فساد مالى در نهادهاى بهداشت و درمان و مبارزه با آن
۱۳۸۵ فروردین ۲۲, سه‌شنبه
برآورد شده است كه فساد مالى‌اى كه در اين حوزه وجود دارد مبلغى بالغ بر ۳ ميليارد دلار مى‌شود. با وجود ابعاد گسترده فساد مالى در عرصه بهداشت و درمان، موارد آن كمتر در رسانه‌ها و مطبوعات مطرح مى‌شود. بتازگى چنين موردى در اوگاندا افشا شده است. معلوم گشته است كه پولهايى را كه سازمان ملل متحد براى مبارزه با بيمارى ايدز به اين كشور افريقايى پرداخت كرده است، اختلاس كرده‌اند.
فساد مالى بد است. بدتر از آن اين است كه اين فساد در جايى صورت گيرد كه موضوع بر سر مرگ و زندگى باشد، در بخش بهداشت و درمان، بخصوص در جاهايى كه مراقبت‌هاى پزشكى بخاطر كمبود پرسنل و امكانات مالى به هر حال كافى نيستند، يعنى در كشورهاى فقير. سازمان شفافيت بين‌المللى در تفسيرى در رابطه با گزارش سال ۲۰۰۶ خود مى‌نويسد كه ”مقامات بى‌مسؤوليت در عرصه بهداشت و درمان با ميليون‌ها انسان همچون گروگان رفتار مى‌كنند. فساد مالى تنها موجب حيف و ميل پول نمى‌شود، بلكه با آن زندگى بسيارى از انسان‌ها نيز نابود مى‌گردد.“ براى نمونه در جايى پول براى داروهاى نجات‌بخش در نظر گرفته شده، اما اين پول هيچگاه بدست بيمارستان‌ها و پزشكان نرسيده، بلكه در كانال‌هايى تاريك مفقود شده است.
فساد مالى در عرصه بهداشت و درمان سد راه مبارزه با گسترش بيمارى ايدز بوده است، براى مثال در كشور اوگاندا كه در شرق افريقا واقع است. هم اكنون دادگاهى در اوگاندا به پرونده اختلاس وزير بهدارى و ديگر سياستمداران اين كشور رسيدگى مى‌كند. اتهام آنان اين است كه پولى را كه صندوق مبارزه با ايدز وابسته به سازمان ملل متحد در اختيارشان نهاده بود، در جيب خود گذاشته‌اند. مشكل اوگاندا اين نيست كه قوانين ضد رشوه‌خوارى و فساد مالى در اين كشور كم است، بلكه به گفته چارلز موبال، نماينده سازمان شفافيت بين‌المللى در اوگاندا ”بزرگترين مشكل نبود اراده‌اى است سياسى كه اين قوانين را در عمل پياده كند، فاسدان را مجازات كند و با اين كار افراد را از فسادكارى بترساند.“
در اوگاندا پولى كه بايد صرف مبارزه با ايدز مى‌شده، از جمله به سازمان‌هايى داده شده است كه به هيچ وجه با بخش درمان ارتباطى ندارند. روشن شده است كه رياست اكثر اين سازمانها را سياستمداران با نفوذ بر عهده داشته‌اند. چارلز موبال از سازمان شفافيت بين‌المللى در اين مورد مردم را نيز مسؤول مى‌داند. مى‌گويد: ”در كشور ما اين تمايل وجود دارد كه از فساد مالى تجليل كنند. ما آدم‌هاى جدى‌اى نيستيم و ياد نگرفته‌ايم كه كارهاى زشت را محكوم كنيم. اين است كه اين كار تبديل به عادت مى‌شود. مردم عادت مى‌كنند كه ماموران دولت و سياستمداران را فاسد و رشوه‌گير ببينند. بجاى انتقاد به چنين افرادى مى‌گويند زرنگ. و اين بخاطر جهل مردم است. مردم نمى‌توانند تشخيص دهند كه بين فساد مالى، رشوه‌گيرى و اختلاس از يك طرف و رشد و توسعه از طرف ديگر يا بين فساد مالى از يك طرف و فقر از طرف ديگر رابطه وجود دارد. مردم تشخيص نمى‌دهند كه فساد مالى، رشوه‌خوارى و اختلاس عده‌اى به معناى آن است كه حقوق انسانى عده‌اى ديگر در اين ميان زير پا گذاشته شده است.“
در طول دهه ۱۹۸۰ كه بر اوگاندا سياستمداران فاسد حكومت نمى‌كردند، شمار بيماران مبتلا به ايدز از ۲۰ درصد به ۷ درصد كاهش پيدا كرد. اما اكنون اوگاندا اعتبار خود را از دست داده و سازمان ملل جلوى پرداخت ۳۶۷ ميليون دلار ديگر به اين كشور را براى مبارزه با ايدز گرفته است. سازمان شفافيت بين‌المللى تصميم دارد بيش از پيش براى مبارزه با فساد مالى در اوگاندا فعاليت كند. نماينده اين سازمان در اوگاندا، موبال، مى‌گويد: ”سازمان شفافيت بين‌المللى تصميم دارد كارزارى را شروع كند. ما سعى خواهيم كرد NGOها، سازمانهاى مشابه جامعه مدنى را هم بسيج كنيم تا همه براى رشد آگاهى در ميان مردم فعاليت كنند. يقين داريم كه مهم مردم هستند. وقتى مردم به خشم بيايند، وقتى بتوانند حس كنند كه فساد و رشوه‌خوارى يعنى چه، آن وقت است كه بايد منتظر فريادهاى اعتراض آنان بود. مردم از قدرت خود استفاده خواهند كرد، از جمله از راه رأى ندادن به سياستمداران فاسد در انتخابات، تا آن گروه از سياستمدارانى را كه پول مردم را به جيب زده‌اند، سرنگون كنند.“