(براى شنيدن «عصر شنبه» و شمارى از معروفترين ترانه‌هاى كريس ريا، فايل صوتى پايان صفحه را كليك كنيد!)

**************

اگر چه كريس ريا هنوز هم يكى از ستارگان بزرگ موسيقى راك و بلوز به شمار می‌آيد، اما بزرگترين موفقيتهايش را در اواخر دهه هشتاد و اوايل دهه نود ميلادى جشن گرفته و حتى دورانى بود كه از اين هنرمند محبوب تا يكصد هزار آلبوم در روز به فروش ميرسيد.

اين خواننده بريتانيايى در روز چهارم ماه مارس سال ۱۹۵۱ در شهر ميدلزبرو به دنيا آمد. مادرش ايرلندى بود و پدرش هم مهاجرى ايتاليايى و صاحب يك بستنى فروشی. كريس ريا در اين بستنى فروشى به خانواده اش كمك ميكرد، اما از طريق شغلهاى ديگر بود كه توانست پولى جمع كند، در سن ۱۹ سالگى اولين گيتارش را بخرد و به تدريج از طريق همكارى با گروه هاى كوچك نخستين تجربه‌هايش را كسب كند.

اولين گروه اى كه كريس ريا در آن بطور نيمه حرفه‌اى فعاليت داشت، گروهى بود به اسم Magdalene كه در اوايل دهه هفتاد ميلادى شكل گرفت. كريس ريا در اين گروه جاى David Coverdale را گرفت كه در آن زمان خواننده گروه بود و قصد داشت كه به گروه معروف Deep Purple ملحق شود.

البته نه تنها تركيب كه اسم گروه Magdalene هم تغيير كرد و در سال ۱۹۷۵ تحت نامى جديد، The Beautiful Losers، از طرف نشريه موسيقى Melody Maker به عنوان بهترين گروه جوان و تازه انتخاب شد. عليرغم اين موفقيت، هيچ شركت معروفى حاضر به پشتيبانى از اين گروه و بستن قراردادى با آن نگرديد.

كريس ريا در سال ۱۹۷۷ از گروه جدا شد، راهى تازه پيش گرفت و نخسيتن آلبوم سولوى خود را يك سال بعد منتشر كرد: آلبومى به نام Whatever happened to Benny Santini كه يكى از ترانه هاى آن در قالب صفحه تك آهنگى ۴۵ دور هم به بازار آمد و هم در بريتانيا و هم در آمريكا جزو ترانه هاى پرفروش روز بود: ترانه معروف Fool.

با وجود اينكه صفحه تك آهنگى Fool (If you think it´s over) در آمريكا هم با استقبال خوب و دوراز انتظارى روبرو شد و حتى خود كريس ريا نامزد دريافت جايزه Grammy به عنوان بهترين چهره جديد گرديد، اما او سعى كرد كه بيش از همه به مخاطبانش در اروپا توجه كند.

آلبومهاى بعدى كريس ريا موفقيت و فروش متوسطى داشتند و شمار هوادارن او هم در مقايسه با ديگر ستارگان پاپ و راك، كندتر رشد ميكرد، اما اين مسئله هيچ خللى در فعاليتهاى كريس ريا به وجود نياورد.

در سال ۱۹۸۵، هفتمين آلبوم كريس ريا منتشر شد، آلبومى تحت عنوان On the beach كه در واقع اولين موفقيت بزرگ تجارى را براى او به ارمغان آورد. ناگفته نماند كه ترانه On the beach كه با خود آلبوم هم اسم است، يكى از معروفترين ترانه هاى كريس ريا محسوب ميشود و در آلبوم گلچين بهترين ترانه هاى او نيز گنجانده شده.

آلبوم On the Beach آغازگر اوج موفقيت و محبوبيت كريس ريا بود. آلبومهاى بعدى اين خواننده بريتانيايى، به ويژه دو آلبوم The road to hell و Auberge كه به ترتيب در سالهاى ۱۹۸۹ و ۱۹۹۱ انتشار پيدا كردند، نه تنها در اروپا كه در آمريكا هم فروش درخور توجهى داشتند. آلبوم معروف The road to hell حتى موفق شد، بعد از انتشار در صدر رده بندى ده آلبوم پرفروش روز در بريتانيا قرار گيرد.

بسيارى از ساخته هاى كريس ريا، تركيبيست از موسيقى پاپ، راك و بلوز و جذابيت كارهايش از يك طرف از استعداد فوق العاده اش درآهنگسازى و سرودن شعر ترانه سرچشمه ميگيرد و از طرف ديگه از صداى بينظيرش، صدايى بم كه به صداى راويان داستان كم شباهت نيست.

اما چه چيز كريس ريا را از ديگر ستارگان، به ويژه در عرصه بلوز، متمايز ميكند؟ آرش سبحانى، خواننده و گيتاريست گروه «كيوسك» كه در سبك راك و بلوز فعاليت دارد و با كارهاى كريس ريا آشناست، معتقد است:

«به عقيده من كريس ريا دو ويژگى بارزى دارد: اول اينكه با گیتار یک لایه‌بندى کرده، مثلا من آهنگى از او شنيدم و دیدم كه فقط شش‌تا تراک گیتارش را فقط من توانستم بفهمم. شاید بیشتر هم داشته باشد. یعنى شش لایه گیتار زده رویهم دیگر. شش‌بار گیتار زده با صداهاى مختلف و یک فضایى براى همین درست کرده که هیچکدام از این لایه‌ها خیلى چیز تکنیکى و عجیب و غریبى نیستند که مثلا بگوییم خیلى نت داشته باشد،‌ خیلى نت‌هاى عجیب و غریب زده باشد، گام‌هاى غيرمعمولى زده باشد، ولى لایه‌هاى مختلفى را خلق کرده که به این آهنگ خیلى بعد داده. به نظر من خیلى پیشروست، که من وقتى خیلى دقت کردم دیدم گیتار نایلون زده، گیتار اسلايد زده، گیتار ديستورشن اساسى زده و گیتار کلین هم زده. و همه‌ى اینها همینطور روى هم دیگر دارند می‌چرخند و بازى مى کنند. یک لحظه این می‌آید بالا و یک لحظه آن یکى می‌آید بالا. كريس ريا توانسته از گیتار نهايت استفاده را بگیرد و فضا بسازد. نكته دوم که به نظر من خیلى مهم هست و كريس ريا را متمايز ميكند، این هست که آن صداى خودش را، وکال خودش را پیدا کرده که با صداى چه گیتارى همآهنگ کند. این خیلى مهم است یک گیتاریستى که گیتار می‌زند و می‌خواند، طنین صداى خودش را با آن صداى گیتارش پیدا بکند.»

يكى از آلبومهاى شنيدنى كريس ريا آلبوميست به اسم Espresso Logic كه در سال ۱۹۹۳ روانه بازار شد و در آن رگه هاى موسيقى ايرلندى و ايتاليايى، يعنى دو تبار اين ستاره بريتانيايى بخوبى محسوس است.

تا سال ۱۹۹۹ كريس ريا دو آلبوم ديگر هم منتشر كرد، اما آلبومى كه سال ۹۹ منتشر شد، ادامه جرقه هايى بود كه در آلبوم The road to hell شنيده ميشد و به همين خاطر نيز اين آلبوم تحت عنوان The road to hell (part 2) انتشار يافت. بد نيست به اين نكته نيز اشاره كنيم كه نقش روزافزون رسانه ها در دنيا يكى از موضوعات محورى اين آلبوم است.

سال ۲۰۰۰ سال تلخى براى كريس ريا بود كه بعد از آزمايشهاى پزشكى متعدد پى برد كه به سرطان لوزالمعده مبتلاست. جراحان به او گفته بودند كه در حين عمل جراحى تنها ۳۰ درصد شانس زنده ماندن دارد. كريس ريا از عمل جراحى سينگينى كه ۱۶ ساعت طول كشيد، جان سالم بدر برد.

اين حادثه سرنوشت ساز زندگى كريس ريا را دگرگون ساخت كه از يك سو بيش از پيش به نقش همسر و دو دخترش در زندگى پى برد و از سوى ديگر كوشيد كه از لحاظ موسيقى راه هاى تازه اى را تجربه و محور فعاليتش را بر موسيقى بلوز متمركز كند.

كريس ريا بعد از عمل جراحيش، شركت كوچكى در عرصه توليد و پخش آثار موسيقى تاسيس كرد به نام Jazzee Blue. اين گام مهم، استقلال هنرى بيشترى به كريس ريا داد و باعث انتشار دو آلبومى شد كه از لحاظ سبك و حال و هوا با آلبومهاى قبلى متفاوت هستند و تاثير تجربيات و فراز و نشيبهاى زندگى خصوصى و هنريش در آنها بخوبى شنيده ميشود. آلبوم Stony Road در سال ۲۰۰۲ انتشار يافت و حضور كريس ريا رو در فستيوال معروف موسيقى در مونترو را به دنبال داشت.

در سال ۲۰۰۴ آلبوم The Blue Jukebox منتشر شد كه نشاندهنده مهارت چشمگير كريس ريا در نوازندگى اسلايد گيتار است. در اين آلبوم شمار قطعات نسبتا آرام بيشتر است، اما چند ترانه پرشور و حال هم گنجانده شده، از جمله ترانه شنيدنى Speed.

موسيقى بلوز كه از همان آغاز تاثير و نفوذ زيادى بر كريس ريا داشته، به جزء جذايى ناپذير اين خواننده و گيتاريست كمنظير بدل شده است. كريس ريا اگر چه بعد از عمل جراحى سنگينى كه پشت سر گذاشت، به همسرش و دو دخترش قول داده بود كه فعاليتهايش را در عرصه موسيقى محدود كنده، اما دست به پروژه اى عظيم زد كه حاصل آن در اواخر سال گذشته ميلادى در قالب مجموعه اى نفيس متشكل از ۱۱ سى دى، يك دى وى دى، و كتابى پنجاه صفحه اى منتشر شد.

اين مجموعه ۱۳۷ ترانه اى كه تحت عنوان Blue Guitars منتشر شده، در واقع ديد كريس ريا را به موسيقى بلوز بيان ميكند و هر سى دى هم به سبكى خاص از موسيقى بلوز اختصاص داده شده. وى خود درباره اين مجموعه استثنايى كه براى تهيه آن ۱۸ ماه تمام روزى ۱۶ ساعت وقت صرف كرده، ميگويد: «من احساس ميكردم كه بايد اين كار را بكنم و انجام آن به زندگى من معنى ميبخشيد.»

كريس ريا در حال حاضر مشغول برگزارى تور خداحافظيش است و با توجه به بيمارى سنگين و تلاشهاى طاقتفرسايى كه او پشت سرگذاشته، اين وداع وداعى براى هميشه خواهد بود. كريس ريا در طول سه دهه فعاليت هنريش، ۲۲ آلبوم منتشر كرده كه تا به حال مجموعا بيش از ۲۲ ميليون بار به فروش رفته اند.

شهرام احدى

فهرست مهمترين آلبومهاى كريس ريا

• Whatever Happened To Benny Santini 1978
• Deltics 1979
• Tennis 1980
• Chris Rea 1981
• Water Sign 1983
• Wired To The Moon 1984
• Shamrock Diaries 1985
• On The Beach 1986
• Dancing With Strangers 1987
• The Road To Hell 1989
• Auberge 1991
• God's Great Banana Skin 1992
• Espresso Logic 1993
• La Passione 1996
• The Blue Cafe 1998
• King of The Beach 2000
• The Very Best of 2001
• Stony Road 2002
• The Blue Jukebox 2004
• Blue Guitars 2005