ورود زنان به رشته‌های مختلف ورزشی همواره با تأخیر همراه بوده است. برای نمونه در آغاز قرن نوزدهم میلادی، این تنها مردان بودند که در آلمان در رشته ژیمناستیک فعالیت داشتند و در دهه ۳۰ میلادی همان قرن، یعنی بعد از گذشت حدود ۳۰ سال، زنان نیز رفته‌رفته این فرصت را یافتند که به شکلی سازمان‌یافته در این رشته ورزشی فعال شوند.

در مورد فوتبال نیز وضع به همین صورت بود و سالیان سال گفته می‌شد که زنان را چه به فوتبال! البته زنان در نهایت اهداف خود را پیش بردند و علیرغم مخالفت‌ها و سخنان تمسخرباری که از طرف مردان ابراز می‌شد، قدم به میدان فوتبال گذاشتند.

تشکیل نخستین تیم‌های فوتبال زنان در اواخر قرن نوزدهم

در سال ۱۸۹۴ اولین باشگاه فوتبال زنان تاسیس شد، طبیعتا در انگلیس که مهد فوتبال است. این باشگاه British Ladies Football Club نام داشت. یک سالی بیش طول نکشید که در انگلیس چندین تیم فوتبال زنان فعال شدند که در حضور هزاران تماشاگر مسابقه برگزار می‌کردند. در حین جنگ جهانی اول حتی بازی‌های متعددی میان تیم‌های مختلف زنان صورت می‌گرفت که درآمد بدست آمده از آن صرف امور خیریه می‌شد.

در سال ۱۹۲۱، یعنی چند سالی پس از پایان جنگ جهانی اول، حدود ۱۵۰ تیم فوتبال زنان در انگلیس وجود داشت. معروفترین و موفقترین آنها تیمی بود به نامDick Kerr Ladies F.C. که در سال ۱۹۱۷، یعنی در اواخر جنگ جهانی اول، بنیان‌گذاری شد.

زنانی که در این تیم توپ می‌زدند، همگی کارگر کارخانه ماشین‌سازی و مهمات‌سازی Dick Kerr بودند. جالب توجه این بود که این تیم نه تنها به مصاف دیگر تیم‌های فعال در انگلیس می‌رفت، بلکه بازی‌هایی در برابر رقبای خارجی نیز انجام می‌داد.

شکی نیست که حضور مردان در میدان جنگ جهانی اول و غیاب آنان در میادین فوتبال، در پیشرفت و پررنگ شدن فوتبال زنان بی‌تأثیر نبود. بعد از پایان جنگ جهانی اول و بازگشت مردان از جبهه جنگ، اهمیت بازی‌های خیریه و پرتماشاگری که از طرف تیم‌های فوتبال زنان برگزار می‌شد، روز به روز کاهش یافت. سرانجام در سال ۱۹۲۱ میلادی، فدراسیون فوتبال انگلیس از باشگاه‌ها خواست که از فعالیت‌های زنان در این عرصه پشتیبانی نکنند.

اگر چه فوتبال زنان پس از این فراخوان کاملا از صحنه محو نشد، اما به‌شدت رنگ باخت. در کنار انگلیس، فرانسه نیز از کشورهایی بود که در آن زنان، علیرغم مخالفت‌های مردان، این امکان را یافتند که پا به میدان بگذارند. در سال ۱۹۱۷ برای نخستین بار در فرانسه یک مسابقه فوتبال بین دو تیم زنان انجام گرفت و این مسئله سبب شد که تیم‌های زیادی تشکیل شوند.

در دهه‌های بیست و سی قرن بیستم میلادی نه تنها تورنمنت‌های مختلفی در داخل فرانسه برگزار می‌شد، بلکه دیدارهایی نیز میان تیم‌های فوتبال انگلیس و فرانسه صورت می‌گرفت. ناگفته نماند که تیم‌های فوتبال زنان در فرانسه تا سال ۱۹۳۳ تحت پوشش فدراسیون تربیت‌بدنی زنان فرانسه قرار داشتند و از آن پس فدراسیون فوتبال زنان فرانسه، وظیفه نظارت و سازماندهی را برعهده گرفت.

البته در همان دوران مقاوت پزشکان، مربیان، روزنامه‌نگاران و دست‌اندرکاران ورزش در فرانسه در برابر فعالیت‌های زنان در عرصه فوتبال رو به شدت گذاشت. بالا گرفتن موج مخالفت‌ها سرانجام سبب شد که در همان دهه سی میلادی، زنان کم و بیش از صحنه فوتبال دور شوند.

نخستین گام‌های زنان علاقمند به فوتبال در آلمان

عیلرغم آنکه خبرهای مربوط به تمرین‌ها و مسابقه‌های فوتبال زنان از فرانسه و انگلیس به آلمان هم رسیده بود، اما سال‌های زیادی طول کشید تا زنان آلمان دست به فعالیتی جدی در این زمینه بزنند.

در سال ۱۹۳۰ اولین تیم فوتبال زنان در آلمان در شهر فرانکفورت تشکیل شد که فعالیتش کم و بیش در همان سطح تمرینات باقی ماند و از آنجایی که هیچ تیم و رقیب دیگری وجود نداشت، این تیم گاهی در مقابل تیم‌های مردان بازی می‌کرد.

البته این تلاش زنان آلمان در مجموع چندان ثمربخش نبود و تیمی که در فرانکفورت شکل گرفته بود، یک سال بعد از تاسیس‌اش، در پی اعتراض‌ها و مخالفت‌های شدید از هم پاشید.

با روی کار آمدن هیتلر در سال ۱۹۳۳ و شروع دوران خفقان‌ ناسیونال سوسیالیسم در آلمان که ۱۲ سال ادامه داشت، فشار و محدودیت‌ها علیه زنان شدت گرفت. در نقشی که در آن سال‌ها برای زنان تعریف می‌کردند، جایی برای ورزش به اصطلاح مردانه فوتبال وجود نداشت.

پس از جنگ جهانی دوم حضور و نقش زنان در شکل‌گیری آلمان نوین به مراتب پررنگتر از گذشته بود و به همین نسبت نیز تلاش‌های آنان برای به دست آوردن حقوق‌شان در زمینه‌های مختلف افزایش یافت. ورزش فوتبال نیز یکی از این عرصه‌ها بود. البته این بار بحث و بررسی فوتبال زنان به فدراسیون فوتبال آلمان کشیده شد.

ممنوع شدن فوتبال زنان در آلمان پس از جنگ جهانی دوم

در سال ۱۹۵۵ فدراسیون فوتبال آلمان، باشگاههای فوتبال این کشور را رسما منع کرد که بخشی از فعالیت‌ها و همچنین زمین‌های تمرین تحت پوشش فدراسیون را به فوتبال زنان اختصاص دهند. اگر چه این ممنوعیت‌ها مانع رسمی شدن فوتبال زنان شد، اما در دهه‌های پنجاه و شصت میلادی در گوشه و کنار آلمان، زنان با تشکیل تیم‌هایی غیررسمی به ورزش مورد علاقه خود، فوتبال، می‌پرداختند.

خالی از لطف نیست که در اینجا از خاطرات یک زن ۶۳ ساله آلمانی به نام Bärbel Wohlleben یاد کنیم که در دوران نوجوانی خود، ‌در دهه پنجاه میلادی، شیفته و عاشق فوتبال بود و در منطقه‌ای که زندگی می‌کرد، تنها دختری بود که به این ورزش علاقه داشت.

او با سه برادرش دائم فوتبال بازی می‌کرد و با توجه به پشتکار و قابلیت‌هایش حتی توانست به تیم فوتبال منطقه خود که در آنها فقط پسران بازی می‌کردند، راه پیدا کند. البته او برای رسیدن به این هدف باید آزمونی سخت را با موفقیت پشت سر می‌گذاشت: کشتی گرفتن و زمین زدن تک تک بازیکنان تیم.

ناگفته نماند که این دختر نوجوان در یکی از دیدارهای تیم‌اش حتی بازوبند کاپیتانی را به بازو داشت و خاطرات آن روزها در ذهن‌اش کاملا زنده است: «آن دیدار، بازی تلخ یکی از پسرهای هم‌کلاسی‌ام بود که دروازه‌بان تیم مقابل بود و در نیمه دوم بازی سه گل از من خورد. خلاصه از این قضیه بدجوری غافلگیر و ناراحت شده بود و به خاطر همین هم حدود شش ماه با من قهر بود.»

البته این شادی و شور بازی تداوم چندانی نداشت و با توجه به ممنوعیتی که از طرف فدراسیون فوتبال آلمان ابلاغ شده بود، این دختر فوتبالیست از ادامه فعالیت‌اش در عرصه فوتبال محروم شد.

اواخر دهه شصت میلادی دوران قدرت گرفتن و افزایش نفوذ جنبش دانشجویان و همچنین جنبش زنان در آلمان بود. اگر چه کسب اجازه برای فوتبال در رده‌های بالای فهرست خواست‌های زنان قرار نداشت، اما چیزی طول نکشید که این آرزو تحقق پیدا کرد.

رسمیت یافتن فوتبال زنان در آلمان

در سال ۱۹۷۰ فدراسیون فوتبال آلمان سرانجام فوتبال زنان را به رسمیت شناخت. البته باید گفت که در این روند عوامل مختلفی تاثیرگذار بودند، از جمله آنکه در دیگر کشورهای اروپای غربی فوتبال زنان برای خود جایی باز کرده بود. از آن گذشته مسئولان فدراسیون فوتبال آلمان ظاهرا ترجیح می‌دادند که نظارت و کنترل فوتبال زنان از دستشان خارج نشود.

چهار سال پس از به رسمیت شناخته شدن فوتبال زنان، برای اولین بار مسابقات قهرمانی فوتبال زنان آلمان انجام گرفت و در سال ۱۹۸۰، یعنی شش سال بعد نیز برای اولین بار جام حذفی زنان برگزار شد.

فوتبال زنان آلمان در طول چهار دهه فعالیت رسمی، از لحاظ ساختار دچار تغییر و تحولات اساسی شده و اکنون بیش از ۱۰ سالی است که لیگ دسته اول فوتبال زنان آلمان به شکل فعلی خود برقرار است و در مجموع ۱۲ تیم دسته اول را در بر می‌گیرد.

طبیعی است که در کنار لیگ دسته اول، لیگ دسته دوم و دسته‌های پایین‌تر نیز فعال هستند. در اواخر دهه نود میلادی تیم‌های ملی فوتبال برای گروه‌های سنی مختلف دختران تشکیل شد، اما شکل‌گیری تیم ملی فوتبال زنان آلمان برمی‌گردد به سال ۱۹۸۲، سالی که تیم ملی فوتبال مردان آلمان در فینال جام جهانی ۳ بر ۱ از ایتالیا شکست خورد.

تیم ملی فوتبال زنان آلمان اولین بازی رسمی خود را در همان سال در برابر سوئیس انجام داد. در آن زمان کنجکاوی مردم کم نبود، اگر چه به گفته سیلویا ناید، یکی از ملی‌پوشان آلمان در آن وقت و سرمربی فعلی تیم ملی فوتبال زنان آلمان، انگیزه بسیاری‌ افراد از آمدن به ورزشگاه و دیدن این بازی ظاهرا چیز دیگری بوده تا جنبه ورزشی و جدی قضیه.

او در این باره می‌گوید: «من از همان شروع فعالیت تیم ملی فوتبال همراه این تیم هستم و خیلی چیزها را تجربه کرده‌ام. بیست و پنج سال پیش که در استادیوم شهر کوبلنس در مقابل سوئیس بازی داشتیم، از مردم سوال می‌شد که انتظارشان از بازی چیست. اکثر آنها می‌گفتند، می‌خواستیم ببینیم که بعد از بازی چه اتفاقی می‌افتد. منظور جماعت هم رد و بدل کردن پیراهن بازیکنان دو تیم بعد از خاتمه بازی بود. آن زمان این مسئله از هر چیز دیگر جالب‌تر بود.»

بیلان موفق تیم ملی فوتبال زنان آلمان

سال‌های زیادی طول کشید تا فعالیت‌های زنان در عرصه فوتبال جدی گرفته شود. تیم ملی فوتبال زنان آلمان علیرغم عمر نسبتا کم خود، از لحاظ موفقیت چیزی از ملی‌پوشان مرد این کشور کم ندارد.

زنان آلمان تا به حال ۷ بار (در سال‌های ۱۹۸۹، ۱۹۹۱، ۱۹۹۵، ۱۹۹۷، ۲۰۰۱، ۲۰۰۵ و ۲۰۰۹) عنوان قهرمانی اروپا را کسب کرده‌اند و دوبار نیز، در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۷، به عنوان قهرمانی جهان دست یافته‌اند. آنان در سال ۲۰۱۱ این فرصت را می‌یابند که با کسب سومین عنوان پیاپی رکوردی تازه به پا کنند.

در دوران اخیر همیشه فدراسیون‌های فوتبال در صورت موفقیت و کسب عنوان، پاداشی نقدی برای تیم ملی کشورشان در نظر می‌گیرند که در عرصه فوتبال مردان معمولا شش رقمی است. درخور توجه آنکه هنگامی که تیم ملی فوتبال زنان آلمان برای نخستین‌ بار به عنوان قهرمانی اروپا دست یافت، فدراسیون فوتبال این کشور هم پاداشی به زنان ملی‌پوش داد: یک دست سرویس چای‌خوری!

البته با توجه به پیشرفت چشمگیر و محبوبیت روزافزون فوتبال زنان دیگر از ظرف و ظروف خبری نیست. اگر تیم ملی فوتبال زنان آلمان، موفق شد در جام جهانی ۲۰۱۱ به عنوان قهرمانی جهان دست یابد، هر یک از بازیکنان تیم از سوی فدراسیون فوتبال این کشور مبلغ ۶۰ هزار یورو پاداش نقدی دریافت خواهد کرد.

نویسنده: شهرام احدی
تحریریه: کیواندخت قهاری