتصادی‌، صداهای استقلال‌خواهانه از این منطقه شنیده می‌شود.

نوری‌الملکی به عنوان یک عرب شیعه‌، نخست‌وزیر است. دولت عراق نیز از ا‌ئتلافی میان نیروهای شیعه‌‌ی تندرو ‌و میانه‌رو، جریانات کرد و ائتلافی از شیعه‌های سکولار و سنی‌ها تشکیل شده است.

امنیت، مهم‌ترین چالش کنفرانس

در همین حال رسانه‌‌های عربی با شک و تردید به نتایج اجلاس بغداد نگاه می‌کنند. اختلافات خونین فرقه‌ای و ناتوانی حکومت نوری‌المالکی در تامین امنیت اجلاس از مهم‌ترین محورهای مورد بحث این رسانه‌ها در چند هفته اخیر بود.

روزنامه الیوم چاپ عربستان دراین باره می‌نویسد: «نوری المالكی تلاش می‌كند قدرت و مشروعیت خود را با این ادعا كه قادر بر برقراری امنیت در كشور است به اثبات برساند اما با افزایش نا‌امنی‌ها در این كشور، نشست با تهدید مواجه شده است.»

با این وجود هوشیار زیباری، وزیر امورخارجه عراق با اشاره به حضور ۱۰۰هزار نفری نیروی امنیتی در بغداد و هزینه‌ی ۵۰۰ میلیون دلاری آمادسازی برگزاری اجلاس در بغداد معتقد است همه چیز برای برگزاری اجلاس مهیاست.

روزنامه‌ی اماراتی "البیان" نیز با اشاره به آشفتگی و وسواس در میان نیروهای امنیتی عراقی می‌نویسد: «عراق تلاش زیادی را برای بر طرف کردن مشکلات امنیتی از خود نشان می‌دهد تا بتواند به آغوش اعراب بازگردد.»

اتحادیه عرب و ترس از هلال شیعی

نزدیکی دولت عراق به ایران و سوریه‌ خوشایند عربستان سعودی نیست. حاکمان قطر، بحرین، امارات و کویت نیز از میزان نفوذ و نزدیکی حکومت ایران و عراق نگرانند.
اما هوشیار زیباری، وزیر امورخارجه عراق می‌گوید: «آن‌گونه که آنها (سران برخی کشورهای عربی) فکر می‌کنند، عراق تحت نفوذ و کنترل حکومت ایران نیست.»

با این حال نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت که عراق، ایران و سوریه روابط بسیار نزدیکی با هم دارند و قدرت گروه‌های شیعه نزدیک به حکومت ایران در دولت عراق کم نیست. نقش و جایگاه حزب‌الله در ساختار قدرت و دولت لبنان نیز بر ترس کشورهای عرب سنی افزده است.

اعتراض شهروندان اکثریت شیعه‌ی بحرین علیه حاکمان سنی و دخالت نظامی عربستان و امارات در سرکوب معترضان، به اختلافات مذهبی در خاورمیانه دامن زده است.
از سویی عربستان سعودی از کم شدن نفوذش در منطقه در هراس است و از سوی دیگر احتمال تغییر حکومت در بحرین همچون کابوس برای کشورهای عرب سنی خواهد بود.

رهبرانی که به بغداد نمی‌روند

اتحادیه عرب متشکل از ۲۱ کشور است. با این وجود پیش‌بینی می‌شود که تنها تعدادی کمی از سران این کشورها در اجلاس بغداد که روز پنجشنبه ۲۹مارس (۱۰فروردین) برگزار خواهد شد، شرکت کنند.

عربستان سعودی تصمیم گرفته است سفیر این کشور در قاهره را به اجلاس بغداد بفرستد. امارات متحده عربی نیز محمد قرقاش، وزیر مشاور دولت در امورخارجه را به ریاست هیات اعزامی این کشور به بغداد برگزیده است.

ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن دیگر فرد غایب این اجلاس خواهد بود. همچنان مشخص نیست که کشورهای الجزایر، تونس، مراکش، لیبی و مصر در چه سطحی در اجلاس سران شرکت خواهند کرد. سوریه نیز که عضویت‌اش در اتحادیه عرب به حالت تعلیق درآمده، نماینده‌ای در بغداد نخواهد داشت.

در همین حال اعلام حضور رییس‌جمهور سودان در بغداد یکی دیگر از حاشیه‌های این رخداد است. عمرالبشیر که با حکم دستگیری دادگاه بین‌المللی جنایی لاهه روبروست با شرکت در این جلسه این حکم را به چالش کشیده است.

اما شاید برای حاکمان امروز بغداد، مهم‌تر از حضور رهبران کشورهای عربی، آغار مرحله‌ای نوین در سیاست خارجی عراق است. هوشیار زیباری، وزیرخارجه عراق معتقد است که عراق در حال خروج از انزوایی است که اعمال حکومت صدام و سپس اشغال این کشور توسط ایالات متحده آمریکا برای‌شان به ارمغان آورد.

وی به تغییرات گام به گام در روابط این کشور با برخی از کشورهای عربی اشاره می‌کند: «از به‌رسمیت نشناختن حکومت فعلی عراق تا به‌رسمیت شناخت ما.»

سوریه و مناسبات اقتصادی در دستور کار

منابع خبری مهم‌ترین موضوع اجلاس بغداد را بررسی شرایط سوریه می‌دانند. موضعی که می‌تواند محل اختلاف شرکت‌کنندگان این اجلاس نیز باشد. عراق به‌عنوان میزبان موضع ملایم‌تر نسبت به دیگر کشورهای عربی در قبال سوریه از خود نشان می‌دهد.

عربستان و قطر اما در پی افزایش فشارها بر سوریه هستند و تلاش می‌کنند همراهی دیگر کشورهای عربی را به دست آورند. در همین حال شبکه‌ی خبری "الجزیره" از احتمال حضور کوفی عنان در بغداد خبر داد.

آقای عنان فرستاده ویژه‌ی سازمان ملل و اتحادیه عرب به سوریه است که برای کاهش خشونت‌ها و دستیابی به راه حل مسالمت‌آمیز میان حکومت بشار اسد و مخالفانش تلاش می‌کند.

افزایش همکاری‌های اقتصادی میان کشورهای عضو اتحادیه عرب از دیگر موضوعات این اجلاس خواهد بود.
هوشیار زیباری، وزیر امورخارجه عراق می‌گوید که این کشور در جریان اجلاس سران اتحادیه عرب، تلاش خواهد کرد راهی برای بخشش بدهی‌هایش به دیگر کشورهای عربی بیابد.

MI/DK