لبنان این روزها در آستانه بحران سیاسی‌ای قرار دارد که ممکن است منجر به سقوط دولت ائتلافی این کشور شود. چنانچه دادگاه بین‌المللی رسیدگی به ترور رفیق حریری در جریان صدور حکم، اعضای حزب‌الله را به دست داشتن در ترور نخست‌وزیر اسبق لبنان در سال ۲۰۰۵ متهم کند، آنگاه کشور دچار بحرانی واقعی خواهد شد.

حزب‌الله که از طرف ایران و سوریه حمایت می‌شود، ماه گذشته دادگاه بین‌المللی را مورد انتقاد شدید قرار داد. این سازمان خود این احتمال را می‌بیند که دادگاه در ماه سپتامبر و اکتبر آینده در حکم خود برخی از اعضای آن را متهم کند.

سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله بارها هر گونه ارتباط میان ترور حریری با اعضای حزب‌الله را تکذیب کرده و ترور وی را «پروژه‌ای اسراییلی» خواند.

ایستادگی حزب‌الله در برابر اتهام دست داشتن در قتل

تحلیلگران بر این باور هستند که نصرالله با هرگونه اتهام‌زنی به اعضای حزب‌الله به هر قیمتی مخالفت خواهد کرد، حتی اگر این امر منجر به بروز مواجهه‌ای با دولت سعد حریری (فرزند رفیق حریری) شود.

سعد حریری سال گذشته و پس از نزدیک به شش ماه کشمکش، موفق به تشکیل دولتی ائتلافی در لبنان شده و چند تن از اعضای حزب‌الله را نیز به عنوان وزیر به کار گرفت. این در حالی بود که کم‌تر از یک سال قبل از تشکیل دولت، بحران سیاسی حاکم بر لبنان منجر به بروز درگیری‌های مسلحانه خیابانی شده و فضای جنگ‌های داخلی لبنان (از ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰) بازتولید شد.

چنانچه دادگاه بین‌المللی در متهم کردن اعضای حزب‌الله به دست داشتن در ترور حریری اصرار داشته باشد و این حکم را اعلام کند، آنگاه حزب‌الله و هم‌پیمانان شیعه و مسیحی آن، دولت را واژگون خواهند کرد.

پل سالم مدیر مرکز کارنگی خاورمیانه می‌گوید که چنانچه این بار حزب‌الله نمایندگان خود را از کابینه خارج کند، دولت واژگون شده و حزب‌الله در این دوره برخلاف دوره‌های گذشته توان فلج کردن دولت را دارد.

ترور رفیق حریری در سال ۲۰۰۵ لبنان را وارد تنش‌های سیاسی و طائفه‌ای کرده و این کشور را به دو بخش طرفداران سوریه به رهبری حزب‌الله و هواداران غرب به رهبری سعد حریری تقسیم کرد.

یک سال پس از آن، فواد سنیوره نخست‌وزیر وقت لبنان با تاسیس دادگاه بین‌المللی برای رسیدگی به ترور حریری موافقت کرد، هر چند حزب‌الله نسبت به این امر اعتراض داشته و از دولت سنیوره کناره‌گیری کرد.

بحران حاکم بر لبنان سرانجام پس از هجده ماه در ماه مه ۲۰۰۸ و هنگامی که دولت سنیوره دو طرح را علیه حزب‌الله به تصویب رساند، به تنش و نبرد خیابانی کشیده شد.

امکان بالا گرفتن بحران

در پی مذاکراتی که در قطر صورت گرفت، بحران فروکش کرد؛ اما این روزها لبنانی‌ها نگران هستند که چنانچه اعضای حزب‌الله در ترور حریری متهم شوند، آنگاه بار دیگر شراره‌های آتش فتنه داخلی بالا بگیرد.

نصری الصایغ در روزنامه السفیر می‌نویسد: «حزب‌الله در جریان درگیری‌های ماه مه ۲۰۰۸، بیروت را به اشغال نظامی درآورد و در واقع قدرت خود را به رخ رقیب کشید. این بار باید از آزمایش مجدد حزب‌الله خودداری کرد».

وی می‌افزاید چنانچه حزب‌الله از طرف دادگاه بین‌المللی متهم شود و گروه‌های رقیب در لبنان از این حکم استقبال کنند، آنگاه مشخص نیست روند امور به کجا خواهد رفت.

هشدارهای حزب‌الله، سعد حریری را عملا در موقعیتی عصبی‌کننده قرار داده است. وی در برابر دو گزینه بیشتر نیست. یا باید از دادگاه بین‌المللی حتی اگر بخواهد اعضای حزب‌الله را متهم کند؛ حمایت نماید که بدین ترتیب با حزب‌الله وارد تنش خواهد شد و یا اینکه جلوی روند تحقیقات بین‌المللی در ترور پدرش را بگیرد که در این صورت حمایت جهانی و مصداقیت خود را از دست خواهد داد.

تاکنون علائمی دال بر عقب‌نشینی حزب‌الله از موضع خود به چشم نخورده است. دبیرکل حزب‌الله ماه گذشته گفت که حریری به شکل خصوصی به وی گفته دادگاه قرار است برخی اعضای نافرمان حزب‌الله را متهم به دست داشتن در ترور پدرش کند؛ ولی نصرالله در پاسخ هرگونه ارتباط میان حزب‌الله و ترور حریری را به شدت تکذیب کرده است.

نقش سوریه و عربستان

در راستای آرام کردن تنش‌های سیاسی که پس از نخستین انتقادهای نصرالله از دادگاه بین‌المللی مشاهده شد، ملک عبدالله پادشاه عربستان به همراه بشار اسد رییس‌جمهور سوریه به لبنان سفر کردند.

این گونه به نظر رسید که دیدار ملک عبدالله و اسد از بیروت باعث کم شدن اختلافات شد؛ هر چند راه‌حلی برای مرحله آینده ارائه نشد.

تحلیلگران بر این باور هستند که تا زمانیکه سوریه و عربستان در کنار یکدیگر قرار دارند؛ می‌توانند از بروز بحران داخلی در لبنان جلوگیری کنند.

جهاد الزین تحلیلگر روزنامه النهار، همکاری سوریه و عربستان را «سوپاپ اطمینان» لبنان می‌خواند.

عربستان و هواداران آن در لبنان، دادگاه بین‌المللی را مورد تائید قرار داده و ریاض از بزرگ‌ترین حامیان مالی این دادگاه است.

اما سوریه که در مراحل اولیه تحقیقات از طرف دادگاه متهم به دست داشتن در ترور حریری شده بود، همواره با دیده تردید به این دادگاه نگاه کرده و آن را دارای اهداف سیاسی می‌داند.

حزب‌الله، اسرائیل را متهم می‌کند

دبیرکل حزب‌الله در سخنرانی خود در روز دوشنبه گذشته (9 اوت / 18 مرداد) تصاویری را به نمایش گذاشته و گفت که این تصاویر توسط هواپیماهای شناسایی اسراییل از فراز بیروت گرفته شده و نشان می‌دهد که اسراییلی‌ها در ترور حریری دست داشته‌اند.

اسامه صفا رییس مرکز پژوهش‌های لبنان می‌گوید چنانچه دادگاه بین‌المللی از حزب‌الله بخواهد تا مدارک خود را مبنی بر دست داشتن اسراییل در ترور حریری ارائه کند، آنگاه می‌توان امیدوار بود که صدور هر گونه حکمی علیه حزب‌الله به تعویق افتاده و شرایط برای آرام‌سازی اوضاع فراهم شود. بدین ترتیب سعد حریری نیز می‌تواند اندکی بیشتر به حزب‌الله نزدیک شده و تنش احتمالی را مهار کند.

با این حال اکثر تحلیلگران بر این باور هستند که موضعگیری‌ها بسیار سخت‌تر از آن است که احتمال بروز حل و فصل وارد باشد.

الیاس حنا، افسر بازنشته ارتش لبنان و تحلیلگر مسائل نظامی در روزنامه السفیر می‌نویسد: «آیا ممکن است دادگاه بین‌المللی از اسراییل نیز تحقیق کند؟ چنین چیزی امکان ندارد. در مقابل، دولت سعد حریری نیز به هیچ وجه نمی‌تواند از اتهامات نصرالله علیه اسراییل حمایت کند».

حنا در پایان می‌گوید: «هیچ راه برون‌رفتی برای بحران حاکم بر لبنان وجود ندارد و این بحران هر لحظه ممکن است تبدیل به بحرانی امنیتی و خطرناک شود».

AM/RN