امروز سه‌شنبه (۲ فوریه/۱۳ بهمن) وزیران خارجه‌ی ۲۳ کشور عضو "ائتلاف ضد داعش" در رم پایتخت ایتالیا گردهم آمده‌اند تا درباره‌ی پیکار مشترک علیه گروه تروریستی "دولت اسلامی" و چگونگی پایان دادن به فعالیت‌های آن گفت‌وگو کنند.

در این نشست از جمله جان کری و فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزیران خارجه‌ی ایالات متحده آمریکا و آلمان شرکت دارند. پرسش کانونی این نشست این است که چگونه می‌توان بر "دولت اسلامی" غلبه کرد؟ یافتن پاسخی برای این پرسش، کار دشواری خواهد بود چرا که کشورهای عضو ائتلاف ضد داعش، مواضع و منافع گوناگونی را دنبال می‌کنند.

بیشتر بخوانید:اتهام‌زنی‌های متقابل مذاکره‌کنندگان گفت‌وگوهای صلح سوریه

گفتنی است که در ماه‌های گذشته، موفقیت‌های نظامی محسوسی در پیکار با "دولت اسلامی" به دست آمده است. نیروهای این سازمان در سوریه و عراق در نتیجه‌ی حملات هوایی سنگین نیروهای ائتلاف متحمل ضرباتی شده و از برخی مواضع خود عقب‌نشینی کرده‌اند. در این حملات، ضرباتی هم به امکانات لجستیکی و مالی این سازمان وارد و محدودیت‌هایی برای آن ایجاد شده است.

"ضرورت ثبات در مناطق آزادشده"

فرانک والتر اشتاین‌مایر روز سه‌شنبه پیش از شرکت در نشست رم گفت که در پیکار با "دولت اسلامی" در عراق موفقیت‌هایی به چشم می‌خورد. او افزود که ۲۵ درصد مناطق تحت کنترل "دولت اسلامی" از این سازمان بازپس گرفته شده و شهرهایی آزاد شده‌اند. به گفته‌ی اشتاین‌مایر، اکنون موضوع بر سر آن است که نه فقط این موفقیت‌های نظامی ارج‌نهاده شود، بلکه مناطق آزادشده به ثبات دست یابند.

وزیر خارجه‌ی آلمان افزود که ولی در سوریه "دولت اسلامی" کماکان از خلاء ایجاد شده در نتیجه‌ی مبارزه‌ی رژیم بشار اسد با اپوزیسیون و نیز نیروهای اپوزیسیون با یکدیگر سود می‌برد.

پیکار نظامی یا سیاسی؟

با این همه، پائولو جنتیلونی، وزیر خارجه‌ی ایتالیا که در رم میزبان همتایان خود از ۲۲ کشور دیگر است، در روزها و هفته‌های گذشته به کرات یادآور شده که پیکار نظامی با "دولت اسلامی" به تنهایی کافی نیست. او تصریح کرده است که اگر چه پیروزی بر داعش در وهله‌ی نخست و بطور اجتناب‌ناپذیر با عملیات نظامی حاصل می‌شود، اما این مساله دارای یک بعد سیاسی هم هست که به همان اندازه‌ی بعد نظامی اهمیت دارد.

وزیر خارجه‌ی ایتالیا افزوده است که اگر نیروهای ائتلاف ضد داعش فقط به پیروزی نظامی متکی باشند و در بعد سیاسی مساله، یعنی ایجاد ثبات در منطقه کوتاهی کنند، پیروزی نظامی آنان نیز موقت و محدود خواهد بود و بار دیگر فقط نتیجه‌ی حاصله مد نظر قرار خواهد گرفت و نه چشم‌انداز آینده.

گفتنی است که ایتالیا در پیکار با "دولت اسلامی" جزو جناح سرسخت‌تر یا به اصطلاح جناح "بازها" در مقابل "کبوترها" نیست و اگر چه در مقایسه با بسیاری از دیگر کشورهای اروپایی تعهدات نظامی و مالی بیشتری را پذیرفته است، ولی شعار اصلی دولت ایتالیا این است که به هیچ وجه نباید اشتباهاتی را که در عراق صورت گرفت تکرار کرد.

بیشتر بخوانید: بیش از ۶۰ کشته در انفجارهای نزدیک به حرم زینب در حومه دمشق

از این‌رو اگر چه ایتالیا خواهان مبارزه با داعش و برکناری بشار اسد است اما تلاش می‌کند که در نتیجه‌ی چنین روندی، در سوریه یک خلاء قدرت ایجاد نشود و پیامدهای برکناری اسد تحت کنترل باشد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که چنین سیاستی عاقلانه است ولی این نیز واقعیتی است که حتی خود کشورهای اروپایی نیز مواضع واحدی در این ماجرا ندارند.

اراده‌ای واحد وجود ندارد

نیکولا پده، مدیر انستیتوی مطالعات جهانی در رم معتقد است که در پیکار با "دولت اسلامی" استراتژی واحدی وجود ندارد. او معتقد است که بسیار دشوار می‌توان "منافع مشترک اروپا" را تعریف کرد و هر کشوری هدف‌های خود را دنبال می‌کند.
به باور او اتحادیه‌ی اروپا در این زمینه هنوز به خط مشی سیاسی مشترکی دست نیافته است و به همین دلیل اکنون ناچار است پیامدهای این ناتوانی خود را تحمل کند؛ ناتوانی ناشی از فقدان اراده‌ای واحد و برنامه‌ای درازمدت برای فراتر رفتن از افق کنونی.

مشکل دیگر این است که همه‌ی بازیگران حاضر در صحنه‌ی منطقه در نشست رم حضور ندارند. برای نمونه روسیه که در سوریه حضور دارد و از اواخر ماه سپتامبر گذشته حملات هوایی سنگینی در این کشور انجام می‌دهد. ایران نیز که از پشتیبانان رژیم بشار اسد است، در این نشست حضور ندارد.

به باور کارشناسان، پیکار با "دولت اسلامی" باید بهتر هماهنگ و کنترل شود و فقدان چنین امری را می‌توان در تنش‌های اخیری دید که میان روسیه و ترکیه بر سر ماموریت‌های هوایی بروز کرده است. موضوع دیگر این است که در خود سوریه نیز از صلح خبری نیست و این کار نخست مستلزم آن است که دست‌کم طرف‌های منازعه یکدیگر را به رسمیت بشناسند.

منافع و علایق گوناگون

مشکل دیگر در پیکار با "دولت اسلامی" این است که برای نمونه منافع و علایق کشورهایی چون ایران و عربستان سعودی، با منافع و علایق کشورهایی چون ایالات متحده آمریکا و روسیه بسیار متفاوت است.

بیشتر بخوانید: تهدید اپوزیسیون سوریه: در مذاکرات صلح شرکت نمی‌کنیم

نیکولا پده در همین زمینه تصریح می‌کند که به همین دلیل اگر چه در پایان نباید نمایندگان "دولت اسلامی" بر سر میز مذاکره بنشینند، ولی دست‌کم باید نمایندگان آن بخش از مردمی که در حال حاضر از "دولت اسلامی" پشتیبانی می‌کنند، در مذاکرات حضور داشته باشند.

این کارشناس تصریح می‌کند: «مساله فقط یک اسلام رادیکال و تفسیری جنون‌آسا از قرآن توسط عده‌ای جوان نیست. مساله‌ی اصلی فقر و بی‌ثباتی است و این تازه آغاز بحران است. این بحران می‌تواند مانند قطعات دومینو به دیگر کشورهای منطقه و در وهله‌ی نخست به مصر گسترش یابد و این پیامدهایی موحش برای کشورهای حوزه‌ی مدیترانه و اروپا دربر خواهد داشت».

در حال حاضر در سوریه فقط غرش سلاح‌ها شنیده می‌شود و چشم‌اندازی برای راه‌حلی سیاسی دیده نمی‌شود. احتمالا نشست امروز در پایتخت ایتالیا نیز تغییری در این وضعیت ایجاد نخواهد کرد.