لاریجانی در قاهره: سفری با اهداف نامعلوم
۱۳۸۸ آذر ۳۰, دوشنبهعلی لاریجانی که برای شرکت در اجلاس بینالمجالس اسلامی به قاهره رفته است، در بدو ورود برخلاف عرف دیپلماتیک معمول، توسط احمد سرور رییس مجلس مصر مورد استقبال قرار نگرفته و عبدالاحد جمالالدین رییس فراکسیون حزب حاکم مصر در مجلس این کشور برای استقبال از لاریجانی به فرودگاه قاهره رفت.
این دیدار در حالی صورت گرفت که روابط ایران و مصر پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۷۹ و حمایت انور سادات رییسجمهور وقت مصر از شاه قطع شده بود.
دو کشور ایران و مصر از آن سال تنشهای زیادی را پشت سر گذاشتند که بارزترین آنها نامگذاری خیابانی در تهران به نام خالد اسلامبولی قاتل انور سادات است؛ تنشی که علیرغم تلاشهای فراوان هرگز حل نشد.
سفر لاریجانی از آن جهت حائز اهمیت مینماید که اندکی قبل خالد مشعل رییس دفتر سیاسی جنبش حماس از تهران بازدید کرده و ملاقاتهایی با مسئولان بلندپایه ایرانی داشت. همزمان با ورود لاریجانی به قاهره، عمر سلیمان مرد شماره دو نظام مصر و رییس سازمان اطلاعات این کشور عازم تلآویو شده و با مسئولان اسراییلی دیدار کرد.
«گفتوگوهای مفید»
لاریجانی در دیدار خود با مبارک، در مورد همه چیز از جمله درگیریهای یمن و مسائل فلسطینیان و حمایتهای ایران از حزبالله لبنان و گروههای فلسطینی صحبت کرد.
لاریجانی که به عنوان شرکت در اجلاس هماهنگی اتحادیه پارلمانهای کشورهای اسلامی به قاهره سفر کرده است، در اظهارنظری گفت: «به مدت دو ساعت با حسنی مبارک مذاکره کرده و صحبتهایی مفید داشتیم که در آن روابط دوجانبه میان ایران و مصر را بررسی کرده و به موضوعات منطقهای و بینالمللی پرداختیم.»
وی افزود: «دیدگاههای دو کشور در مورد روابط فیمابین مثبت بوده و باید از این فضای مثبت به عنوان شاهکلیدی برای بهبود روابط استفاده کرد.»
رییس مجلس ایران در مورد درگیریهای یمن گفت: «ایران به دولت و ملت یمن به عنوان برادران خود کمک میکند و مذاکراتی دائمی میان دو کشور جریان دارد. مشکل ما در یمن، دخالتهای عربستان است و ایران ادامه درگیریها در این کشور را به مصلحت نمیداند.»
این سخنان در حالی ایراد شد که دولت یمن اعلام کرده، قصد دارد به زودی پاسخی به اظهارات رییس مجلس ایران در خصوص امور داخلی یمن بدهد. منابع آگاه یمنی به نشریهی الشرقالاوسط گفتند: «موضع دولت یمن با سابق فرقی نکرده و یمن از موضعگیریهای ایران در خصوص بحران داخلی خود به شدت ناخشنود است.»
لاریجانی در پاسخ به سوالی در مورد حمایتهای ایران از گروههای فلسطینی و حزبالله لبنان گفت: «ایران از حزبالله و حماس حمایت میکند، چرا که این دو جریان در مقابل اسراییل ایستادهاند. ما در عین حال باید از تلاشهای مصر برای کمک به فلسطینیان تشکر کنیم.»
این در حالی است که سید حسن نصرالله دبیرکل حزبالله و یکی از همپیمانان اصلی ایران در منطقه، روابط بسیار تیرهای با مصر داشته و نظام حاکم بر این کشور انتقاد دارد. وی از سال گذشته و پس از خاتمه جنگ علیه نوار غزه، حملات بسیار تندی علیه نظام مصر انجام داده و بیشتر مشکلات فلسطینیها را ناشی از رفتارهای نادرست مصر میداند
.
گمانهزنیها درباره دیدار لاریجانی و مبارک
این انتقادات بسیار تند همزمان شد با دستگیری شبکهای از اعضای حزبالله که فعالیتهایی در خاک مصر داشته و قصد داشتند، از این کشور >به غزه سلاح قاچاق کنند. از آن زمان تاکنون روابط مصر و حزبالله و به تبع آن ایران، دچار تنشهای زیادی بوده و اظهارنظر لاریجانی در تشکر از نظام حاکم بر مصر، قطعا واکنشهایی منفی در لبنان به دنبال خواهد داشت.
با این حال آنچه در منطقه ظرف هفته گذشته رخ داده، بیانگر انگیزههای دیگری در ورای دیدار لاریجانی و مبارک است.
سفر خالد مشعل رییس دفتر سیاسی حماس به تهران و سپس سفر لاریجانی به قاهره و دیدارهای عمر سلیمان رییس سازمان اطلاعات مصر به تلآویو گمانهزنیهایی در مورد این موضوع ایجاد میکند، به خصوص اینکه حسنی مبارک اعلام کرده که قصد دارد فردا به کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر کرده و مذاکراتی با رهبران دیگر کشورهای عربی داشته باشد.
روزنامه الحیات به نقل از یک منبع بلندپایه مصری نوشت: «اکنون به موعد تبادل اسرا میان حماس و اسراییل نزدیک شدهایم و دور از انتظار نیست اگر مسئولان مصری پیام ایران در این خصوص را به رهبران اسراییل رسانده باشند.» این در حالی است که انتقادات از حماس ظرف مدت گذشته به شدت افزایش یافته است.
دولت مصر در مرز با نوار غزه قصد ایجاد دیواری فولادی دارد تا از نفوذ فلسطینیان وابسته به حماس به خاک خود جلوگیری کند. محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز در تازهترین اظهارات خود گفته که حماس از طرف ایران به شکل گسترده و بیحساب و کتابی حمایت میشود.
عباس افزود: «من تصمیم دولت مصر برای ایجاد دیوار فولادی در مرز با نوار غزه را درک میکنم، چرا که حماس و طرفدارانش به مسائل مربوط به فلسطینیان فکر نمیکنند و فعالیتهای آنها به ضرر فلسطین است.»
بحث تبادل اسرا
در همین حال موضوع تبادل اسرا میان حماس و اسراییل نیز مطرح است. پس از خاتمه جنگ علیه نوار غزه، جنبش حماس که از همه طرف تحت فشار قرار گرفته بود، سرانجام به گونهای تبادل اسرا با اسراییل تن داد، هر چند اندکی بعد طرفین بر سر جزئیات آن به توافق نرسیدند.
بر این اساس قرار بود حماس، گلعاد شالیت نظامی اسیر اسراییلی را آزاد کند و اسراییل نیز در مقابل دویست اسیر فلسطینی را از زندانهای خود رها کند. حماس خواستار این است که اسراییل، مروان البرغوثی از مسئولان بلندپایه فلسطینی را نیز به همراه دیگر زندانیان آزاد کند که این امر تاکنون با مخالفت اسراییل روبرو بود.
فعالیتها و میانجیگریهای مصر در این خصوص در کنار سفر مشعل به تهران و اظهارات بیسابقه لاریجانی در خصوص بحران یمن، این باور را ایجاد میکند که ایران نیز در این میان قصد دارد وارد داد و ستد سیاسی در منطقه شود و خواستههای خود را از طریق مصر پیش ببرد.
یک منبع آگاه مصری به روزنامه الشرقالاوسط گفت: «عمر سلیمان در سفر خود به تلآویو در مورد تبادل اسرا مذاکرهای نکرد، ولی بعید نیست گفتوگوهایی به شکل محرمانه میان طرفین مصری و اسراییلی در جریان باشد و سلیمان حامل پیامی از طرف حماس یا ایران برای اسراییلیها باشد.»
لاریجانی در کنفرانسی مطبوعاتی در قاهره در پاسخ به سوالی مبنی بر چگونگی واکنش ایران به حمله احتمالی اسراییل گفت: «قرار نیست تا من برنامه دفاعی ایران را شرح دهم، ضمن اینکه اسراییلیها جرات دست زدن به چنین حملهای را ندارند؛ چرا که پیش از این در حملات خود به لبنان و نوار غزه شکست خوردهاند.»
به نظر میرسد سفر حسنی مبارک به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و بازگشت عمر سلیمان از تلآویو بتواند دیگر مسائل مربوط به دیدار لاریجانی از قاهره را مشخص سازد.
علی مهتدی / بیروت
تحریریه: شهرام احدی