انفجار در نیروگاه اتمی چرنوبیل به بسیاری خوشباوریها درباره انرژی "پاک" اتمی پایان داد. اما بهرغم دهها هزار قربانی و خطراتی که هنوز محیط زیست را تهدید میکنند، برخی کشورها نمیخواهند انرژی هستهای را کنار بگذارند.
تبلیغات
در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ در نیروگاه اتمی چرنوبیل در شوروی سابق (در اوکراین امروزی) فاجعهای رخ داد که مواضع خوشبینانه درباره کسب "انرژی پاک" از طریق شکافتن اتم را مورد بازنگری جدی قرار داد.
به گفته کارشناسان، انفجار در رآکتور چرنوبیل بزرگترین فاجعه هستهای در نوع خود است. پس از گذشت ۲۵ سال از فاجعه چرنوبیل، حادثهای در نیروگاه اتمی فوکوشیما در ژاپن سبب شد که دولتهای آلمان و سوئیس توقف تولید انرژی هستهای در کشورهای خود را در سال ۲۰۱۱ اعلام کنند. هماکنون هر دو کشور به جای انرژی هستهای در پی گسترش انرژهای تجدیدپذیر و کمخطر هستند.
فرانسه، بریتانیا، روسیه و آمریکا همچنان از انرژی اتمی دفاع میکنند. چین و هند به عنوان اقتصادهای بزرگ نوظهور نمیخواهند از کسب انرژی هستهای دست بردارند. ژاپن نیز بهرغم فاجعه فوکوشیما حاضر نیست، نیروگاههای اتمی خود را تعطیل کند.
فاجعه چرنوبیل در نظام شوروی سابق
انفجار در نیروگاه اتمی چرنوبیل نه تنها به عنوان فاجعهای زیست محیطی در شوروی سابق سبب نگرانیهای گسترده شد، بلکه پسلرزههایی سیاسی به همراه داشت. میخائیل گورباچف که در آن زمان رهبر نیرومند شوروی بود، روزها از گفتن حقیقت به افکار عمومی خودداری کرد. این پنهانکاری جوی از عدم اطمینان به رهبران حزب کمونیست شوروی را بهدنبال داشت.
بیش از ۱۰۰ هزار نفر از ساکنان مناطق اطراف چرنوبیل مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شدند. بیش از ۶۰۰ هزار نفر از سراسر شوروی سابق مجبور به امدادگری در این منطقهی خطرناک شدند. بسیاری از این افراد هنوز از بیماریهای ناشی از تشعشعات مواد رادیواکتیو رنج میبرند.
شمار رسمی کشتهشدگان هیچگاه اعلام نشد، اما کارشناسان قربانیان این فاجعه را دهها هزار نفر برآورد میکنند.
سازمان بهداشت جهانی میگوید که حدود ۲۲ هزار نفر از کارگرانی که در سالهای اخیر در ارتباط مستقیم با نیروگاه اتمی بودهاند، جان باخته یا در سالهای آتی جان خواهند باخت.
چرنوبیل و اوکراین
زمانی که دولت اوکراین شمار دریافتکنندگان کمکهای دولتی در ارتباط با فاجعه چرنوبیل را اعلام کند، تازه میتوان بهدرستی به ابعاد انفجار در راکتور اتمی پی برد. کمکهای دولتی در این زمینه شامل حدود ۲۱۰ هزار معلول در اوکراین میشود.
بحران اقتصادی، نبردها در شرق اوکراین، اشغال شبهجزیره کریمه توسط روسیه و مشکلات دیگر جایی برای بررسی جدی و همهجانبه درباره فاجعه چرنوبیل در اوکراین نمیگذارد.
بهدلیل اعتصاب کارگران معادن ذغال سنگ در اوکراین، تولید انرژی اتمی همچنان سهم بالایی در رفع نیازهای اوکراین دارد. بیش از ۵۰ درصد انرژی مورد نیاز اوکراین همچنان از طریق نیروگاههای اتمی تامین میشود. دولت اوکراین نیز برنامههایی برای ساخت نیروگاههای اتمی جدید دارد.
در حال حاضر منطقهای به شعاع ۳۰ کیلومتر به دور نیروگاه چرنوبیل "منطقه مرگ و ممنوعه" محسوب میشود. بیش از ۲ میلیارد یورو قرار است برای تدابیر ایمنی و ساخت محفظهای بتونی در سال آینده هزینه شود. محفظه بتونی کنونی در اصل تنها برای ۲۰ سال در نظر گرفته شده بود. در سالهای گذشته این محفظه تنها ترمیم شده است.
به گفته کارشناسان، محفظه جدید تنها میتواند از خروج پرتوهای مرگبار جلوگیری کند و این به معنای زدودن ریشه آلودگیهای اتمی نیست، آلودگیهایی که شاید هیچگاه نتوان آنها را از میان برداشت.
چرنوبیل؛ زندگی در متن فاجعه
حیواناتی که اقامتگاهشان اطراف نیروگاه اتمی چرنوبیل بود ۳۰ سال پس از وقوع فاجعه اتمی همچنان در آنجا زندگی می کنند. یک عکاس بلاروس به این سرزمین رفته و از زندگی حیوانات در نبود انسانها عکس گرفته است.
عکس: Reuters/V. Fedosenko
وقتی همه انسانها رفتند
۳۰ سال پس از فاجعه نیروگاه اتمی چرنوبیل در شوروی سابق، مناطق وسیعی اطراف این نیروگاه که اکنون بخشی از اوکرایین و بلاروس است، به دلیل تشعشعات رادیواکتیو خالی از سکنهاند. در عوض، خانهها و ساختمانهای این مناطق، محل زندگی گرگها، گوزنها، پرندگان و دیگر حیوانات شدهاند.
عکس: Reuters/V. Fedosenko
منطقهی ممنوعه
چندین گونه مختلف حیوانات در این منطقه زندگی میکنند؛ مانند این روباه که در تصویر میبینید. واسیلی فدوسینکو، عکاس رویترز در بلاروس این عکسها را گرفته است. رویترز به نقل از وزیر طبیعت اوکرایین، حنا فرونسکا، نوشته است که "انسان هرگز نمیتواند در این مناطق زندگی کند. ناممکن است. حتا در ۲۴هزار سال آینده".
عکس: Reuters/V. Fedosenko
مهاجرت اجباری
روز ۲۶ آوریل ۱۹۸۹، یک آزمایش ناموفق منجر به انفجار در راکتور شماره ۴ نیروگاه چرنوبیل شد و بلافاصله مقدار زیادی مواد رادیواکتیو نشت کرد. بیش از ۳۵۰ هزار نفر خانه و زندگی خود را ترک کردند و بین سال های ۱۹۸۶ تا ۲۰۰ در دیگر نقاط ساکن شدند.
عکس: Reuters/V. Fedosenko
عواقب نامشخص
کارشناسان در مورد عواقب این واقعه بر گیاهان و جانداران منطقه نظرات مختلفی دارند و به دو دسته تقسیم شدهاند. به ویژه بر سر تاثیر منفی رادیواکتیو و تاثیر مثبت عدم سکونت انسان در این منطقه. با این همه، به نظر می رسد آن گونه که این عکسها در نزدیک روستای درونکی بلاروس نشان میدهند، طبیعت متوقف نمیشود.
عکس: Reuters/V. Fedosenko
روستاهای متروک
روستای پریپیات، نزدیک مرز اوکرایین و بلاروس به طور کلی متروک شده است. این روستا زمانی محل زندگی ۵۰ هزار نفر بود.
عکس: Reuters/V. Fedosenko
پیامدهای درازمدت
بسیاری از مردم از پیامدهای درازمدت رادیواکتیو هراس دارند. در ماه مارس ۲۰۱۶، سویتلانا الکسوویچ، برنده جایزه نوبل از بلاروس به دویچه وله گفت که "تمام دوستان من که در ۱۰ سال گذشته مردهاند، به سرطان مبتلا بودند و حتا یک روز نشد که بشنوم کسی از بیماری دیگری درگذشته است".
عکس: Reuters/V. Fedosenko
هیچ کس ایمن نیست
یک گرگ به لنز دوربین در روستای متروک "اورویچی" بلاروس نگاه می کند. شواهد نشان میدهند هرچند که گونههای مختلف گیاهان و حیوانات به زندگی خود ادامه میدهند، اما این حیوانات کمتر از میانگین طبیعی سنشان زندگی میکنند. به نظر می،رسد که رادیواکتیو بر همه گونههای حیات تاثیر داشته است.
عکس: Reuters/V. Fedosenko
هزاران سال سمی
تیموسی موسه، یک زیستشناس که سالها به نمونه برداری از اطراف چرنوبیل و فوکوشیما مشغول بوده می گوید: «بسیاری از مناطق قرنها و حتی هزاران سال سمی باقی میمانند.»
عکس: Reuters/V. Fedosenko
تاثیرات بر بلاروس
یک عقاب بر فراز مدرسهای در روستای متروک "تولگویچی"، در ۳۶۰ کیلومتری جنوب غرب مینسک نشسته است. بلاروس از ۷۰ درصد مواد رادیواکتیو نشت کرده بر اثر انفجار نیروگاه متاثر شد. حدود ۲۰ درصد از زمین های زراعی در منطقه مرزی این کشور حالا بی حاصل و خشک هستند.
عکس: Reuters/V. Fedosenko
چرنوبیل همچنان قربانی میگیرد
اکنون ۳۰ سال پس از واقعه چرنوبیل، هنوز هم شمار ابتلا به سرطان و بیماریهای مربوط به آن قابل توجه است. در انفجار نیروگاه ۳۱ تن کشته شدند اما بعد از آن، در نتیجه تشعشات تعداد بیشماری جان خود را از دست دادهاند.
عکس: Reuters/V. Fedosenko
از یک نسل به نسل دیگر
حیوانات مورد آزمایش مانند این "شانه سرک" دانشمندان را به این باور رسانده که تاثیرات رادیواکتیو از طریق غذا و همچنین از نسلی به نسل دیگر منتقل میشوند. آزمایش حیوانات اطراف نیروگاه چرنوبیل نشان میدهد که تومور و آب مروارید بین آنها افزایش یافته و همچنان دستگاههای عصبی از جمله مغز آنها کوچکتر شده است.
عکس: Reuters/V. Fedosenko
تردید بزرگ
برخی از دانشمندان بر این باورند که بسیاری از حیواناتی که اکنون اطراف چرنوبیل زندگی میکنند، پیش از فاجعه اتمی آنجا نبودهاند. با این حال، این ادعا تاکنون تایید نشده و بسیاری از دانشمندان درباره آن با شک و تردید ابراز نظر میکنند.