سهم اقتصاد شکننده ایران طی دوران جمهوری اسلامی، یعنی ۴۱ سال گذشته از کل اقتصاد جهانی حدود نصف شده و به زیر یک درصد رسیده است. اوایل انقلاب اقتصاد ایران با کره جنوبی برابری می‌کرد، اما اکنون یک‌چهارم آن است و مشکلات اقتصادی که پارسال از سر اقتصاد ایران گذشت، چشم‌انداز را باز هم تیره‌تر می‌کند.

درآمدهای نفتی

دولت در بودجه پارسال صادرات روزانه ۱.۵ میلیون بشکه نفت با بشکه‌ای ۵۰ دلار را پیش‌بینی کرده بود، اما آمارهای شرکت اطلاعات انرژی و ردیابی نفتکش‌ها نشان می‌دهد که متوسط بارگیری نفت ایران در سال گذشته خورشیدی حدود ۵۷۰ هزار بشکه در روز بوده است.

بدین ترتیب حجم صادرات نفت ایران در سال گذشته نسبت به سال ۹۷ تقریبا به یک‌چهارم کاهش یافت و تنها یک‌سوم رقمی که در بودجه ۹۸ برای صادرات نفت در نظر گرفته شده بود، محقق شد.

البته قیمت نفت ایران بر اساس آمارهای اوپک در سال ۹۸ خورشیدی به طور متوسط ۶۲ دلار بوده است که بیشتر از رقم لحاظ شده در بودجه است، اما مشکل اینجاست که ایران به‌خاطر بدهی به شرکت‌های سی‌ان‌پی‌سی و ساینوپک چین از بابت سرمایه‌گذاری ۵ میلیارد دلاری آنها در میادین یادآوران و آزادگان، روزانه حدود ۱۴۰ تا ۱۶۰ هزار بشکه نفت تحول این شرکت‌ها می‌دهد و پولی نمی‌گیرد.

به همین خاطر، مرکز پژوهش‌های مجلس اواخر بهمن با انتشار گزارشی اعلام کرد که در بودجه سال ۹۸ حدود ۱۵۳ هزار میلیارد تومان درآمد صادرات نفت و محصولات نفتی در نظر گرفته شده بود، اما در هفت ماه سال تنها ۲۶ هزار میلیارد تومان - معادل تنها ۱۷ درصد درآمدهای نفتی بودجه - محقق شده است.

برای کشوری که ۴۰ درصد بودجه و ۶۰ درصد صادراتش متکی به نفت است، این موضوع یک فاجعه است.

برای سال جاری ایران دچار معضل مضاعفی شده است. در بودجه سال ۹۹ صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت به قیمت ۵۰ دلار در نظر گرفته شده، اما متوسط صادرات نفت ایران در سه ماه اخیر تنها ۲۵۰ هزار بشکه در روز بوده و قیمت نفت ایران نیز هم اکنون به زیر ۲۵ دلار سقوط کرده است.

اگر وضعیت به همین منوال ادامه یابد، به‌جای ۱۸ میلیارد و ۲۵۰ میلیون دلاری که ایران از صادرات نفت در سال جاری خورشیدی پیش‌بینی کرده، تنها ۲.۳ میلیارد دلار درآمد خواهد داشت، یعنی کمتر از یک‌پنجم پارسال و کمتر از ۱۳ درصد رقمی که در بودجه لحاظ شده است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

تجارت غیر نفتی

گمرک ایران از ابتدای سال ۱۳۹۸ انتشار جزئیات بازرگانی خارجی را کلا متوقف کرده و دقیقا مشخص نیست صادرات غیرنفتی ایران چه میزان بوده است.

مهدی میراشرفی، رئیس کل گمرک ایران دوم فروردین اعلام کرد که تجارت خارجی غیر نفتی ایران در سال ۹۸ به ۸۵ میلیارد دلار رسید.

البته گمرک ایران صادرات میعانات گازی که نوعی نفت خام سبک است را نیز به همراه برخی محصولات خام نفتی مانند پروپان، بوتان و غیره در آمارهای خود می‌گنجاند. حتی با لحاظ‌کردن این محصولات خام نفتی، ایران در سال ۹۸ کمی بیش از ۴۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته که نسبت به سال ۹۷ حدود ۱۰ درصد کاهش نشان می‌دهد.

کل تجارت غیرنفتی ایران نیز در این دوره حدود ۱۰ درصد کاهش نشان می‌دهد.

آمارهای اسفند ماه جالب است. در این ماه کل صادرات غیرنفتی ایران تنها ۲.۲ میلیارد دلار بوده، در حالی که این رقم در اسفند ۹۷ حدود ۴.۲۳ میلیارد دلار و در ۱۱ ماه ابتدایی سال ۹۸ به طور متوسط ماهانه حدود ۳.۵ میلیارد دلار بوده است.

این آمار نشان می‌دهد که شیوع کرونا در ایران به شدت بر صادرات غیر نفتی ایران تاثیر گذاشته است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

بخش عظیمی از صادرات غیر نفتی ایران در واقع محصولات خام معدنی و پتروشیمی است که ارزش آنها نیز با افت اقتصاد جهانی و قیمت نفت خام، به شدت کاهش می‌یابد. بدین ترتیب، اگر ایران بتواند صادرات غیر نفتی خود را به میزان اسفندماه نگهدارد - که بسیار بعید است - انتظار می‌رود که صادرات غیر نفتی این کشور در سال جاری حدود ۲۶ تا ۲۷ میلیارد دلار باشد، که ۳۵ درصد کمتر از سال گذشته خورشیدی است.

البته از دست رفتن درآمدهای صادراتی تنها نوک کوه یخ فاجعه اقتصادی ایران است.

صادرات نفت و محصولات غیر نفتی، حتی در دورانی که تحریمی علیه ایران وجود نداشت - یعنی بعد از برجام تا اردیبهشت ۹۷ - معادل تنها یک‌چهارم کل تولید ناخالص داخلی کشور بود.

بخش خدمات بیش از نیمی از اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهد، در حالی که طی روزهای گذشته شیوع ویروس کرونا این بخش را به شدت تحت تاثیر قرار داده و بسیاری را بیکار کرده است.

آخرین گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که رشد اقتصادی در بخش خدمات طی ۹ ماه ابتدایی پارسال صفر بوده است.

ادامه شیوع ویروس کرونا این بخش را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. برای نمونه چین که مانند ایران کمی بیش از نصف اقتصادش وابسته به بخش خدمات است، در دو ماهه گذشته میلادی با افت ۱۳.۵ درصدی تولید ناخالص داخلی در این بخش مواجه شد.

در هر دو کشور، نیمی از شاغلان در بخش خدمات فعال هستند. چین اعلام کرده که طی دو ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰ حدود ۵ میلیون نفر شغل خود را از دست داده‌اند، اما ایران هنوز جزئیاتی از تاثیر شیوع ویروس کرونا بر فعالیت‌های اقتصادی کشور منتشر نکرده است.