ماریو وارگاس یوسا: فرهنگ پوپولیستی جهان را فراگرفته
۱۳۹۵ آبان ۶, پنجشنبه
نویسنده نامدار پرویی و برنده جایزه نوبل ادبی معتقد است که اهدا جایزه نوبل ادبی به باب دیلن نتیجه رشد فرهنگ پوپولیستی و مبتذل است. او محبوبیت دونالد ترامپ در آمریکا و حزب راستگرای آلمانی را هم در همین رابطه میبیند.
تبلیغات
ماریو وارگاس یوسا، از معروفترین نویسندگان معاصر در گفتوگو با خبرگزاری آلمان به موضوعات گوناگونی پرداخته که به گفته او، حاصل سطحیگرایی برخی رسانهها و گروههای اجتماعی در سراسر جهان و رشد فرهنگ پوپولیستی در صحنه سیاست است.
این گفتوگو به مناسبت انتشار تازهترین رمان یوسا ("افشاگری") انجام گرفته است. نویسنده در این رمان نگاهی سخت انتقادی به دوران دیکتاتوری آلبرتو فوجیموری در پرو بین سالهای ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ دارد. لوسا از جمله به شگردهای رئیس نیروهای امنیتی پرو در این دوران پرداخته که برای بدنام کردن و سرکوب مخالفان و منتقدان از رسانهها استفاده میکرده است.
این نویسنده ۸۰ ساله معتقد است که امروزه نه تنها در پرو بلکه در کشورهای دیگر نیز فرهنگ در خدمت سرگرمی است و برخی رسانهها زمینهساز این پدیده هستند.
نوبل ادبی به باب دیلن
رماننویس پرویی که تابعیت اسپانیا را هم دارد معتقد است که اهداء جایزه نوبل ادبی به باب دیلن را هم باید در این راستا دید. یوسا میگوید، فرهنگ سرگرمی به آکادمی علوم هم رخنه کرده است، وگرنه نباید این جایزه پراهمیت را به کسی داد که مستحق دریافت آن نیست.
یوسا باب دیلن را خواننده خوبی میداند اما معتقد است که ترانههای او ربطی به ادبیات والا ندارد. نویسنده رمان "سالهای سگی" تاکید میکند که بسیاری از ادیبان در سراسر جهان مستحق دریافت این جایزه بوده و هستند اما از طرف هیات داوران آکادمی علوم سوئد نادیده گرفته شدهاند.
این آکادمی علت اهدا نوبل ادبیات به دیلن را «خلق تعابیر جدید شاعرانه در سنت شعر آمریکایی» عنوان کرد.
این تصمیم واکنشهای مثبت و منفی بسیاری را در پی داشت و اکنون سکوت باب دیلن در این زمینه، بحثهای تازهای را برانگیخته است. خواننده سرشناس آمریکایی تاکنون در باره دریافت جایزه نوبل اظهار نظر نکرده و به تماسهای مکرر آکادمی نوبل پاسخ نداده است. احتمال میرود که حتی برای دریافت جایزه هم اقدام نکند.
"پر واستبرگ"، از اعضای آکادمی نوبل، برخورد دیلن را "بیادبانه" خوانده است.
باب دیلن برنده جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۶ • نگاهی به برندگان سالهای گذشته
جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۶ به باب دیلن تعلق گرفت. نگاهی تصویری به برندگان جایزه نوبل ادبی سالهای گذشته.
عکس: picture alliance/dpa/D. Castello
باب دیلن، برنده جایزه ادبی نوبل ۲۰۱۶
باب دیلن یک هنرمند توانمند است. خواننده، نوازنده، ترانهسرا و نویسنده. بارها نام باب دیلن در بین نامزدهای دریافت جایزه نوبل ادبی دیده شد، ولی این بار او موفق شد جایزه را از آن خود کند.
عکس: picture-alliance/akg-images
سوتلانا آلکسیویچ برنده نوبل ادبی ۲۰۱۵
آلکسیویچ نویسندهای است از بلاروس. کسی که به مشکلات اجتماعی در رمانهایش پرداخته و از آن جمله به فجایعی که خود بشر ایجاد کرده. کتاب او درباره فاجعه اتمی چرنوبیل نمونهای موفق از کار این نویسنده شجاع است.
عکس: DW/M. Müller
پاتریک مودیانو (برنده نوبل ادبی ۲۰۱۴)
جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۴ به پاتریک مودیانو، نویسنده فرانسوی تعلق گرفت. چند اثر از این نویسنده فرانسوی به زبان فارسی هم منتشر شده است. از آن جمله است "خیابان بوتیکهای خاموش". مودیانو متولد سال ۱۹۴۵ است و در بسیاری از کارهای خود به جنگ جهانی دوم پرداخته است.
عکس: picture-alliance/dpa/P. Kovarik
آلیس مونرو (برنده نوبل ادبی ۲۰۱۳)
آکادمی علوم سوئد جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۳ را به آلیس مونورو، نویسنده کانادایی، اهدا کرد. اعضای آکادمی در اطلاعیه خود خانم مونرو را "استاد داستان کوتاه معاصر" لقب دادند.
عکس: AFP/Getty Images
مو یان (برندهی نوبل ادبی ۲۰۱۲)
مو یان یکی از برجستهترین نویسندگان چین به شمار میآید. او بخاطر نگارش رمانهای تاریخی و بکارگیری عناصر افسانههای چینی در داستانهایش شهرتی منحصر به فرد دارد. برخی منتقدان وی را خالق "رئالیسم توهمی" میدانند. مو یان با انتشار رمان «ذرت سرخ» در سال ۱۹۸۷ آوازهای جهانی یافت. تا کنون چند داستان کوتاه از او به فارسی ترجمه شده است.
عکس: picture-alliance/dpa
توماس ترانسترومر (برندهی نوبل ادبی ۲۰۱۱)
جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۱ به توماس ترانسترومر، شاعر و نویسنده هشتاد ساله سوئدی، تعلق گرفت. کمیته ادبی نوبل در توضیح این گزینش گفته است: «ترانسترومر ما را از میان تصاویر فشرده و پررنگ و لایه به راههای منتهی به واقعیات هدایت میکند.» گزیدهای از آثار ترجمهشدهی او به فارسی: «مجمعالجزایر رویا (مجموعه اشعار)».
عکس: picture-alliance/dpa
ماریو بارگاس یوسا (برندهی نوبل ادبی ۲۰۱۰)
ماریو بارگاس یوسا در سال ۱۹۳۶ در پرو به دنیا آمده و یکی از مهمترین رماننویسان معاصر آمریکای جنوبی محسوب میشود. آکادمی نوبل از یوسا به عنوان خالق آثاری نام برده که در آن وی به "ترسیم پیکرههای قدرت" پرداخته و نگاه نافذی به "مقاومت، طغیان و شکست فردی" دارد. گزیدهای از آثار ترجمه شدهی او به فارسی: «سردستهها»، «سالهای سگی»، «جنگ آخرالزمان»، «مرگ در آند»، «موجآفرینی».
عکس: AP
هرتا مولر (برندهی نوبل ادبی ۲۰۰۹)
هرتا مولر در سال ۱۹۵۳ در یک روستای آلمانیزبان در غرب رومانی به دنیا آمده و همهی آثار او به زبان آلمانی هستند. طبق اعلام آکادمی نوبل، هرتا مولر نویسندهای است که "با تمرکز بر شعر و نثر ساده، دورنمای زندگی کسانی را که زندگیشان مصادره شده به تصویرمیکشد". اثر ترجمه شدهی او به فارسی: «سرزمین گوجههای سبز».
عکس: picture-alliance/dpa
ژانماری گوستاو لوکلزیو (برندهی نوبل ادبی ۲۰۰۸)
لوکلزیو در سال ۱۹۴۹ به دنیا آمده و از نویسندگان معاصر فرانسه محسوب میشود. آکادمی سوئد او را نویسندهای با ریشهی اروپایی ولی شهروند جهانی نامیده است. لوکلزیو تا کنون بیش از ۳۰ کتاب به صورت جستارها، داستانهای کوتاه و رمان منتشر ساخته و افزون بر آن، در کار ترجمهی اسطورهشناسی هندی نیز دست دارد. اثر ترجمه شدهی او به فارسی: «بیابان».
عکس: AP
دوریس لسینگ (برندهی نوبل ادبی ۲۰۰۷)
دوریس لسینگ در سال ۱۹۱۹ در کرمانشاه به دنیا آمد و پس از مدتی با خانواده خود به منطقهای در جنوب آفریقا مهاجرت کرد که اکنون زیمبابوه نام دارد. پدیده نژادپرستی و مبارزه با آن و نیز رابطه زن و مرد از جمله موضوعاتی است که این نویسنده بریتانیایی در آثار خود به آنها پرداخته. گزیدهای از اثار ترجمهشدهی او به فارسی: «رهنمودهایی برای نزول در دوزخ»، «فرزند پنجم»، «چال مورچه»، «علفها آواز میخوانند».
عکس: AP
اورهان پاموک (برندهی نوبل ادبی ۲۰۰۶)
اروهان پاموک در سال ۱۹۵۲ در استانبول به دنیا آمد. از دید منتقدان ادبی کمتر نویسندهی معاصری تا به این حد در جستجوی ریشههای تاریخی شرق در غرب و رد پای غرب در شرق بوده است. گزیدهای از آثار ترجمه شدهی او به فارسی: «قلعه سفید»، «زندگی نو»، «نام من سرخ»، «چهره پنهان».
عکس: DW
هارولد پینتر (برندهی نوبل ادبی ۲۰۰۵)
هارولد پینتر نویسنده، نمایشنامهنویس و کارگردان بریتانیایی در سال ۱۹۳۰ در لندن به دنیا آمد. او ترس را که نیروهای مرموز و ناشناخته در زندگی روزمرهی انسانها پدید میآورند موضوع اصلی کار خود قرار داد و افزون بر آن به ارتباط و پیوندهای انسانی پرداخت. پینتر در دسامبر سال ۲۰۰۸ از جهان رفت. گزیدهای از آثار ترجمه شدهی او به فارسی: «بازگشت به خانه»، «خیانت»، «پیشخدمت»، «وقت ضیافت» و «جشن تولد».
عکس: AP
الفریده یلینک (برندهی نوبل ادبی ۲۰۰۴)
الفریده یلینک در سال ۱۹۴۶ در اتریش متولد شد و نخستین رمان خود را در سال ۱۹۷۰ منتشر کرد. او که در آثار خود به موضوعهای سیاسی اجتماعی میپردازد، دهمین زنی بود که توانست جایزه نوبل ادبی را از آن خود کند. از دید کمیته نوبل الفریده یلینک در آثارش از زبانی خاص برای بیان کلیشههای جذاب جامعه استفاده میکند.
عکس: AP
جان ماکسول کوئتزی (کوتسی) (برندهی نوبل ادبی ۲۰۰۳)
کوئتزی که تباری هلندی دارد و در سال ۱۹۴۴ در آفریقای جنوبی به دنیا آمده، با انتشار نخستین اثرش «سرزمینهای گرگ و میش» در سال ۱۹۷۴ سر زبانها افتاد. به گفتهی او، راه سومی میان حرف زدن و سکوت وجود دارد و آن ادبیات است. گزیدهای از آثار او به فارسی: «آقای فو»، «سرزمینهای گرگ و میش»، «در انتظار بربرها»، «کودکی»، «عصر آهن».
ایمره کرتس درسال ۱۹۲۹ در بوداپست، پایتخت مجارستان، به دنیا آمد. به ویژه پس از فروپاشی بلوک شرق، شهرت کرتس در پی ترجمهی آثارش به زبانهای مختلف فزونی گرفت. کمیته نوبل از کرتس به عنوان نویسندهای یاد کرده که در نوشتههای خود بر تجربهی شکنندهی فرد در برابر خودکامگی وحشیانهی تاریخ صحه میگذارد. اثر ترجمه شدهی او به فارسی: «رمان پلیسی».
عکس: AP
وی. اس. نایپل (برندهی نوبل ادبی ۲۰۰۱)
نیاپل در سال ۱۹۳۲ در ترینیداد به دنیا آمده و تباری هندی دارد. این نویسندهی بریتانیایی به نقاط گوناگون جهان از جمله ایران سفر کرده و افزون بر رمانهای متعدد، سفرنامههایی نیز منتشر کرده است. گزیدهای از آثار ترجمه شدهی او به فارسی: «خانهای برای آقای بیسواس» و «خم رودخانه».
عکس: AP
گائو شینگجیان (برندهی نوبل ادبی ۲۰۰۰)
گائو شینگجیان که در سال ۱۹۴۰ در چین به دنیا آمد، در اواسط دههی هشتاد میلادی پس از مدتی اقامت در آلمان راهی فرانسه شد و پس از فاجعهی میدان صلح آسمانی در پکن در سال ۱۹۸۹ به فرانسه پناهنده شد. او اکنون نیز تابعیت این کشور را دارد. اعطای نوبل ادبی به شینگجیان خشم دولت چین را برانگیخت. اثر ترجمهی شدهی او به فارسی: «کوهسار حجان».
عکس: AP
گونتر گراس (برندهی نوبل ادبی ۱۹۹۹)
گونتر گراس که علاوه بر نویسندگی در عرصه گرافیک و پیکرتراشی نیز شهرت دارد، در سال ۱۹۲۷ در شهر گدانسک (آلمانی: دانتسیگ) به دنیا آمد. از دید آکادمی نوبل، گراس چهرهی از یاد رفتهی تاریخ را با داستانهایش ترسیم کرده است. گزیدهای از آثار ترجمه شدهی او به فارسی: «طبل حلبی»، «قرن من»، «موش و گربه»، «آوای وزغ»، «در حال پوست کندن پیاز».
عکس: dapd
ژوزه ساراماگو (برندهی نوبل ادبی ۱۹۹۸)
ژوزه ساراماگو در سال ۱۹۲۲ در نزدیک لیسبون، پایتخت پرتغال، به دنیا آمد. شهرت ساراماگو در ایران با انتشار کتاب «کوری» آغاز شد که تا کنون در سه ترجمه مختلف روانه بازار شده است. ساراماگو در سال ۲۰۱۰ از دنیا رفت. گزیدهای از آثار ترجمه شدهای او به فارسی: «کوری»،«سال مرگ ریکاردو ریس»، «بلم سنگی»، «انجیل به روایت عیسی مسیح»، «همه نامها»، «بینایی».
عکس: AP
داریو فو (برندهی نوبل ادبی ۱۹۹۷)
داریو فو که در سال ۱۹۲۶ به دنیا آمده، یکی از شناختهشدهترین نویسندگان ایتالیا محسوب میشود و افزون بر نویسندگی به کارگردانی، طراحی صحنه و لباس و بازیگری نیز پرداخته است. او به خاطر موضعگیریهای انتقادیاش نیز سر زبانها بوده است. گزیدهای از آثار ترجمه شدهی او به فارسی: «اسرار کمدی»، «مرگ یک آنارشیست»، «نگهبان تقاطع جاده و راهآهن».
عکس: AP
ویسلاوا شیمبورسکا (برندهی نوبل ادبی ۱۹۹۶)
ویسلاوا شیمبورسکا در سال ۱۹۲۳ در لهستان به دنیا آمده و از شاعران بهنام کشورش محسوب میشود. از دید آکادمی نوبل در شعر شیمبورسکا تاریخ و بیولوژی بهشکل ذرههایی از واقعیتهای بشری به نمایش درآمدهاند. اثر ترجمهشدهی او به فارسی: «آدمها روی پل».
عکس: AP
شیموس هینی (برندهی نوبل ادبی ۱۹۹۵)
شیموس هینی، شاعر، نویسنده و نمایشنامهنویس مشهور ایرلند شمالی، افزون بر دریافت جایزه نوبل ادبی، جوایز معتبر دیگری چون جایزه تی. اس. الیوت را نیز کسب کرد. هینی بیش از همه به خاطر اشعار موسوم به پستمدرن خود در دنیا شهرت دارد. هینی در روز ۳۰ اوت ۲۰۱۳ در سن ۷۴ سالگی درگذشت. گزیدهای از آثار ترجمه شدهی او به فارسی: «مرگ یک ناتورالیست».
عکس: picture alliance/APA/picturedesk.com
کنزابورو اوئه (برندهی نوبل ادبی ۱۹۹۴)
کنزابورو اوئه که از نویسندگان صاحبنام ژاپنی محسوب میشود، در سال ۱۹۳۵ به دنیا آمد. او در بین دوستداران کتاب در ايران نیز نامی آشناست و آثار گوناگونی از او تا کنون به فارسی برگردانده شده است، از جمله «روزی که او خود اشکهای مرا پاک خواهد کرد»، «فریاد خاموش» و «شکار».
عکس: picture-alliance/dpa
عکس 231 | 23
ترویج فرهنگ پوپولیستی
یوسا در گفتوگو با خبرگزاری آلمان میگوید، پدیده تبدیل فرهنگ به وسیلهای برای تفریح و مردمفریبی به صحنه سیاست در سراسر جهان هم کشیده شده است. او در این رابطه رفتار دونالد ترامپ، نامزد انتخاباتی حزب جمهوریخواهان ایالات متحده و محبوبیت او، و نیز رشد حزب راستگرای "آلترناتیو برای آلمان" را مثال میزند.
برنده جایزه نوبل ادبی در سال ۲۰۱۰، ترامپ را فردی "بسیار خطرناک" و "بیمسئولیت" میداند و خوشحال است از اینکه بر اساس نظرسنجیها این میلیاردر آمریکایی شانسی برای پیروزی در انتخابات ندارد.
یوسا در ادامه میگوید: «به هر حال همین که او موفق شده این همه انسان را مجذوب خود کند نشانه این است که حتی کشورهایی با فرهیختهترین شهروندان هم از مردمفریبی مصون نیستد.»
به اعتقاد یوسا نمونه دیگر رشد پوپولیسم، رشد حزب راستگرای "آلترناتیو برای آلمان" است.
در آخرین انتخابات ایالتی آلمان که روز سوم سپتامبر در "مکلنبورگ ـ فورپومرن"، واقع در شمال شرق آلمان برگزار شد، حزب "آلترناتیو برای آلمان" با جهشی بزرگ ۲۱ درصد آرا را کسب کرد.
کارشناسان احتمال میدهند که این حزب پوپولیستی در انتخابات سراسری که سال آینده میلادی برگزار میشود موفقیت چشمگیری حاصل کند.