مازوت و نقش خودروسازان در آلودگی هوا؛ گفت‌وگو با ناصر کرمی
۱۴۰۲ دی ۱, جمعه
در دهه‌های اخیر، تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران در ماه‌های آذر و دی همواره با آلودگی هوا دست و پنجه نرم کرده‌اند؛ ظاهرا به دلیل بروز پدیده "وارونگی" و البته سوزاندن مازوت.
در سال‌های گذشته نیز این اتفاق رخ داده، ولی ۱۸ دی ماه ۱۳۹۹ ادعایی از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست، شائبه‌ای جدید در افکار عمومی ایجاد کرد: عامل تشدید آلودگی هوا، افزایش سوزاندن مازوت است.
در این مدت اگرچه جمهوری اسلامی با "کتمان مازوت‌سوزی" در نیروگاه‌ها، به بحران آلودگی هوا در شهرهای بزرگ دامن زده، اما روز جمعه ۱ دی‌ماه ۱۴۰۲، مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران از کتمان مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها از طرف دولت انتقاد و اعلام کرد "در سال ۱۴۰۰ تعداد مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا در تهران ۶ هزار و ۳۹۸ نفر بوده است."
این مقام مسئول اولین کسی نیست که سوزاندن مازوت در پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌های ایران را تصدیق می‌کند. علی سلاجقه، رئيس سازمان محیط زیست ایران ۲۹ آذر ۱۴۰۲ با تائید این امر البته سوزاندن مازوت را اتفاقی مرسوم در تمام دنیا دانست و اعلام کرد: «وقتی نتوانیم سوخت مناسب تامین کنیم، باید به سمت سوخت‌های جایگزین برویم.»
بیشتر بخوانید: وضعیت ناسالم هوا؛ مازوت، تکذیب و دودی که به حلق مردم می‌رود
او گفت: «اگر شرایط اقلیمی کمک کند، با این سمت‌وسویی که گرفته شده است، حداقل تا ۱۰ سال آینده دیگر این روزها در تهران تجربه نخواهد شد.»
بیشتر بخوانید: مازوت‌سوزی و هوای آلوده‌ای که تنها به تهران محدود نیست
دفاع رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست از مصرف مازوت و سپردن حل این معضل از سوی او، به شرایط آب‌و‌هوایی و گذشت زمان، از نظر ناصر کرمی، اقلیم شناس و کارشناس محیط زیست مطرود است.
کرمی با توضیح ماهیت سوخت مازوت، در مصاحبه اختصاصی با دویچه‌وله فارسی می‌گوید: «سوخت مازوت تفاله یا پس‌مانده چیزی است که در فرایند پالایش فراورده‌های نفتی باقی می ماند. مازوت که قبلا دارای استانداردهای محیط زیستی پایین‌تری بود، در دنیا به عنوان سوخت کشتی‌های اقیانوس‌پیما مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما به دلیل تاثیر بسیار مخربش روی محیط زیست و به این دلیل که گوگرد بسیار زیادی ناشی از سوخت آن منتشر می‌شود، به تدریج استانداردهای سختگیرانه‌تری برای آن در نظر گرفته شد.»
بیشتر بخوانید: گزارش مجلس درباره آلودگی هوا؛ از مازوت تا سوخت غیراستاندارد
وی با بیان این که "طبق استانداردهای بین‌المللی میزان گوگرد ساطع‌شده در هوا، ناشی از سوخت مازوت نباید بیش از نیم درصد باشد"، اضافه کرد: «همچنین قوانین بین‌المللی سوزاندن مازوت در نیروگاه‌های مستقر در خشکی را به هیچ‌وجه مجاز نمی‌داند و در صورت استفاده برای کشتی‌های اقیانوس پیما، مازوت حتما فرایند تصفیه را باید طی کند و به سوخت باکیفیت‌تری تبدیل شود.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
گوگرد ساطع‌شده از سوزاندن مازوت در ایران، ۷ برابر استاندارد جهان
«در ایران به دلیل این که نوسازی پالایشگاه‌ها تا به حال صورت نگرفته و همچنین به دلیل وجود تحریم‌ها، در پالایشگاه‌ها مازوت بیشتر و بی‌کیفیت‌تری سوزانده شود.»
این کارشناس محیط زیست با اشاره به این موضوع می‌افزاید: «در حال حاضر میزان گوگرد تولید شده توسط سوزاندن مازوت در ایران ۳.۵ درصد است. یعنی ۷ برابر میزان مجاز استانداردهای بین‌المللی.»
وی تاکید می‌کند: «به جرات می‌توان گفت کشتی اقیانوس پیمایی که کیلومترها از نزدیک‌ترین بندر دور هستند هم حق ندارند با سوزاندن مازوت این مقدار گوگرد را وارد اتمسفر کنند.»
تير ماه ۱۴۰۲ نیز در شرايطی كه وضعيت آلودگی هوا هنوز به اوج خودش نرسيده بود، علی خضريان، سخنگوی كميسيون اصل ۹۰ با اشاره به گزارش اين كميسيون درباره آلودگی هوا گفت كه "وزارت نيرو در تامين برق مورد نياز كشور نه تنها از انرژی‌های تجديدپذير استفاده نكرده كه به دليل شرايط خاص تحريمی كشور، مصرف مازوت در حال افزايش است و از ۱۶ نيروگاه كشور، ۱۴ نيروگاه مصرف مازوت دارند."
چاره‌ای جز سوزاندن مازوت نیست
کرمی با بیان این که "روزانه ۴۰۰ هزار بشکه مازوت روی دست وزارت نفت باقی می‌ماند"، خاطرنشان کرد: «این وزارت‌خانه این مقدار مازوت را نه می‌تواند به دلیل وجود تحریم‌ها صادر کند و نمی‌تواند آن را ذخیره نماید چون عوارض محیط زیستی فاجعه‌بارتری دارد. پس چاره‌ای جز سوزاندن مازوت باقی نمی‌ماند. سوزاندن این میزان مازوت یعنی روزانه انتشار ۱۵ هزار بشکه گوگرد خالص در هوا.»
در حالی که رییس سازمان محیط زیست رسما استفاده از سوخت مازوت در اطراف تهران، اصفهان و کرج را انکار کرده، کرمی می‌گوید: «هیچ پالایشگاهی در ایران وجود ندارد که صدها کیلومتر از نزدیک‌ترین شهر دور باشد و بالاخره در ۱۰ تا ۲۰ کیلومتری هر پالایشگاهی یک شهر وجود دارد.»
طی روزهای اخیر مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اعلام کرده بود که "هم‌اکنون در هر شبانه‌روز چهار میلیون لیتر مازوت در این نیروگاه حرارتی شازند مصرف می‌شود."
مازوت تنها مقصر آلودگی هوا نیست
اما اگرچه رئيس سازمان محیط زیست می‌گوید که "دستور داده شده از این پس در بسیاری از نقاط کشور دیگر مازوت‌سوزی اتفاق نیفتد"، به گفته کرمی "متاسفانه تنها دلیل آلودگی هوا در ایران مازوت نیست و اگر مسئولان امر از همین فردا اعلام کنند که مطلقا مازوت سوزانده نخواهد شد، باز هم این معضل گریبان کلان شهرها را خواهد گرفت."
کرمی با بیان این که "در واقع مازوت روی دیگر مولفه‌های آلودگی هوا در کلان شهرهای ایران آوار شده است، تاکید کرد که نوع آلودگی هوا و افزایش میزان گوگرد به دلیل بی‌کیفیت بودن گازوئيل هم هست."
هرچند رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست وجود بنزین پتروشیمی و استفاده از آن را تکذیب کرده و گفته بنزین پتروشیمی شاید در وزارت نفت تولید شود، ولی مصرف نمی‌شود، بنا به گفته کرمی، "گازوئيل فعلی مورد استفاده در ایران تا ۱۰۰ برابر بیشتر از حجم مجاز گوگرد ساطع می‌کند و طبیعی است که چنین حجمی از گازوئیل که توسط اتوبوس‌ها و کامیون‌های فرسوده تولید می‌شود، در کنار بنزین بی‌کیفیت پتروشیمی باعث شده آلودگی هوا مشکل همیشگی شهرها باشد."
بیشتر بخوانید: اضافه شدن بنزین به بحران‌های انرژی ایران
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
تطمیع رسانه‌های داخلی برای غلفت از خودروسازان
این اقلیم شناس البته با تاکید بر این که "طی سال‌های گذشته حساسیت افکار عمومی نسبت به سهم مازوت در آلودگی هوا افزایش یافته است"، این نکته را نیز دور از ذهن نمی‌داند که خودروسازان داخلی نبض روزنامه نگاری ایران از جمله خبرنگاران حوزه اقتصاد و محیط زیست را در دست گرفته‌اند و آنها را تطمیع می‌کنند تا ذهن‌هایشان را از موضوع بی‌کیفیت بودن خودروهای ساخت داخل که سهم زیادی در تولید آلاینده‌ها دارند و همچنین بنزین پتروشیمی دور کرده و روی مازوت متمرکز کنند.
بیشتر بخوانید: جبران کسری بنزین ایران با روش‌های عجیب
تهران از ابتدای ۱۴۰۲ تنها ۹ روز هوای پاک داشته
«ما مرگ را زندگی می‌کنیم» جمله‌ای است که این روزها به دلیل افزایش آلودگی هوا توسط بسیاری از کاربران شبکه اجتماعی نوشته شده است. آنها نوشته‌اند احساس کسالت، سردرد، تنگی نفس و سوزش چشم می‌کنند.
تهران از ابتدای سال جاری تا کنون تنها ۹ روز هوای پاک داشته و کم نیستند روزهایی که شرکت کنترل کیفیت هوا وضعیت هوای تهران و برخی از شهرهای دیگر را قرمز و نارنجی اعلام می‌کند.
سازمان حفاظت محیط زیست ایران در آخرین آمارش از میزان مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا اعلام کرد "۲۶ هزار نفر در سال ۱۴۰۱ بر اثر عوارض آلودگی هوا جان باختند."
داریوش گل‌علیزاده٬ ريیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم هم آذرماه ۱۴۰۲ اعلام کرد که "آلودگی هوا تنها در تهران طی سال ۱۴۰۱ جان شش هزارنفر را گرفته و حدود سه میلیارد دلار خسارت به جا گذاشته است."
پیش‌تر عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، از ۲۱ هزار مورد مرگ‌ومیر مرتبط با آلودگی هوا تنها در طول یک سال در کشور خبر داده و گفته بود که "این تعداد مرگ‌ومیر خسارتی بالغ‌بر ۱۱ میلیارد دلار برای ایران به دنبال داشته است."