فساد مالی در ایران؛ "عامل اصلی" ضربهپذیری در برابر زلزله
۱۳۹۶ آذر ۲۲, چهارشنبه
ایران پس از زلزله یک ماه پیش کرمانشاه شاهد چندین زلزله دیگر بود؛ آخرین آن در کرمان. چگونه میتوان از فاجعهای احتمالی جلوگیری کرد؟ یکی از پیشگامان لرزهشناسی در ایران "فساد مالی و اخلاقی" را عامل اصلی آسیبپذیری میداند.
تبلیغات
هنوز خاطره زلزلههای مرگبار رودبار و منجیل در سال ۱۳۶۹ با حدود ۳۰ هزار کشته و زلزله بم در سال ۱۳۸۲ با حدود ۴۰ هزار کشته برای ایرانیان زنده بود که ماه گذشته (۲۱ آبان) زمینلرزهای ۳ / ۷ ریشتری در منطقه کرمانشاه روی داد و به جان باختن ۶۲۰ نفر انجامید.
از زلزله کرمانشاه بدینسو چند زلزله دیگر از شمال تا جنوب کشور، اما با ابعادی به مراتب کوچکتر، نگرانیهایی را در مورد احتمال وقوع زلزلههایی با ابعاد گسترده به وجود آورده است.
زلزله ۱۰ آذر در هجدک کرمان با قدرت ۱ / ۶ ریشتر، زلزله ۸ / ۴ ریشتری روز ۱۴ آذر در لنگرود گیلان، زلزله ۲ / ۶ ریشتری در نیمروز ۲۱ آذر دوباره در هجدک کرمان با حدود ۲۰ مصدوم، زلزله ضعیف ۳ ریشتری در نزدیکی کرج در آخرین دقایق شامگاه ۲۱ آذر، از جمله مواردی بودند که با توجه با زلزلهخیز بودن بخش عظیمی از خاک ایران، نگرانیهایی جدی برای مردم به وجود آوردهاند.
فساد مالی در ایران؛ عامل ضربهپذیری در برابر زلزله • گفتوگو
ایران هنوز در شوک زلزله روز گذشته هجدک کرمان با دستکم ۱۸ مصدوم بود که دوباره این منطقه در نخستین ساعات بامداد امروز (۲۲ آذر) زلزلهای ۱ / ۶ ریشتری را تجربه کرد. رسانهها از قول مسئولان ایران شمار مصدومان این زلزله را هم دستکم ۵۸ نفر اعلام کردهاند. رئیس سازمان امداد و نجات هلال احمر ایران همچنین از ۱۸۸ پسلرزه در این منطقه خبر داده است.
دلیل این زلزلههای پیاپی چیست و چگونه میتوان از بروز فاجعه جلوگیری کرد؟ وظیفه دولتها و مسئولان چیست و چه تدابیری میتوان اندیشید؟
"دولتهای ایران، نخستین ناقضان آییننامه پادلرزهای"
پروفسور مانوئل بربریان، زمینشناس برجسته ایرانی ساکن ایالت نیوجرسی آمریکا و از پیشگامان لرزهشناسی در ایران، در گفتوگو با دویچه وله، ضمن تأکید بر انفعال دولتها در آمادهسازی و پیشگیری از خطرات ناشی از زلزله و "خرابی بنیاد کار"، عامل اصلی آسیبپذیری در برابر زلزله را "فساد اخلاقی و مالی" در تمام دستگاههای اجرایی و حکومتی ایران میداند.
از نظر او، تنها راه جلوگیری از پیامدهای فاجعهبار، مقاوم کردن سازهها در ایران است؛ امری که به دلیل همین "فساد مالی و اخلاقی" تا امروز متحقق نشده است.
به گفته این کارشناس لرزهشناسی، دولتهای ایران و دیگر دستگاههای حکومتی جمهوری اسلامی خود نخستین ناقضان قانون "آییننامه پادلرزهای کشور" بودهاند؛ قانونی که صورت ابتدایی آن حدود ۵۰ سال پیش تصویب و در طول زمان تصحیح و تکمیل شده است.
نگاهی به پرتلفاتترین زمینلرزههای دهههای اخیر در ایران
زمینلرزهی ۳/ ۷ ریشتری شامگاه یکشنبه در غرب ایران بار دیگر یادآوری کرد که این کشور روی خط زلزله قرار دارد و هر لحظه ممکن است زمینلرزهای مهیب طی تنها چند ثانیه جان هزاران تن را بگیرد.
عکس: Reuters/Tasnim News Agency
غیر مترقبه اما تکراری
ایران روی چندین گسل فعال قرار گرفته است. این موضوع این منطقه را به یکی از مناطق زلزلهخیر جهان تبدیل کرده است. در تازهترین مورد، زمینلرزهای شدید شامگاه یکشنبه (۱۳ نوامبر/ ۲۲ آبان) کرمانشاه را لرزند. این زلزله تا لحظه تنظیم این گزارش بیش از ۳۸۰ کشته و ۴هزار زخمی بر جا گذاشته است.
عکس: Getty Images/AFP/P. Pakizeh
مرکز زمینلرزه
مرکز لرزهنگاری پتسدام آلمان مرکز این زمینلرزه را ۳۴ کیلومتری مرز غربی ایران در استان کرمانشاه ثبت کرده است. مرکز لرزهنگاری ایالات متحده آمریکا اما میگوید مرکز این زلزله در خاک عراق بوده است.
نگاهی به گذشته
زلزلههای مهیب در دهههای گذشته در ایران کم نبودهاند. بیستوپنجم شهریورماه ۱۳۵۷ زمینلرزهای به بزرگی۷/۷ ریشتر جنوب استان خراسان، بهویژه شهر طبس را لرزاند (عکس). شمار تلفات این زلزله بین ۱۹ تا ۲۵ هزار نفر اعلام شده است.
عکس: IRNA
از شمال تا جنوب
زمینلرزهی رودبار و منجیل در ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ و زمینلرزهی بم در پنجم دیماه ۱۳۸۲ (تصویر) نیز از پرتلفاتترین زمینلرزههای ایران در دهههای اخیر هستند. در زلزلهی بم که خسارات سنگینی بر جا گذاشت، بیش از ۲۶ هزار نفر جان خود را از دست دادند و ۳۰ هزار نفر هم مجروح شدند.
عکس: Emdadgar.ir
تخریب میراث فرهنگی جهانی
ناپایداری سازهها یکی از دلایل اصلی شمار زیاد قربانیان در زلزله ۶/۶ ریشتری بم بود. در این زمینلرزه ارگ بم هم که جزو میراث ثبتشدهی یونسکو بود تخریب شد. سازمان ملل در سال ۲۰۰۴ هزینه بازسازی بم را ۷۰۰ میلیون تا یک میلیارد دلار برآورد کرد. ارگ بم هم قرار شد بازسازی شود.
عکس: picture-alliance/dpa
۴۰ هزار قربانی
۳۱ خرداد ۱۳۶۹ (۲۱ ژوئن ۱۹۹۰) زلزلهای هولناک شمال ایران را لرزاند. زمینلرزهی رودبار و منجیل ۴۰ هزار نفر را به کام مرگ فرو برد؛ ۶۰ هزار نفر هم مجروح شدند. در پی این زمینلرزه شهرهای رودبار، منجیل و لوشان و همچنین ۷۰۰ پارچه روستا ویران شدند. این زلزله همچنین نیم میلیون آواره برجا گذاشت.
عکس: rudbarnews.ir
امکان افزایش شمار قربانیان
در روز پس از زلزله کرمانشاه (دوشنبه ۲۲ آبان) عملیات امداد و نجات همچنان ادامه دارد. با توجه به انسداد برخی مسیرها، تخریب مراکز درمانی، وسعت ویرانی در قصر شیرین، سر پل ذهاب و اِزگِله و البته سرمای هوا امکان افزایش شمار قربانیان وجود دارد. پسلرزهها هم ساختمانهای نیمهویران را تهدید میکنند؛ پسلرزههایی که به گفته پروفسور مارکو بونهوف از مرکز لرزهنگاری پستدام شدتشان میتواند به ۶ ریشتر هم برسد.
عکس: Reuters/Tasnim News Agency
عکس 71 | 7
"ساخت و ساز شهرداری بر گسلههای تهران"
پروفسور بربریان همچنین تأکید میکند که تهران برخلاف پهنه کرمانشاه که یک گسله فعال دارد، از هر چهار جهت پر از گسلههای لرزهزا است. او و همکاراناش در سال ۱۳۶۳ کتابی در ۳۲۰ صفحه منتشر کرده و این گسلهها و پیشینیهی لرزهخیزی تهران را معرفی کردهاند و از مجریان امور، یعنی وزارت کشور و شهرداری تهران، خواستهاند که «در درازای این گسلهها و در پهنای ویژهای از ساختن هر نوع سازهای ممانعت ورزند. اما امروز در سال ۱۳۹۶ نه تنها این نهادها به این کار عمل نکردهاند، بلکه دست به ساخت و سازهای گستردهای زدهاند».
به گفته این استاد لرزهشناس، مسئولان ایران نه تنها به پیشگیری و آمادهسازی در برابر زلزله نمیپردازند، بلکه دولت و سپاه پاسداران خود از جمله در پروژه "مسکن مهر" آییننامه پادلرزهای کشور را زیر پا گذاشتهاند. در چنین شرایطی مانوئل بربریان تهران و دیگر شهرهای ایران را "در خطر" قرار گرفتن در برابر زلزلههای احتمالی میبیند.
۱۶۵ هزار قربانی زلزله در ۱۱۷ سال
آقای بربریان با اشاره به اینکه از سال ۱۹۰۰ میلادی تاکنون ۱۶۵ هزار ایرانی جان خود را به خاطر وقوع زلزله از دست دادهاند، میگوید: «دولتها باید توجه کنند که خانه و کاشانه ما زیستگاه و کانون گرم خانواده ماست، نه کشتارگاه و آرامگاه ما».
به نظر این کارشناس برجسته لرزهشناسی، برای هر گونه اقدام فوری دیگری در ایران، مگر اجرای قوانین موجود برای مقاومسازی سازهها، دیر شده است. او تأکید دارد که اجرای آییننامه پادلرزههای کشور، همهنگام با ایجاد تیمهای تخصصی برای بررسی ریزلرزهها (در راستای ارزیابی لرزههای بزرگ احتمالی بعدی) تنها کاری است که میتوان برای مقابله با پیامدهای زلزله کرد.
"درسی نمیگیریم"
مانوئل بربریان در پاسخ به این پرسش که چه درسهایی میتوان از زلزلههای اخیر بهخصوص زلزله کرمانشاه و زلزلههای اخیر کرمان آموخت، میگوید: «ما هیچ زمانی هیچ درسی نگرفتهایم. درسهای خرابیهای ما را خارجیها میگیرند، اما ما نمیگیریم. ما از همان زمان تصویب آییننامه پادلرزهای کشور در ۵۰ سال پیش تاکنون هیچ درسی نگرفتهایم. ما سه چهار شهر بزرگ را در پهنه رودبار از دست دادیم. بم را از دست دادیم. زمینلرزهها و ویرانیهای گستردهای داشتهایم. و این نشان میدهد که ما گذشتهها را تکرار میکنیم و معلوم نیست کجای زمانه ایستادهایم. "و ما همچنان دوره میکنیم شب را و روز را و هنوز را". درسی گرفته نمیشود. مسئولان با شتاب با هواپیما و هلیکوپتر میآیند و سری میزنند و حرفهایی میزنند و برمیگردند. و هم روزنامهنگارها و هم مسئولان بعد از مدتی فراموش میکنند. تا چند هفته دیگر کسی از مسکن مهر صحبتی نخواهد کرد و نخواهد نوشت».
تصاویر ساختمانهای مختلف "مسکن مهر" با کیفیت پایین و ایمنی کم
با وقوع زلزله اخیر در ایران بحث درباره کیفیت پایین و عدم ایمنی ساختمانهای "مسکن مهر" بالا گرفته است. گزارشی تصویری از کیفیت پایین و عدم ایمنی در برخی پروژههای مسکن مهر را ببینید.
عکس: farsnews
نقش دولتهای احمدینژاد و روحانی در "مسکن مهر" سر پل ذهاب
با وقوع زلزله در غرب ایران، یکبار دیگر بحث درباره کیفیت پایین و عدم ایمنی "مسکن مهر" در رسانههای ایران بالا گرفته است. به گزارش رسانههای ایران ساخت "مسکن مهر" سر پل ذهاب که در زلزله اخیر بخشی از آن تخریب شد، در زمان ریاستجمهوری محمود احمدینژاد آغاز و در زمان ریاستجمهوری حسن روحانی تکمیل و افتتاح شده بود.
عکس: Namehnews
"مسکن مهر" بجنورد و زلزله
ساختمانهای "مسکن مهر" سر پل ذهاب اولین نمونه از پروژه "مسکن مهر" نیست که به دلیل عدم نظارت بر ساخت و نبود ایمنی بر اثر زلزله آسیب میبیند. پیش از این و در اردیبهشت ۱۳۹۶ زلزلهای ۷ / ۵ ریشتری بجنورد را لرزاند. ساختمانهای "مسکن مهر" بجنورد بر اثر این زلزله آسیب دیدند.
عکس: Isna
بیکیفیتی مصالح به کار رفته در "مسکن مهر"
عدم نظارت یا کمبود نظارت حین ساخت و استفاده از مصالح ساختمانی بیکیفیت از دلایل اصلی آسیب دیدن ساختمانهای "مسکن مهر" بجنورد بر اثر این زلزله عنوان شد.
عکس: Isna
"مسکن مهر" ورامین روی گسل زلزله
آنطور که از اظهارات برخی مقامات ایران مشخص است، در بسیاری از موارد پیش از ساخت ساختمانهای "مسکن مهر" حتی در این حد که آیا آن منطقه روی گسل زلزله قرار دارد یا خیر هم تحقیق نشده است. پیش از این "باشگاه خبرنگاران داشجویی ایران" در گزارشی نوشت: "مسکن مهر در جوادآباد ورامین بر روی گسل قرار دارد."
عکس: chamedanmag.ir
تخریب تپهای تاریخی برای ساخت "مسکن مهر" ورامین
"مسکن مهر" در جوادآباد ورامین نه تنها روی گسل زلزله قرار دارد بلکه به گزارش خبرگزاری "ایسنا" دقیقا روی یک تپه تاریخی مربوط به دوره "هزاره آهن" ساخته شده است. بنا بر این گزارش "شکایت و دادگاه هم کار به جایی نبرد و حالا مردم باید برای رسیدن به خانههایشان، از روی تپه باستانی متعلق به هزاره دوم و اول قبل از میلاد که ۱۷ مرداد ۱۳۸۳ با شمارهی ثبت ۱۱۰۴۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، عبور کنند."
عکس: chamedanmag.ir
"ساخت مسکن مهر نظرآباد کرج روی خاک سست"
به گزارش "باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران" همچنین مسکن مهر نظرآباد کرج بر روی زمینهای کشاورزی با خاک سست قرار دارد. پیسازی و زیرسازی کافی برای این ساختمانها انجام نشده است. به همین دلیل در صورت وقوع زلزله "به راحتی" تخریب خواهد شد.
عکس: dana.ir
زلزله و مسکن مهر آبدانان در ایلام
"مسکن مهر" منطقه آبدانان نیز در سالهای اخیر بر اثر زلزله آسیب دیده است. پیشتر علیرضا سعیدی، "دبیرکل جمعیت کاهش خطرات زلزله" گفت: «در زلزله ۲۷ مرداد ۱۳۹۳ در آبدانان، خانههای نوسازی که آسیب دیده بود خانههای مسکن مهر بود. کاملا ترک خورده بودند و غیر قابل سکونت بودند. دیوارهای برشی که باید مقاومت را در آن جهت تامین کند چون وسط حال و پذیرایی میافتاد، برداشته بودند.»
عکس: mehrnews
پراید داخل چاله مسکن مهر
برخی ساختمانهای "مسکن مهر" هم بدون وقوع زمینلرزه یا خطر خارجی خود به خود آسیب میبینند. از جمله مسکن مهر قهستان. هادی رحمانی راننده ماشین صدمه دیده درباره این حادثه گفته بود: «با ماشین وارد طبقه همکف ساختمان شدم که به صورت ناگهانی درون چالهای یک متری سقوط کردم.»
عکس: khavarestan.ir
نشت فاضلاب به دیوار و سقف خانهها در "مسکن مهر" جویباران
عکس: jouybaran.ir
بدون شرح...
اطلاعیه ساکنان مسکن مهر کلاله: «به اطلاع کلیه ساکنین مسکن مهر کلاله میرساند با عنایت به اینکه بلوک۵۴ مسکن مهر دچار آسیب جدی شده و بیم تخریب آن متصور است، لذا جهت جلوگیری از بروز خسارت جانی و مالی ضرورت دارد از تردد عابران و توقف اتوموبیل در اطراف این بلوک و سایر موارد مشابه که موجب بروز حادثه گردد خودداری نمایید.»
عکس: kalalekhabar.ir
خبرگزاری "فارس" پیش از این گزارش داد بر اثر طوفان سقف ساختمان مسکن مهر این شهرستان کنده شده است.
عکس: farsnews
خرابی "مسکن مهر" در اسلام آباد غرب ناشی از زلزله اخیر.