مقامات امنیتی جمهوری اسلامی پس از وقایع روز عاشورا آغاز به دستگیری بسیاری از فعالان حقوق مدنی ایران کردند. در میان دستگیرشدگان چندین تن از فعالان حقوق زن نیز بودند، که در منزل و گاه با یورش شبانه بازداشت شدند. در میان بازداشت‌شدگان خانم منصوره شجاعی، خواهر خانم میترا شجاعی، ‌همکار دویچه وله، بود که چهره شناخته‌شده‌ای در جنبش حقوق زنان ایران است.

دویچه وله: خانم شجاعی، چه خبر جدیدی در مورد بازداشت‌شدگان پس از عاشورا، از جمله در مورد خواهرتان خانم منصوره شجاعی، دارید؟

میترا شجاعی: متأسفانه امروز با وجود اینکه درست یک هفته از زمان بازداشت کسانی می‌گذرد که بعد از وقایع روز عاشورا در تهران دستگیر شده‌اند، از جمله خواهر من منصوره شجاعی، هنوز هیچ‌گونه اطلاعی، حتی از محل نگهداری آن‌ها در دست نیست. تنها خانم نوشین عبادی، خواهر خانم عبادی، همان روز اول بازداشت‌شان موفق شدند با منزل تماس بگیرند و روز گذشته هم آقای مرتضی کاظمیان با منزل تماس گرفتند، ولی خانم منصوره شجاعی هیچ تماسی تا به حال با منزل نداشته‌اند. و براساس تماسی که آقای کاظمیان و خانم عبادی گرفتند، ما حدس می‌زنیم که ایشان هم در بند ۲۰۹ اوین باشند. ولی این فقط یک حدس است، نه بیشتر.

خانواد‌ه‌ها موضوع را پیگیری کرده‌اند و به آن‌ها جوابی داده شده است؟

به سفارش وکلای این افراد، تا ۴۸ ساعت هیچ اقدامی صورت نگرفت، برای اینکه وکلا می‌گفتند تا ۴۸ ساعت اصلاً بی‌فایده است. ولی درست ۴۸ ساعت بعد خانواده‌ها مراجعه کردند، ازجمله همسر خواهر من، آقای داودی، روز چهارشنبه هفته‌ی گذشته به دادگاه انقلاب مراجعه کردند که به ایشان فقط یک شماره پرونده دادند و گفتند که پرونده‌ها از اوین نیامده است. و در پاسخ ایشان که پرسیدند چقدر طول می‌کشد، گفتند که چیزی حدود ۲۰ روز طول می‌کشد تا پرونده‌ها بیاید.

امروز هم باز آقای داودی به دادگاه انقلاب مراجعه کردند، متأسفانه حتی ایشان را بالا راه ندادند و گفتند که شما با همان پرونده می‌توانید به اوین مراجعه کنید، شاید مسئولان زندان اوین پاسخگو باشند، ولی ما پاسخگو نیستیم. وکیل خواهر من و دو تن دیگر از بازداشت‌شدگان، خانم نسرین ستوده، روز شنبه (۱۲ دی) به دادگاه انقلاب مراجعه کرده بودند که به ایشان هم فقط یک شماره پرونده دادند و گفتند ما هیچ گونه اطلاعی از محل نگهداری این‌ها و حتی از نهادی که این‌ها را بازداشت کرده نداریم. این برای ما واقعاً جای پرسش است که قوه قضاییه یک کشور اظهار بی‌اطلاعی می‌کند از کسانی که بازداشت شده‌اند و یک هفته از دستگیری‌شان می‌گذرد.

چه تعداد زن فعال حقوق مدنی بعد از وقایع عاشورا دستگیر شده‌اند و الان در زندان‌‌ها هستند؟

الان طبق آخرین اطلاعاتی که ما داریم، که البته با توجه به وضعیت بد اطلاع‌رسانی در ایران اصلاً مشخص نیست که دقیق باشد، ۱۲ زن بعد از عاشورا دستگیر شده‌اند و این غیر از تعداد زنانی است که قبل از عاشورا و بعد از انتخابات دستگیر شده بودند. در حال حاضر ۱۲ زن در زندان هستند که همه‌شان هم جزو فعالان حقوق زنان، فعالان اجتماعی، فعالان حقوق کودک و فعالان مدنی هستند.

اطلاعی در این مورد به دست آورده‌اید که قرار بازداشت این دستگیرشدگان تبدیل به وثیقه شده باشد؟

متأسفانه به هیچ وجه خبری از تبدیل قرارهای بازداشت به وثیقه نیست. برعکس، خبرهای تأییدنشده‌ای هست از اینکه این بار قرار است بازداشت‌شدگان مدتی طولانی در بازداشت بمانند و برایشان احکام سنگینی قرار است صادر شود. ما نمونه‌اش را این هفته داشتیم: حکم آقای زیدآبادی را که دادگاه تجدد نظر متأسفانه تأیید کرد، پنج سال حبس و شش سال تبعید و محرومیت مادام‌العمر از فعالیت‌های اجتماعی. همین طور حکم هفت سال و ۴ ماه زندان و ۳۴ ضربه شلاق برای روزنامه‌نگار دیگری به نام آقای بهمن احمدی اموئی. البته این حکم هنوز تأیید نشده است، ولی بعید نیست که این حکم هم تأیید شود. بنابراین خبرهایی که می‌رسد متأسفانه خیلی امیدوارکننده نیست.

شما به عنوان ژورنالیستی که مسائل حقوق بشر و مسائل اجتماعی ایران را پیگیری می‌کنید، علت این دستگیری‌ها و فشارها را روی فعالان زن در حال حاضر چه می‌دانید؟

من احساس می‌کنم که حاکمیت قصد دارد با فشار روزافزون روی نهادهای مدنی، نه فقط فعالان زن، بلکه فعالان اجتماعی و حتی فعالان حقوق کودک، فعالان سیاسی که خب جای خود دارند، در حقیقت نهادهای مدنی را فلج کند و از کار بیندازد. متأسفانه تا حدودی هم موفق شده است. شما دیدید که درست در درگیری‌های بعد از روز عاشورا، در حالی که موج حمله‌ها و هجوم‌های شبانه به منازل فعالان زنان و فعالان اجتماعی ادامه داشت و این‌ها را نیمه شب دستگیر می‌کردند و می‌بردند، کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس ماده‌ی ۲۳ لایحه خانواده را که با فشار فعالان زن از دستور کار مجلس خارج شده بود و مربوط به ازدواج مجدد مردان است، دوباره تصویب کرد و با ده شرط به مردان اجازه داده که ازدواج مجدد کنند.

یکی از کسانی که برای حذف این ماده بسیار فعالیت کرد ، خانم منصوره شجاعی خواهر من بود. او جزو کسانی بود که همراه با خانم عبادی و خانم سیمین بهبهانی به مجلس رفتند، با نمایندگان مجلس صحبت کردند و خواستند که این لایحه از دستور کار خارج شود. خواهر من الان در زندان است. خانم عبادی خارج از کشور است. خانم شادی صدر مجبور شده است از کشور خارج شود. این‌ها کسانی بودند که برای حذف این ماده فعالیت کرده‌اند. خانم عباسقلی‌زاده زندان بود، به تازگی آزاد شده و عملاً امکان فعالیت اجتماعی دیگر برایش وجود ندارد. بنابراین شما می‌بینید که این فشارها باعث می‌شود که نهادهای مدنی فلج شوند، از کار بیفتند و بعد حاکمیت بتواند بی‌سروصدا به مقاصدی که دارد، در راه تصویب هرچه بیشتر قوانین تبعیض‌آمیز برسد که هدف اصلی مبارزه‌ی زنان در این چند سال بوده است.

[خبر تکمیلی: چند ساعت پس از انجام این مصاحبه خانم منصوره شجاعی از زندان اوین با منزل خود تماس گرفت و گفت که پرونده‌اش در مراحل مقدماتی بررسی است.]

مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری

تحریریه: بابک بهمنش