پس از انتخابات جنجال‌برانگیز دهمین دوره ریاست جمهوری محمدرضا شجریان از صدا و سیمای جمهوری اسلامی خواست از پخش آثارش، به جز دعای ربنا و مثنوی افشاری خودداری کند. استاد آواز ایران می‌گوید که این دو اثر را به مردم کشورش هدیه کرده است.

مسئولان رادیو و تلویزیون دولتی مرداد ماه ۱۳۸۸ در واکنش به حمایت شجریان از جنبش اعتراضی به نتایج اعلام شده‌ی انتخابات مدعی شدند از این پس صدای شجریان را حتا در ماه رمضان نیز پخش نخواهند کرد. از سه دهه پیش برای اغلب ایرانیان، حتا آنان که اهل نماز و روزه نیستند، دعای ربنا با صدای شجریان مترادف مراسم افطار و یادآور غروب‌های ماه رمضان است.

سرودهای انقلابی در تبلیغات انتخاباتی

شجریان از سال ۱۳۵۸ همکاری خود با رادیو و تلویزیون را تقریبا قطع کرد اما صدایش، به ویژه تصنیف‌هایی که در دوران انقلاب خواند در مناسبت‌های مختلف پخش می‌شود. او سال ۷۴ با نوشتن نامه‌ای به علی لاریجانی، رئیس وقت سازمان صدا و سیما، از او خواست مانع پخش آثارش از تمام شبکه‌ها شود. او در این نامه دعای ربنا و مثنوی افشاری را استثنا کرده بود.

در پانزده سال گذشته صدا و سیما درخواست شجریان را دقیقا برآورده نکرد. او نیز از پیگیری جدی این خواسته خودداری کرده بود. دور جدید اختلاف به انتخابات ۲۲ خرداد ۸۸ بازمی‌گردد.

شجریان چند روز پس از انتخابات در نامه‌ای به عزت‌الله ضرغامی به پخش برخی از کارهایش از جمله سرود «ایران‌ ای سرای امید» اعتراض کرد و نوشت «این سرود و دیگر سرودهای خوانده شده متعلق به سال‌های ۵۷ و ۵۸ شمسی است و هیچ ارتباطی به شرایط کنونی ندارد.» از این سرودها در جریان انتخابات نیز بسیار استفاده شده است.

صدای «خس و خاشاک»

نامه‌ی شجریان به ضرغامی مانند نامه‌ی او به لاریجانی بی‌پاسخ و بی‌نتیجه ماند و صدای او همچنان از شبکه‌های مختلف پخش ‌شد. تفاوت این دو دوره با یکدیگر به حوادث پس از انتخابات سال گذشته مربوط می شود. محمود احمدی‌نژاد چند روز پس از اعلام نتایج جتجال‌برانگیز انتخابات معترضان را «خس و خاشاک» خواند. شجریان ضمن ابراز همبستگی با معترضان و انتقاد به سرکوب خشونت آمیز تظاهرکنندگان اعلام کرد خود را صدای این «خس و خاشاک» می‌داند.

موضع‌گیری صریح شجریان به سود معترضان، موجی از حمله به او از سوی حامیان احمدی‌نژاد را به دنبال داشت. این حمله‌ها با شکایت شجریان از محمدحسین صوفی، یکی از معاونان ضرغامی و مسئول مستقیم پخش تصنیف‌ها و ترانه‌های مورد مشاجره در شبکه‌های رادیویی، افزایش یافت. در پی این شکایت صوفی، نهم مرداد ۸۸، اعلام کرد که دیگر حتا ربنای شجریان نیز پخش نخواهد شد.

کاستن از "حساسیت‌های بیرونی"

از مرداد ماه سال ۸۸ تا کنون در مورد اختلاف شجریان با صدا و سیما خبرهای متفاوت و ضد و نقیضی منتشر شده است. هنوز یک ماه از شکایت شجریان نگذشته بود که سایت تابناک از برگزاری جلسه‌ای میان او و ضرغامی خبر داد. شرکت فرهنگی هنری «هم‌آواز» که مرجع اطلاع رسانی مورد تایید استاد آواز ایران محسوب می‌شود، با انتشار اطلاعیه‌ای این خبر را تکذیب کرد.

در این فاصله برخی از مسئولان صدا و سیما اظهاراتی مغایر با سخنان صوفی ابراز کرده و از پخش محدود آثار شجریان در شبکه‌های مختلف سخن گفته‌اند.

پرویز فارسیجانی، دبیر شورای معارف تلویزیون در روز ۲۹ مرداد ۸۸ گفته بود: «طبیعتاً ربنای آقای شجریان جزو آثار ماندگار فرهنگی ماست و تاریخ هنر کم‌تر چنین اثری را به خود می‌بیند.» او در مورد محدود شدن پخش این اثر در ماه رمضان سال پیش گفت «حساسیت‌هایی از بیرون سازمان نسبت به این موضوع وجود داشت و ما وظیفه داشتیم تا این حساسیت را کاهش دهیم.»

ممنوعیت پخش صدای شجریان؟

حساسیت‌هایی که بیرون از سازمان صدا و سیما نسبت به شجریان به وجود آمد با مصاحبه‌های او با رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی و ادامه‌ی حمایت‌اش از جنبش اعتراضی به اوج خود رسید.

شماری از حامیان احمدی‌نژاد شجریان را به «وطن فروشی» و «همسویی با قدرت‌های استکباری» متهم کرده‌اند. در چنین فضایی پخش یا عدم پخش ربنای شجریان در ماه رمضان امسال بار دیگر مسئله‌ساز شد.

به نظر می‌رسد حساسیت حامیان احمدی‌نژاد صدا و سیما را واداشته امسال از پخش مناجات افطار با صدای شجریان به طور کلی خودداری کند. همزمان با آغاز ماه رمضان سایت خبری «البرز» از ممنوعیت پخش ربنای شجریان در تمام شبکه‌ها گزارش داد.

بنا بر این گزارش «این تصمیم از چند روز قبل به اطلاع برنامه سازان ویژه برنامه‌های افطار کلیه شبکه‌های رادیو و تلویزیون رسیده و مورد تاکید قرار گرفته است.» صدا و سیما این خبرها را رسما تایید یا تکذیب نکرده است.

«دشمنان انقلاب» خواستار صدای شجریان؟

به گزارش منابع خبری سازمان صدا و سیما همچنین از پخش اگهی‌های تبلیغاتی که معمولا در این ایام با صدای دعا و اذان همراه است، در صورتی که صدای شجریان در پس زمینه شنیده شود جلوگیری می‌کنند. از چند هفته پیش از این اقدام رسانه‌های نزدیک به محمود احمدی‌نژاد با انتشار گزارش‌های انتقادی تندی زمینه‌ی حذف کامل صدای شجریان را فراهم کرده‌اند.

خبرگزاری فارس به نقل از حمیدرضا ترقی یکی از اعضای ارشد حزب موئتلفه نوشت «در حالی كه آقای شجریان راه خود را از ملت ایران جدا كرده است نمی‌توان از پخش صدای وی در رسانه ملی دفاع كرد.» ترقی در واکنش به مخالفان حذف ربنای شجریان گرچه برخی از آنها از اصولگرایان هستند می‌گوید: «پخش صدای شجریان از صدا و سیما خواست دشمنان انقلاب است.»

"تقدیر نمایندگان" از صدا و سیما

در ادامه‌ی حمله‌های شدید برخی از روحانیان و اصولگرایان حامی احمدی‌نژاد که تصمیم اخیر صدا و سیما را به دنبال داشت شماری از نمایندگان مجلس از این تصمیم پشتیبانی کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری فارس روز دوشنبه، ۲۵ مرداد، بهروز جعفری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس گفته است، اعضای این کمیسیون در نشست یکشنبه‌ی خود از صدا و سیما به دلیل عدم پخش صدای شجریان تقدیر کرده‌اند.

به رغم "تقدیر نمایندگان" همچنان در این ارتباط اطلاعیه‌ی رسمی‌ای از جانب صدا و سیما منتشر نشده است. پرویز فارسیجانی كه مسئولیت برنامه‌های تلویزیون در ماه رمضان را برعهده دارد، اخیرا وجود چنین ابلاغیه‌ای را تکذیب کرده بود. در همین حال سایت جهان نیوز خبر می‌دهد، دعای ربنا با صدای شجریان روز دوم ماه رمضان در یکی از برنامه‌های تلویزیون جمهوری اسلامی پخش شده است.

ظاهرا این اتفاق در برخی از شبکه‌های محلی نیز افتاده است. با این حال با توجه به کارزار تبلیغاتی که حامیان احمدی‌نژاد علیه شجریان به راه انداخته‌اند، بعید است صدای او از شبکه سراسری نیز پخش شود.

BK/SA