در ایران از اول فروردین ساعت‌ها به‌جلو کشیده می‌شوند. در اروپا و آلمان سحرگاه یکشنبه (۲۶ مارس/ ۶ فروردین) ساعت از ۲ به ۳ بامداد به جلو کشیده و ساعت تابستانی آغاز می‌شود. اما آیا می‌دانستید ایده ساعت تابستانی از کجا آمده و کدام کشور برای نخستین بار این ایده را اجرایی کرده است؟

بنیامین فرانکلین در ژورنال پاریس برای نخستین بار در سال ۱۷۸۴ نوشت که زندگی شبانه در شهرها باعث مصرف انرژی بیش از حد می‌شود و راه چاره را زود‌تر بیدار شدن و خوابیدن دانست. بعدا یک حشره شناس با نام "جرج ورنون هودسن" در سال ۱۸۹۵ و سپس ویلیام ویلت بریتانیایی (عکس) در سال ۱۹۰۷ در کتاب "The Waste of Daylight" خواستار تغییر ساعت برای فصل تابستان از طرف دولت شدند.

ایده ساعت تابستانی برای نخستین بار از سوی دولت آلمان در بحبوبه جنگ جهانی اول و برای صرفه‌جویی در روز ۳۰ آوریل سال ۱۹۱۶ به اجرا درآمد. (عکس از نمایشگاه به مناسبت صد سالگی ساعت تابستانی در موزه ساعت آلمان کارت پستالی که در آن زمان در بین مردم پخش شده بود را نشان می‌دهد) در عکس‌العمل به این اقدام بریتانیا و فرانسه نیز در همان سال ساعت تابستانی را به اجرا درآوردند.

گرچه آلمان در سال ۱۹۱۹ برنامه ساعت تابستانی به عنوان یک تمهید جنگی را لغو کرد اما بریتانیا به اجرای آن کماکان پایبند ماند. در فرانسه هم اجرای ساعت تابستانی تا سال ۱۹۲۲ ادامه یافت تا اینکه با اعتراض کشاورزان لغو شد. در آمریکا و کانادا، ساعات تابستانی نه بصورت ملی، بلکه بصورت منطقه‌ای اجرا می‌شد.

دولت نازی هیتلر در بحبوبه جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۴۰ بار دیگر برنامه ساعت تابستانی را برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی به اجرا درآورد. پس از پایان جنگ برای بازسازی کشور در سال ۱۹۴۷ مقرر شد، برنامه ساعت تابستانی "دو ساعت" تغییر یابد. هفت هفته بعد این مقرارت لغو شد. با تشکیل دولت‌های آلمان شرقی و غربی در سال ۱۹۴۹ دو کشور توافق کردند که ساعت تابستانی را اجرا نکنند.

با تحریم نفت از سوی اوپک و بحران انرژی در سال ۱۹۷۳، نخست فرانسه و سپس چند کشور دیگر اروپایی برنامه ساعت تابستانی را به اجرا گذاردند. آلمان غربی به دلیل دامن نزدن به اختلافات با آلمان شرقی از انجام این برنامه صرف‌نظر کرد، تا اینکه آلمان شرقی در سال ۱۹۷۹ اعلام کرد ساعت تابستانی را به اجرا می‌گذارد و دو کشور در سال ۱۹۸۰در اقدامی مشترک به برنامه ساعت تابستانی پیوستند. (عکس: بنزین تمام شد)

سوئيس آخرین کشور اروپایی بود که در سال ۱۹۸۱ به برنامه ساعت تابستانی پیوست. در سال ۱۹۹۶ برنامه تغییر ساعت در همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا یکسان شد. همه کشورهای اروپایی در ماه اکتبر زمان را از ساعت ۳ به ۲ یک ساعت عقب می‌کشند که به آن ساعت زمستانی گفته می‌شود و در ماه مارس زمان را یک ساعت به جلو می‌برند.

در ایران نیز، برای نخستین بار، پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷، ساعت رسمی کشور به ساعات تابستانی و زمستانی تقسیم شد. بعد از انقلاب اسلامی ایران این روند به حالت تعلیق در آمد. در زمان ریاست‌ جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۷۰ دولت مصوبه‌ای را به تصویب رساند که طی آن ساعت رسمی کشور هر سال در اول فروردین یک ساعت جلو کشیده شود و در ۳۱ شهریور به حالت اول بازگردد.

با آغاز فصل بهار از میزان ساعات تاریک کاسته و بر ساعات‌ روشن روز افزوده می‌شود. هدف از اجرای برنامه ساعت تابستانی، استفاده بهتر از ساعات روشن و صرفه‌جویی در مصرف انرژی اعلام شده است. با این حال طبق اعلام اداره محیط زیست آلمان صرفه‌جویی در مصرف انرژی صورت نمی‌گیرد، زیرا گرچه چراغ‌ها دیرتر روشن می‌شوند، با این حال به همان مقدار صبح چراغ‌ زودتر روشن می‌شود.

تغییر سالانه ساعت به ساعت تابستانی و زمستانی با مشکلات خاص خود همراه است. در روزهای قبل از آغاز ساعت جدید، باید به عموم مردم اطلاع رسانی شود تا بتوانند ساعت‌های خود را به موقع تغییر دهند که درگیر مشکلات ناشی از آن نشوند. در هر خانه‌ای چندین ساعت وجود دارد که باید عقربه‌ای آن به جلو یا عقب کشیده شوند. (عکس: معضل تغییر ساعت‌ها در موزه ساعت آلمان از ابعاد وسیع‌تری برخوردار است)

ساعت‌ها در بسیاری از ادارات و معابر نیز باید با ساعت‌های تابستانی و زمستانی هماهنگ شوند. در سال‌های اخیر "ساعت‌های رادیویی" که قابلیت کنترل از راه دور را دارند از این مشکل کاسته‌اند و خودشان به صورت اتوماتیک تغییر می‌کنند.

تمام "ساعت‌های رادیویی" امواج خود را از این ساعت‌ اتمی در انستیتوی فدرال تکنیک و فیزیک که در شهر "براونشوایگ" قرار دارد، دریافت می‌کنند. بدین ترتیب از طریق امواج این ساعت بطور مثال تمام ساعت‌های شبکه راه‌آهن در همه شهرهای آلمان در یک لحظه یک ساعت به جلو رفته و در شرایط ساعت تابستانی قرار می‌گیرند.

در مورد آدم‌ها اما تغییر ساعت به راحتی صورت نمی‌گیرد و "ساعت درونی" بسیاری از افراد به هم می‌ریزد. اکثریت آلمانی‌ها با تغییر ساعت مخالف هستند و از هر چهار نفر یک نفر می‌گوید که با مشکلات جدی روبرو می‌شود. بخصوص در چند روز نخست اجرای برنامه ساعت تابستانی چهره‌های خسته و خواب‌آلود را می‌توان در اماکن عمومی، اتوبوس‌ها و قطارها بخوبی دید.

تغییر ساعت، کودکان را نیز با مشکل روبرو می‌کند. والدین شاغل باید آن‌ها را یک ساعت زودتر بیدار کنند. والدین بخصوص در ماه‌های تابستان نیز برای خواباندن کودکان به دلیل روشنی بیش از حد با مشکل روبرو هستند.

ساعت تابستانی و تغییر ساعات کار، دامداری‌ها را هم با مشکل روبرو می‌کند، زیرا دوشیدن یک ساعت زودتر گاوها باعث کاهش تولید شیر آن‌ها می‌شود. برای جلوگیری از این خسارت، دامداران مجبور هستند چند روز قبل از آغاز برنامه ساعت تابستانی هر روز ده دقیقه زودتر گاوها را بدوشند تا به ساعت جدید عادت کنند.

تغییر ساعت‌ها به تابستانی و زمستانی بر روی شبکه ریلی آلمان هم بی‌تاثیر نیست. به هنگام تغییر ساعت به وقت زمستانی قطارها یک ساعت از حرکت می‌ایستند و در آغاز وقت تابستانی دیرتر به مقصد می‌رسند و قطارهای باری مجبور به حرکت قبل از ساعت منظورشده در برنامه هستند.

البته تغییر تابستانی ساعت پس از عادت کردن به آن دارای نکات مثبت هم هست. مردم وقت بیشتری را در بیرون می‌گذرانند. بخصوص برای افراد شاغل که هنگام خروج از محل کار دیگر هوا تاریک نیست و می‌توان چند ساعتی را در هوای روشن به خرید، ورزش، پیاده‌روی و یا با دوستان در کافه‌‌باغ‌ها سپری کرد.