قتل ۷۶ زن در خانواده در شش ماه؛ لایحه حمایت از زنان کجاست؟
۱۴۰۳ آذر ۵, دوشنبه
تنها در ماه آبان حداقل سه مورد زنکشی توسط شوهر خبری شد. لایحه حمایت از زنان در برابر خشونت ۱۱ ساله شد و هنوز خبری از تصویب نهایی آن نیست. به گفته یکی از نمایندگان زن در مجلس "این لایحه منطبق با سبک زندگی اسلامی نیست".
تبلیغات
منصوره قدیری جاوید، خبرنگار بخش پژوهشهای خبرگزاری ایرنا شامگاه شنبه ۱۹ آبان توسط همسرش که وکیل دادگستری است، با ضربات دمبل و چاقو به قتل رسید.
چند روز پیشتر از آن در نیمه آبان روزنامه خراسان از قتل زنی ۵۳ ساله با ضربات کلنگ توسط شوهرش خبر داد. و در همین ماه روزنامهها نوشتند مردی میانسال پس از دوسال جدایی از همسرش به خانه برگشت و او را با شلیک گلوله کشت.
چندی پیش از آن نیز مردی که با همسرش اختلاف داشت پس از مشاجره با او در پارکینگ منزلشان زن را با شلیک گلوله کشت و سپس خودکشی کرد.
اینها مواردی است که در عرض دوماه در مطبوعات و رسانهها منتشر شده است. طبق گزارشی که روزنامه اعتماد در سال جاری در مورد "زنکشی در ایران" منتشر کرد، در ۶ ماه اول سال جاری، ۷۸ زن توسط نزدیکان یا اقوامشان اعم از عمو یا پسر عمو با عناوین "ناموسی" به قتل رسیدهاند.
آمار زنآزاری نیز بهتر از این نیست. طبق آمار معاینات همسرآزاری در پزشکی قانونی در بهار ۱۴۰۳ در سه ماهه اول سال جاری ۱۵ هزار و ۷۶۴ زن برای ثبت آزار جسمی و ۲۰ زن برای ثبت آزار روانی به این نهاد مراجعه کردهاند.
اینها تنها آماری است که ثبت شده و بر اساس استانداردهای بینالمللی آمار واقعی خشونت علیه زنان بسیار بیشتر از اینهاست.
تبلیغات
لایحه حمایت از زنان کجاست؟
همه اینها در حالی است که بیش از ۱۰ سال از تهیه لایحه حمایت از زنان در برابر خشونت در ایران میگذرد و هنوز خبری از تصویب و اجرای آن نیست.
متن اولیه این لایحه در سال ۱۳۹۲ در معاونت امور زنان و خانواده دولت دهم برای تصویب به دولت ارسال شد، ولی با توجه به ماهیت قضایی آن از دستور کار دولت خارج شد.
در دولت اول حسن روحانی این لایحه بار دیگر در معاونت امور زنان و خانواده زیر نظر شهیندخت مولاوردی مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا متن اولیه آن اصلاح و تکمیل شد و در اسفند ۱۳۹۵ با نام "لایحه حمایت از زنان در برابر خشونت" برای تصویب به هیأت دولت ارسال شد.
دولت روحانی نیز اما با ارجاع به اینکه ماهیت لایحه "قضایی" است، در اردیبهشت سال ۱۳۹۶ آن را به قوه قضاییه ارجاع داد.
این لایحه تا شهریور ۱۳۹۸ در قوه قضاییه ماند و نهایتا با پیگیری دولت و تشکیل جلسات مشترک با قوه قضاییه با عنوان "لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت" به دولت بازگشت.
لایحه نهایی بالاخره در دی ماه سال ۱۳۹۹ به تصویب هیأت دولت رسید و در ۳۰ دیماه تقدیم مجلس شورای اسلامی شد.
کلیات این لایحه سرانجام پس از بیش از دو سال یعنی در ۲۱ فروردین ۱۴۰۲ به تصویب مجلس رسید و برای بررسی جزئیات بار دیگر راهی کمیسیون اجتماعی شد. در نهایت عمر مجلس یازدهم هم کفاف تصویب نهایی این لایحه را نداد و "حمایت از زنان" در حال خاک خوردن در دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی است.
فاطمه محمدبیگی، نماینده قزوین در مجلس کنونی و رئیس فراکسیون زنان و خانواده، درباره آخرین وضعیت رسیدگی به لایحه حمایت از زنان به خبرگزاری ایرنا گفته است: «آن چیزی که از آن به عنوان لایحه منع خشونت و یا صیانت از حقوق بانوان در مقابل آزار و آسیبها نامیده میشود چالشهای فراوانی دارد؛ به نظر می رسد این لایحه متناسب با حقوق زنان و جامعه ایرانی و اسلامی و متناسب با سبک زندگی ایرانی و اسلامی نیست و باید اصلاح شود.»
این نماینده درباره ارتباط "خشونت افسارگسیخته علیه زنان" که در سایه حمایت قانونی از مردان اعمل میشود، با "سبک زندگی ایرانی اسلامی" توضیحی نداده است. از جمله این حمایتهای قانونی میتوان به اصل "تمکین" اشاره کرد که بر اساس آن زنی که حاضر به رابطه جنسی با شوهرش نباشد میتواند مورد آزار روحی و در مراحل بعد فیزیکی نیز قرار بگیرد.
قتل روزانه ۱۴۰ زن به دست شرکای جنسی و اعضای خانواده
در سایر نقاط دنیا وضعیت آزار زنان بهتر از ایران نیست اما تفاوت مهم در حمایت قانون از زنان آسیبدیده و نیز پیشگیریهای قانونی از بروز خشونت علیه زنان در کشورهای پیشرفته در مقایسه با ایران است.
در جدیدترین گزارش سازمان ملل که روز ۲۵ نوامبر همزمان با روز جهانی منع خشونت علیه زنان منتشر شده آمده است که در سال گذشته میلادی ۵۱ هزار و ۱۰۰ زن به دست شریک زندگی یا یکی از اعضای خانواده به قتل رسیدهاند؛ یعنی بهطور متوسط ۱۴۰ زن و دختر در هر روز.
گزارش تازهٔ سازمان ملل متحد نشان میدهد که "خانه خطرناکترین مکان برای زنان و دختران است".
آفریقا بالاترین آمار قتلهای خانوادگی و اروپا پایینترین آمار را دارد. در قاره افریقا نزدیک به سه زن به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر به قتل رسیدهاند.
آمریکا و اقیانوسیه به ترتیب با ۱.۶ و ۱.۵ قربانی زن به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در رتبههای بعدی قرار دارند.
در آسیا و اروپا وضعیت تا حدی "بهتر" است؛ در آسیا به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر هشت دهم درصد و در اروپا شش دهم درصد قربانی زن وجود دارد.
راه طولانی مبارزات زنان آلمان در راه کسب آزادی و برابری حقوق
جنبش زنان آلمان تاريخ پرفراز و نشيبى را پشت سر گذاشته است. مبارزه مشترک براى رسیدن به حقوق انسانی زنان، تلاش برای رفع تبعيضهای جنسیتى و مقابله با خشونت عليه زنان از جمله موضوعات عمده اين جنبش بوده است.
اولین گامها در جنبش زنان آلمان به منظور احقاق حقوق خود در خانواده و جامعه از دهه ۱۸۴۰ میلادی برداشته شد. مبارزات اجتماعی و تلاطمهای شدید سیاسی آلمان در این سالها اثر خود را بر جنبش زنان نیز گذاشت. شعارهای آزادی، برابری و استقلال به شعار زنان نیز تبدیل شد. زنان مبارز دست به سازماندهی فعالیت خود زدند. اولین سازمان زنان آلمان در ۱۸۶۵ تشکیل شد.
عکس: picture-alliance/dpa/P. Förster
تعیین روزی به نام "روز جهانی زن"
كلارا زتكين (۱۸۵۷-۱۹۳۳) از مهمترین مبارزان حقوق زنان آلمان بود. او خواست ۸ ساعت كار در روز، حق داشتن تعطيلات و مرخصى زايمان و برابرى حقوق در مقابل قانون را مطرح كرد. در ۲۷ اوت ۱۹۱۰ در جریان دومين كنفرانس سوسياليستى بينالمللى زنان در کپنهاک كه در آن صد نماینده از ۱۷ كشور جهان شركت داشتند، به پيشنهاد زتکین ۸ مارس به عنوان روز جهانی زن و براى دفاع از حقوق زنان در مقابل تبعيضات گوناگون برگزيده شد.
عکس: picture-alliance/dpa
حق رای زنان
فرسودگی آلمان در جنگ اول جهانی و حوادث انقلابی سال ۱۹۱۸ سرنگونی رایش اول و قیصر آلمان را در پی داشت. نیروهای سوسیال دموکرات و چپ دولت جدید را تشکیل دادند. برای نخستین بار در۳۰ نوامبر ۱۹۱۸ زنان آلمان حق شرکت در انتخابات را یافتند. پس از پایان درگیریهای داخلی در نهایت جمهوری وایمار در ژانویه ۱۹۱۹ بنیان گذاشته شد. دولت طبق قانون موظف به حمایت از مادران و به رسمیت شناختن مرخصی ویژه بعد از زایمان شد.
عکس: Ullstein Bild/Haeckel
مشارکت فعال زنان در سیاست
برای اولین بار در ژانویه ۱۹۱۹ از زنان آلمان نیز برای شرکت در انتخابات سراسری دعوت به عمل آمد. حدود ۹۰ درصد زنان واجد شرایط آرای خود را به صندوقهای رای ریختند. در جلسه مجمع عمومی وایمار در فوریه ۱۹۱۹ ده درصد نمایندگان را زنان تشکیل میدادند. در ماده ۱۰۹ قانون جدید زنان و مردان در تمام وظایف و حقوق شهروندی برابر شناخته شدند. ۱۱۱ زن از ۱۹۲۰ تا ۱۹۳۲ به عنوان نماینده به مجلس آلمان راه یافتند.
عکس: picture-alliance/akg-images/K.-M. Stadler
طرح حق سقط جنین
به دليل بحران عمومى اقتصادى جهان در دهه ۱۹۳۰ و خطر گسترش فعالیت گروههای فاشیستی در آلمان مسائل مبارزاتى زنان در حاشيه قرار گرفت. فقر ناشی از شرایط وخیم اقتصادی هزاران زن را مجبور به سقط جنین میکرد. در پی آثار منفى سقط جنينهاى غيرقانونى در این سالها هزاران زن جان خود را از دست دادند. در فاصله دو جنگ جهانى حق قانونى سقط جنين و حمايت از مادران نيز به عنوان یکی از خواستهای اساسی زنان مطرح شد.
عکس: ullstein bild
ممنوعیت فعالیت سازمانهای مستقل زنان
با روى كار آمدن ديكتاتورى نازیها در آلمان و ممنوع شدن هر گونه تشكل مخالف حکومت، به فعالیت سازمانهای زنان نیز خاتمه داده شد. نازیها کوشیدند با تشکیل اتحادیه زنان ویژه خود، تصویر جدیدی از "زن و مادر ایدهال آلمانی" ارائه دهند. سازمانها و گروههای کمونیست زنان از هم پاشیدند. زنان با روی کار آمدن ناسیونال سوسیالیستها بسیاری از امتیازاتی را که در زمینه شغلی به دست آورده بودند از دست دادند.
عکس: picture-alliance/akg-images
آلمان پس از جنگ
زنان در بازسازی ویرانههای پس از جنگ در آلمان نقش فعالی ایفا کردند. در این دوران سازمانهای زنان بار دیگر رفته رفته تاسیس شدند و سنت مبارزه آزادیخواهانه و برابریخواهانه خود را از سر گرفتند. زنان مبارز برای ادامه فعالیتهای سیاسی و اجتماعی خود با افکار محافظهکارانه و سنتی اتحادیههای مردان و نیز زنان درگیر بودند که با شکستن قالبهای سخت خانواده و نقش سنتی زن در آن به شدت مخالفت میکردند.
عکس: picture-alliance/dpa
جدایی دو آلمان و روز زن
پس از پایان جنگ جهانى دوم و تقسیمبندی سیاسی جدید اروپا روند فعالیت سازمانهای زنان نیز در مسیرهای مختلفی رشد کرد. در آلمان شرقی روز زن تعطیل بود و جشن گرفته میشد. دولت هم برای نشان دادن تمايلش به بهبود وضع زنان آن را رسما گرامى میداشت. در آلمان غربى در ابتدا برنامهویژهای در ارتباط با روز زن برگزار نمىشد. بعدها اين روز به عنوان جشن عمومى زنان و روز خانواده به رسمیت شناخته شد.
عکس: picture-alliance/dpa
زنان در جمهوری فدرال آلمان
از سالهاى دهه ۱۹۸۰ در آلمان فدرال ۸ مارس بیش از پیش اهمیت یافت. در تظاهرات اعتراضی موضوعاتى مانند خواست برابرى حقوق زنان در تمام عرصههاى زندگى اجتماعی، حق سقط جنين، رفع تبعيض در زندگى خانوادگى و حمايت از مادران در دوران بارداری و بعد از زايمان مطرح میشدند. يكى از نقاط اوج اين اعتراضات در سال ۱۹۹۴ اعتصاب سراسری زنان بود كه در آن بيش از يك ميليون زن عليه تبعيض و نابرابرى شركت كردند.
عکس: Jörg Schmitt/dpa/picture-alliance
زنان در جمهوری دموکراتیک آلمان
در آلمان شرقی اتحادیههای زنان شکل گرفتند. در حالی که در آلمان غربی زنان برای یافتن محل نگهداری کودکان و مهد کودک و ادغام وظایف مادری و شغلی با مشکلات زیادی روبرو بودند، آلمان شرقی با اختصاص امکانات ویژه دولتی به مهد کودکها، امکان کار آزادانه زنان را فراهم کرده بود. زنان در سازمانهای کلیسایی گروههای غیر دولتی خود را تشکیل دادند که بعدها در جریان اتحاد دو آلمان نقش فعالی ایفا کردند.
تا سال ۱۹۵۸ در آلمان غربی وظیفه تصمیمگیری درباره سرنوشت خانواده بر عهده مرد بود. تعیین وظایف و مسئولیتها به طور رسمی بر مبنای تفکر سنتی و جنسیت تعریف میشد. با وجود این که قانون برابری حقوق زن و مرد را به رسمیت شناخته بود، تا سال ۱۹۷۷ طول کشید تا زنان به طور رسمی بتوانند بدون اجازه همسر حق کار داشته باشند. تا سال ۱۹۶۲ در آلمان فدرال زنان نمیتوانستند به طور مستقل برای خود حساب بانکی باز کنند.
عکس: picture-alliance/dpa/M. Rehm
حق مشروط سقط جنین
به دلیل ممنوعیت سقط جنین در آلمان غربی، حل مسئله بارداری ناخواسته با مشکلات زیادی توام بود. اولین بار در گزارشی در مجله اشترن به قلم آلیس شوارتسر، ژورنالیست و فعال نامی زنان ، ۳۷۴ زن معروف به طور علنی درباره تجربه سقط جنین غیرقانونی خود سخن گفتند. زنان در تظاهرات وسیع مخالفت خود را با ماده ۲۱۸ قانون ممنوعیت سقط جنین ابراز میکردند. در پی مبارزات زنان در سال ۱۹۷۶ سقط جنین در شرایط ویژه مجاز شد.
عکس: picture-alliance/dpa
جنبش ۶۸؛ سالهای پرتلاطم
موج جنبش بزرگ دانشجویی در دهه ۱۹۷۰ آلمان را هم فرا گرفت. قالبهای محافظهکارانه پیشین و نگرش سنتی به زن با زندگی نسل جدید جوانان ناهمخوان بود. در سازمانهای مستقل و دانشجویی حضور زنان چشمگیر بود. موج نوین جنبش زنان آلمان از این زمان آغاز شد. زنان نیز برای به وجود آوردن تغییرات بنیادین اجتماعی و تحمیلات فرهنگی به خیابانها آمدند. برای اولین بار موضوع آزادیهای جنسی به موضوع بحثهای علنی تبدیل شد.
عکس: picture alliance/dpa/K. Rose
موج نوین فمینیسم
در جلسه اتحادیه سوسیالیست دانشجویان آلمان در سپتامبر ۱۹۶۸ زنان نسبت به تبعیض در گروههای مستقل اعتراض کردند. زن دانشجویی به نام هالکه زاندر با پرتاب گوجه فرنگی به سوی هیئت مدیره در روی صحنه اعتراض خود را نسبت به عدم حضور فعال زنان در سازمانهای مستقل نشان داد. انتقاد از تبعیض در نهادهای آزادیخواه و دانشجویی شروع مبارزات جدید زنان آلمان بود که به نام جنبش نوین یا دور دوم جنبش فمینیسم شناخته میشود.
عکس: picture-alliance/dpa/Wieselhuber
نشریات مستقل
از اواسط دهه ۱۹۷۰ زنان رسانهها و نشریات مستقل خود را تاسیس کردند. مجلههایی چون "کوراژ" و "اما" تلاش میکردند افکار عمومی را نسبت به حقوق زنان آگاهتر کنند. زنان در مراکز گوناگون علمی، ورزشی، فرهنگی و هنری حضور وسیعتری یافتند. فیلمهای زنان ساخته شد. ۱۹۷۰ اتحادیه فوتبال آلمان تیم فوتبال زنان آلمان را به رسمیت شناخت. اولین گروههای مستقل زنان همجنسگرا شروع به فعالیت کردند.
عکس: picture-alliance/dpa
خشونت خانگی
برای مبارزه با خشونت خانگی علیه زنان در سال ۱۹۷۶ اولین خانههای امن زنان تاسیس شدند. همزمان حمایت قانونی از زنان افزایش یافت. بنا به قانونی که سالهای بعد به تصویب رسید قربانی خشونت خانگی میتواند در مکانی که به آن انس دارد بماند و پلیس میتواند ورود خشونتگر را به محل سکونت ممنوع کند و اجازه ندهد او از فاصله معینی به محل نزدیکشود. قانون در ۱۹۹۷ تجاوز در زندگی زناشویی را نیز جرم اعلام کرد.
عکس: picture-alliance/ dpa/dpaweb
اتحاد دو آلمان در ۱۹۸۹
سالها پس از اتحاد دو آلمان تفاوت در نوع تفکر و زندگی بسیاری از زنان محسوس است. در حالی که زنان فمینیست در آلمان شرقی سنت سوسیالیسم و سمبلهایی مانند رزا لوکزامبورگ و کلارا زتکین را دنبال میکردند، در غرب افکار سیمون دوبوار به عنوان نمونه تفکر مدرن زن در محافل فمینیستی موضوع بحث بود. زندگی روزمره زنان نیز همچنان تحت الشعاع برداشتهای متفاوتی است که از نقش متفاوت زنان در دو سوی ديوار حکایت میکند.
عکس: picture alliance/Arco Images GmbH
حقوق مساوی برای کار برابر
گزارش سال ۲۰۰۷ اتحادیه اروپا درباره وضعیت درآمد زنان در مقایسه با مردان در آلمان برای بسیاری از زنان آلمانی باورکردنی نبود. در حالی که درآمد زنان در سایر کشورهای اروپایی در مقابل کار برابر ۱۵ درصد کمتر از مردان بود، آمار برای زنان آلمانی ۲۰ درصد و به نقل از سندیکای "وردی" بیش از ۲۹ درصد را نشان میداد. مبارزه علیه نابرابری دستمزدها در محیطهای کار به موضوع اصلی سازمانهای فمینیست تبدیل شد.
عکس: picture-alliance/dpa
طرح سهمیهبندی
به منظور حضور بیشتر زنان در عرصه مدیریت نهادها و هیئت مدیره موسسات دولتی و خصوصی در آلمان خواست افزایش مشارکت زنان در مشاغل مدیریتی از سوی فعالان زن مطرح شد. با وجود مخالفتهای بسیار سرانجام گام تاریخی برداشته شد و در ۶ مارس سال ۲۰۱۵ طرح سهمیهبندی زنان به تصویب مجلس رسید. طبق این قانون پذیرفته شد که ۳۰ درصد شغلهای مدیریتی به زنان سپرده شود و در طی سه سال ۵۰ درصد افزایش یابد.
عکس: Reuters
زنان در سیاست
در سال ۲۰۰۵ آنگلا مرکل در انتخابات آلمان پیروز شد و به عنوان اولین صدراعظم زن در تاریخ این کشور کار خود را آغاز کرد. مرکل در چهار دوره تا سال ۲۰۲۱ به کار خود ادامه داد. با وجود تشکیل دولت جدید آلمان مرکل هنوز در میان مردم از محبوبیت برخوردار است و در عرصه جهانی شناخته شده است.
عکس: picture-alliance/dpa
نسل زنان جوان سیاستمدار
آنالنا بربوک، سیاستمدار جوان از حزب سبزها در دولت ائتلافی کنونی اولاف شولتس سمت وزیر امور خارجه آلمان را برعهده دارد. حضور زنان در عرصه سیاست در آلمان افزایش یافته است اما هنوز در پستهای سیاسی تعداد زنان به نسبت مردان پایینتر است. با وجود افزایش شمار اعضای زن در همه احزاب سیاسی هم اکنون ۳۴،۹ درصد نمایندگان مجلس آلمان را زنان تشکیل میدهند.
عکس: Omar Havana/AP Photo/picture alliance
راهی طولانی
جنبش زنان آلمان تاريخ طولانی و پر فراز و نشیبی را از سر گذرانده است اما زنان هنوز هم برای رفع تبعیض در عرصههای مختلف مبارزه میکنند. اگر تا ۲۰ سال پیش تنها ۸ درصد هیئت علمی دانشگاهها را زنان تشکیل میدادند امروزه حدود ۲۲ درصد استادان دانشگاههای آلمان زن هستند. با وجود قوانینی که حقوق مساوی زنان و مردان را در جامعه تضمین کردهاند زنان در آلمان دستمزد مساوی با مردان دریافت نمیکنند.