رهبری قطر با اعتماد به نفس عجیبی وارد بازی قدرت منطقه شده است. شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر قطر سوریه را به جنگ طلبیده است. او در مصاحبه‌ای با تلویزیون سی بی اس آمریکا به صراحت خواستار دخالت نیروهای خارجی در سوریه و اعزام نیروی نظامی به این کشور شد.

رهبری دوحه هم‌چنین در برابر روسیه و چین واکنشی شدید نشان داد، زمانی که این دو کشور مانع از تصویب قطعنامه‌ای علیه سوریه در شورای امنیت سازمان ملل متحد شدند. وزیر خارجه قطر حتی روسیه و چین را متهم کرد که به بشار اسد مجوز کشتار مردم سوریه را تقدیم کرده‌اند.

قطر در ماه‌های اخیر در صحنه سیاسی خاورمیانه از خود چهره‌ای قوی نشان داده است. این امیرنشین کوچک در بحران صحرای غربی، میان اتیوپی و اریتره، در سومالی و اندونزی، دارفور و لبنان دخالتی موثر داشته است. اوايل این هفته شیخ حمد توانست پیروزی دیگری به نام خود ثبت کند: اقدام حماس و الفتح برای تشکیل دولت متحد فلسطینی! گامی که با میانجیگری و هدایت قطر تا این جا پیش رفته است.

اسلحه، پول، سرباز

امیر قطر در حمایت خود از آن‌چه می‌خواهد از هیچ دست و دلبازی فروگذار نمی‌کند. قطر فقط میانجگیری نمی‌کند، با سلاح، سرباز و پول هم سرمایه‌گذاری می‌کند. مبارزه علیه معمر قذافی با تانک‌ها و نیروهای ویژه قطر به شورشیان مخالف حکومت این توان را داد که خود را سازماندهی کنند. علاوه بر این قطر با راه انداختن شبکه تلویزیونی لیبی مهمترین پل ارتباطی میان گروه‌های مختلف شورشیان را ایجاد کرد. حالا دمشق به شدت نگران این است که قطر برای سوریه نیز خوابی مشابه دیده باشد.

قطر پس کودتای سال ۱۹۹۵ توسط شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی علیه پدر خود به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل شد. شیخ حمد تازه رهبری را در دست گرفته بود که دست به یک سری اصلاحات بلندپروازانه زد. هدف او از این اصلاحات بهبود بخشیدن به وضع معیشت ۳۰۰ هزار نفر جمعیتی بود که بر آن‌ها حکومت می‌کرد. او هم‌چنین اولین انتخابات آزاد این کشور را برای سال ۲۰۱۳ وعده داده است.

از دیگر اقدامات قابل توجه او برای مدرنیزه کردن قطر ایجاد فرستنده تلویزیونی الجزیره بود که سال ۱۹۹۶ براه انداخت و به یکی از مهمترین ابزار سیاست قطر تبدیل شده است. فرستنده الجزیره از سوی امیر قطر حمایت مالی می‌شود و کاملا تحت نظر اوست.

این که قطر هم فرستنده تلویزیونی برای کشورهای دیگر راه‌اندازی می‌کند و هم سرباز به خاک‌شان اعزام می‌کند، ناشی از ثروت بیکران این کشور است که به ‌حکومت آن قدرت و نفوذ بخشیده. قطر با منابع گاز خود یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان است. در‌آمد سرانه متوسط هر خانوار قطری در سال ۲۰۱۰ معادل ۷۵ هزار یورو و شاخص رشد اقتصادی ‌آن ۴/ ۱۹ درصد بود. تقریبا یک و نیم میلیون کارگر مهاجر در این کشور مشغول به کارند.

حمایت از دمکراسی؟

با همه این‌ها این سوال به جای خود باقی می‌ماند که چرا امیر قطر از انقلاب‌های منطقه حمایت می‌کند. پاسخ را برخی تحلیل‌گران این می‌دانند که این تلاشی است برای جایگزینی حکومت‌های اسلامی در نقاطی که شورش یا انقلاب آغاز می‌شود. نمونه تونس‌، لیبی و مصر که قطر بزرگترین حمایت‌های مالی را از نیروهای اسلام‌گرا در آن‌ها کرده است.

برخی تحلیلگران نیز این اقدامات را ناشی از جاه‌طلبی بیش از اندازه شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی می‌دانند و می‌گویند که او از خلائی که در منطقه وجود دارد برای تثبیت قدرت خود استفاده می‌کند.

مبارزه دائمی با ایران

البته علاقه ویژه قطر به تحول در سوریه بیش از هرچیز به روابط این کشور با ایران برمی‌گردد. قطر و سایر کشورهای عرب منطقه جنگ قدرت در سوریه را امکان مناسبی برای تضعیف متحد اصلی بشار اسد، یعنی حکومت ایران ارزیابی می‌کنند. ایران در تنش دایمی با کشورهای عرب منطقه است. رهبری ایران به تازگی تهدید کرد که ‌آبراه هرمز را خواهد بست. درعین حال این کشورها به شدت از این که ایران اقلیت شیعه کشورهای عربی را علیه حکومت‌هایشان تحریک می‌کند، ناراضی‌اند.

به هرحال هدف واقعی شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی هر چه باشد، او موقعیتی مناسب‌تر از اوضاع کنونی منطقه برای قرار دادن خود در مقام تعیین کننده جهت اصلی سیاست کشورهای عرب نخواهد یافت.

NK/MM