وزیران امور خارجه کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) روز پنجشنبه (۲۵ فروردین / ۱۴ آوریل) در برلین گرد آمدند تا در یک اجلاس دو روزه در مورد اختلاف‌های موجود در ارتباط با عملیات نظامی در لیبی گفتگو کنند. در همین حال رهبران چین، برزیل، هند، روسیه و آفریقای جنوبی نیز در نشستی به بررسی بحران لیبی پرداختند و همچون گذشته بر موضع انتقادی خود نسبت به عملکرد ناتو در این بحران تاکید کردند.

نگرانی از عملیات ناتو

پنج قدرت نوپای اقتصادی که پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان نیز محسوب می‌شوند، بمباران مواضع نیروهای دولتی در لیبی را مورد انتقاد قرار داده و اعلام می‌کنند، «ما اساسا بر این نظر هستیم که باید از به کار بردن زور اجتناب کرد». این کشورها تحولات خاورمیانه، شمال و جنوب آفریقا را نگران‌کننده می‌خوانند و خواستار یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک برای معضلات کشورهای منطقه هستند.
ناتو از دو هفته پیش فرماندهی عملیات نیروهای ائتلاف بین‌المللی در لیبی را بر عهده گرفته است. شورای امنیت سازمان ملل حدود یک ماه پیش در یک نشست اضطراری قطعنامه‌ای را علیه لیبی به تصویب رساند. در این قطعنامه به جامعه‌ی بین‌المللی اجازه داده می‌شود «تمام اقدام‌های ضروری» را برای اعمال منطقه‌ی پرواز ممنوع بر فراز لیبی و حفاظت از جان غیرنظامیان در این کشور انجام دهد.

عدم استفاده چین و روسیه از حق وتو

قطعنامه‌ی ۱۹۷۳ در مورد لیبی با رای موافق ده عضو شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید. نمایندگان پنج کشور آلمان، روسیه، چین، هند و برزیل به این قطعنامه رای ممتنع دادند. از پنج کشوری که اکنون عملیات نظامی ناتو در لیبی را محکوم می‌کنند چین و روسیه می‌توانستند از حق وتوی خود استفاده کنند و جلوی تصویب آن را بگیرند. آفریقای جنوبی نیز به قطعنامه‌ی شورای امنیت رای موافق داده است.
سران پنج قدرت نوپای اقتصادی در نشستی که در شهر سانیا در جنوب چین برگزار شد حمایت خود را از تلاش‌های اتحادیه‌ی آفریقا برای میانجیگری در مناقشه‌ی لیبی اعلام کردند. روز یکشنبه، ۲۱ فروردین، رئیس جمهوران آفریقای جنوبی، مالی، کنگو و موریتانی همراه با وزیر امور خارجه اوگاندا به طرابلس سفر کردند تا در مورد طرح اتحادیه‌ی آفریقا برای حل بحران لیبی با معمر قذافی و دیگر مقام‌های ارشد این کشور مذاکره کنند.

بن بست نظامی در لیبی

طرح اتحادیه آفریقا که مورد پذیرش قذافی قرار گرفت از سوی شورای ملی انتقالی که شورشیان لیبی را نمایندگی می‌کند رد شد. شورشیان اعلام کرده‌اند با آتش بس فوری و مذاکره مستقیم با دولت که اتحادیه آفریقا پیشنهاد کرده به شرطی موافقت می‌کنند که قذافی و پسرانش از قدرت کناره‌گیری کنند.
یاکوب زوما رئیس جمهور آفریقای جنوبی در نشست امروز، رهبران چین، روسیه، برزیل و هند را در جریان تلاش‌های اتحادیه آفریقا در ارتباط با لیبی قرار داد. این پنج کشور اعلام آمادگی کرده‌اند برای پایان دادن به معضل لیبی با شورای امنیت همکاری کنند. به رغم این، ظاهرا در این دیدار به مجوز این شورا در مورد دخالت نظامی برای جلوگیری از حمله‌ی نیروهای قذافی علیه مخالفان اشاره‌ای نشده است. در همین حال دبیرکل ناتو، آندرس فوگ راسموسن، اعتراف می‌کند عملیات نظامی در لیبی به بن بست رسیده و شورشیان با وجود حمایت هوایی نیز قادر به سرنگونی قذافی نیستند.

توافق در مورد کناره‌گیری قذافی

در حالی که سران پنج کشور یاد شده خواهان توقف عملیات نظامی ناتو شده‌اند شماری از اعضای این پیمان خواستار تشدید آن هستند. بریتانیا و فرانسه ناتو را متهم می‌کنند در حمله‌های نظامی خود "کم کار و غیرموثر" بوده و به اندازه‌ی کافی از شورشیان در برابر حمله‌های ارتش قذافی حمایت نکرده است. ناتو این اتهام را رد می‌کند و می‌گوید در بیش از ۹۰۰ عملیات موفق به نابود کردن یک سوم تجهیزات نظامی حکومت لیبی شده است.
انتظار می‌رود در نشست دو روزه‌ی برلین اختلاف نظرهای موجود میان کشورهای عضو ناتو به بحث گذاشته شود و کاهش یابد. با وجود دیدگاه‌های مختلف در مورد بحران لیبی اعضای ناتو درباره‌ی ضرورت کناره‌گیری معمر قذافی اتفاق نظر دارند. این درخواست در بیانیه‌ی پایانی اجلاس دوحه، پایتخت قطر نیز مورد تاکید قرار گرفت. روز چهارشنبه (۲۳ فروردین) نمایندگان بیش از ۲۰ کشور جهان، دبیرکل سازمان ملل متحد و شماری از اعضای ارشد شورای ملی انتقالی لیبی در قطر گرد آمدند تا برای یافتن راه‌حلی برای بحران این کشور رایزنی کنند.

BK/KG