یک دهه از ممنوعیت پوشش کامل چهره در فرانسه در اماکن عمومی و ملاعام میگذرد. اگر مصوبه تازه مجلس سنا از رای اکثریت نمایندگان در مجمع ملی (مجلس شورا) هم برخوردار شود "پوشش اسلامی" در فرانسه مشمول محدودیتهای تازهای میشود.
مجلس سنای فرانسه به ممنوعیت پوشش حجاب توسط دختربچهها و همچنین همراهانشان در گردشهای دستهجمعی مدارس رأی داده است. افزون بر این قرار است که پوشش بورکینی در استخرهای سرپوشیده هم ممنوع شود. این تلاشها اما هنوز تا قانونشدن کامل باید از مراحل دیگری هم بگذرند.
فرانسه خود را کشوری سکولار میداند که در آن جدایی کامل دین و سیاست حکمرفاست. بر پایه تخمینها در این کشور با ۶۷ میلیون جمعیت تقریبا بین ۵ /۳ تا ۶ میلیون مسلمان زندگی میکنند. ممنوعیت پوشش کامل چهره در ملاعام روز ۱۱ آوریل سال ۲۰۱۰ به اجرا درآمد؛ قانونی که در نوع خود در مورد محدود کردن نوع پوشش در میان کشورهای غربی بیسابقه بود.
وزیر کشور مخالف قانونی شدن ممنوعیت
تدابیر جدید سنای محافظهکار فرانسه در ممنوع کردن حجاب در چارچوب اصلاحاتی در قانون موسوم به "تقویت أصول جمهوری" صورت میگیرد؛ قانونی که دولت امانوئل مکرون در واکنش به حملات تروریستی و در مبارزه با اسلامگرایی و مقابله با نفرتپراکنی در شبکههای اجتماعی به آن متوسل شده است.
ژان کاستکس، نخستوزیر فرانسه اطمینان داده است که این قانون قانونی بر علیه دین نیست. عفو بینالملل اما با توجه به بحثهای انگزننده در مورد مسلمانان و اسلام در فرانسه، از اعمال تبعیضآمیز این قانون در این کشور بیم دارد.
تغییرات مورد تأیید سنا در این قانون اما هنوز نهایی نشده و برای قانونی شدن باید به تأیید مجمع ملی فرانسه (مجلس شورا) برسد.
هنوز معلوم نیست که آیا این ممنوعیت تصویب میشود یا در مجلس ملی غالبا لیبرال این کشور شکست میخورد. ژرالد دارمانین، وزیر کشور فرانسه مخالفت خود با این ممنوعیت را اعلام کرده است.
واکنشها در شبکههای اجتماعی
تلاش سنا برای قانونی کردن این ممنوعیت در همین مقطع هم با مخالفتهای شدید بینالمللی روبرو شده است. کاربران زیادی با هشتگ #HandsOffMyHijab (دست از سر حجاب من بردارید) در شبکههای اجتماعی این تلاشها را زیر سئوال بردهاند. در میان واکنشها، انتقادهایی هم از آلمان و آمریکا دیده میشود.
ویدیوی یک دختر مسلمان ۱۷ ساله فرانسوی در پلتفرم تیک تاک را (nevtalkspolitics@) که در اعتراض به این تلاش منتشر شده بیش از سه میلیون نفر دیدهاند.
پیشینه مبارزه با نمادهای مذهبی در فرانسه
کشمکش در مورد حجاب و ممنوعیت آن در فرانسه پیشینهای قدیمیتر از ممنوعیت برقع در سال ۲۰۱۰ در این کشور دارد. در سال ۱۹۹۴ قانونی به تصویب رسید که به دانشآموزان اجازه میداد که نمادهای مذهبی را تنها در صورتی که جلب توجه نکنند، استفاده کنند. ده سال بعد از آن تاریخ، پوشش حجاب (روسری) در مدارس را به کل ممنوع کردند اما کیپا و صلیب را نه. سال ۲۰۱۰ ممنوعیت پوشش کامل چهره در ملاعام به اجرا درآمد. متخلفان از این قانون با جریمه نقدی روبرو میشوند. تخلفهای متعدد خطر اجبار شرکت در کلاسهای ویژهی شهروندی برای فرد مذبور را به دنبال دارد.
مشخص نیست که این قوانین سختگیرانه واقعا شامل حال چند درصد از زنان مسلمان فرانسوی میشود چرا که تنها بخش کوچکی از جامعه زنان مسلمان این کشور از این نوع پوششها استفاده میکنند.
برای بسیاری از ادیان و مذاهب پوشاندن سر نوعی هویت را القا میکند. پوشش سر در واقع نوعی نماد با معانی و کاربردهای خاص است. در این گزارش تصویری با برخی از این پوششها، تاریخچه و معانی آن آشنا میشوید:
عکس: Imago/Seeligerدر قرنهای هفدهم و هجدهم "کیپه" که در زبان عبری به معنی کلاه یا سرپوش است بین یهودیان اروپا به عنوان نمادی از ایمان دینی رواج پیدا کرد. بر اساس "هلاخا" سر مردان جوان باید هنگام دعا و تحصیل مذهبی پوشیده باشد. (هلاخا مجموعه قوانین شریعت یهود است با ۶۱۳ میتزوت یا فرمان. این قوانین از تورات مکتوب "تنخ"، تورات شفاهی "تلموذ" و دستورات خاخامها استتناج شده است.)
عکس: picture alliance/dpa/W. Rothermelاز قرن یازدهم میلادی، اسقفهای کلیسای کاتولیک در مراسم مذهبی از سرپوش "میترا" استفاده کردند. در پشت میترا دو نوار آویخته شده که نماد "عهد عتیق" و "عهد جدید" است. عهد عتیق، کتاب مقدس یهودیان است که مسیحیان نیز آن را پذیرفتهاند و به عنوان بخش اول از دو بخش کتاب مقدس خود قرار دادهاند.
عکس: picture alliance/dpa/P. Seegerبه پوشش سر روحانیون شیعه عمامه گفته میشود که پس از پایان تحصیلات حوزوی بر روی سر قرار میگیرد. عمامه دارای دو رنگ سیاه و سفید است. روحانیونی که از عمامه سیاه استفاده میکنند اصل و نسب خود را به سادات میرسانند و خود را از اخلاف پیامبر اسلام میدانند.
عکس: FARSتمام مردان سیک باید دستار بر سر داشته باشند. سیک (به معنی شاگرد) دینی یکتاپرستانه است که در سده پانزدهم میلادی در منطقه پنجاب واقع در شمال شبه قاره هند تأسیس شد. از دستار در رنگهای گوناگون و بیشتر نارنجی استفاده میشود. استفاده از رنگ سفید به معنی "خردمندی" است. مردان سیک اجازه ندارند موی خود را کوتاه کنند و از دستار برای حفظ و پوشش موهای سر استفاده میکنند.
عکس: picture-alliance/dpa/D. Dyckچادر پوششی به صورت پارچهای نیمدایره است و معمولا به رنگ سیاه یا سفید است و زنان مؤمن موقع بیرون رفتن از خانه به سر میکنند. زنان ایرانی باید طبق دستورهای مذهبی از چادر یا روسری استفاده کنند.
عکس: picture-alliance/dpa/M.Kappelerخواهران مقدس که در کلیسا خدمت میکنند سرپوش و لباسی به رنگ مشکی به تن میکنند. رنگ سرپوش خواهران مقدس در دوران تحصیل دینی سفید است و بعد از ادای سوگند رنگ آن مشکی میشود. در برخی از گروههای کلیسایی سرپوش خواهران مقدس نهتنها مو بلکه گردن آنها را نیز میپوشاند.
عکس: picture-alliance/dpa/U. Baumgartenپارچهایست که زنان مسلمان از آن برای پوشاندن گیسوی خود استفاده میکنند. موضوع "اجبار" یا "اختیار" زنان در استفاده از این پارچه به بحثهای زیادی در کشورهای اسلامی و حتی کشورهای غربی دامن زده است. جالب اینکه نوع بستن روسری زنان ترک با دیگر زنان کشورهای اسلامی متفاوت است.
عکس: picture-alliance/dpa/G. Schiffmannنوعی از پوشش سر تا پایین سینه برای زنان است که به ویژه در ایران بعد از انقلاب اسلامی رایج شد. از این سرپوش معمولا در ادارات، بیمارستانها، تیمهای ورزشی زنانه، مدارس و مکانهای عمومی دیگر استفاده میشود و استفاده از آن به نسبت روسری و شال آسانتر است.
عکس: forsatnet.irدر برخی جوامع ارتدکس یهودی مانند "ستمار" قانون عجیبی در مورد زنان وضع شده است. هر زنی که ازدواج میکند باید موی سر را بتراشد و در سراسر زندگی از کلاهگیس استفاده کند.
عکس: picture-alliance/Photoshot/Y. Dongxunکلاه بیرت که در انگلیسی به آن بیرتا (Biretta) گفته میشود، کلاه روحانیون کاتولیک است که از قرن سیزدهم میلادی رواج یافته است. چهار گوشه این کلاه در کشورهای آلمان، انگلیس، فرانسه و هلند با یک قوس به سوی بالا کشیده شده است. رنگ کلاه درجه و مقام روحانی را هم مشخص میکند. پاپ از این کلاه استفاده نمیکند. کلاه کشیشها مشکی و کلاه کاردینالها به رنگ قرمز است.
عکس: picture-alliance/dpa/D. Ebenerطوارق از اقوامی هستند که در صحرای بزرگ آفریقا سکونت دارند. در سن ۱۵ تا ۱۷ سالگی، برای پسران جوان قوم طوارق که مسلمان هستند، جشن "لثام" یا نقاب برگزار میشود و آنها اجازه مییابند از پارچهای به طول ۱۵ متر به عنوان دستار و نقاب استفاده کنند.
عکس: picture-alliance/Bildagentur-online/RUN-McPhotoکلاهی به شکل دایره بزرگی از جنس خز که مردان ارتدکس یهودی حسیدی و حریدی در صورت متاهل بودن در روزهای شبات یا شنبه و اعیاد و جشنها و روزهای مقدس بر سر میگذارند. اقوام یهودی حسیدی و حریدی در جنوب شرقی اروپا (رومانی و مجارستان) زندگی میکردند.
عکس: picture-alliance/NurPhotoآمیشها فرقهای مسیحی در جنوب آلمان و سوئیس هستند که در اویل قرن ۱۸ میلادی به آمریکا مهاجرت کردند تا بتوانند در آرامش طبق آیینهای دینی خود زندگی کنند. آمیشها زندگی بسیار سنتی دارند و از دستاوردهای فنی استفاده نمیکنند. آنها لباس ساده به تن میکنند. مردان آمیش کلاه و زنان آنها سرپوشی به نام "هاوبه" (Haube) بر سر میگذارند.
عکس: Getty Images