محمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین ایران و شاخص‌ترین رهبر جناح اصلاح‌طلب حکومت جمهوری اسلامی پیش از ۱۲ اسفند ۱۳۹۰ بارها تاکید کرده بود که بدون آزادی زندانیان سیاسی، باز شدن فضای کشور و تضمین سلامت انتخابات شرکت در رقابت‌های انتخاباتی مجلس نهم بی‌معناست.

مهمترین تشکل‌های اصلاح‌طلبان نیز با حمایت از شرط‌های خاتمی انصراف خود را از شرکت در انتخابات اعلام و به مردم توصیه کردند ۱۲ اسفند در خانه بمانند. به دست آوردن اطلاعات دقیق در مورد شمار افرادی که این دعوت را اجابت کردند کار ساده‌ای نیست. اما در همان روز رای‌گیری مشخص شد دست‌کم خود خاتمی که مبتکر تعیین شرط برای حضور در انتخابات بوده، بدون فراهم شدن آن شرایط در حوزه‌ی دماوند رای خود را به صندوق ریخته است.

خاتمی در برابر "احساسات پاک آسیب‌دیده"

خبر شرکت خاتمی در رای گیری روز جمعه ۱۲ اسفند که ابتدا با تردید حامیان اصلاح‌طلبان روبرو بود پس از انتشار در سایت خبری کلمه تایید شد. خاتمی در نامه‌ای که عصر دوشنبه، ۱۵ اسفند در پایگاه اطلاع رسانی رسمی او منتشر شد نوشت «حضور من در انتخابات مجلس با ابهام‌ها، پرسش‌ها، انتقادها و اعتراض‌ها مواجه شده است که از جمله اصحاب کلمه بخشی از آن را به من منعکس کرده‌اند.»

خاتمی می‌نویسد این انتقادها "به ویژه از سوی کسانی که در این سال‌ها متحمل مشکلات و محدودیت‌های گوناگون و هزینه‌های سنگین شده‌اند" مطرح شده و او نمی‌تواند "از کنار این پرسش‌ها و تحلیل‌ها و احساسات پاک آسیب دیده بی‌تفاوت" بگذرد.
محمد خاتمی می‌گوید در حال حاضر به دلیل محدودیت امکانات و برخی مصلحت‌ها مجال مناسبی برای "بحث تفصیلی در این باب" وجود ندارد و او فعلا "دوستانه و خودمانی مطالبی" را در توضیح رفتارش بیان می‌کند.

کار "بی‌معنای" شرکت در انتخابات

آنچه خاتمی در ادامه‌ی نامه‌ی خود نوشته در جاهایی کلی و مبهم و در مواردی متناقض می‌نماید و در هر صورت شاید اکثریت مخاطبان سایت کلمه را قانع نکند. خاتمی می‌نویسد «در مورد انتخابات مشارکت فعال و معرفی نامزد طبعاً در گرو وجود شرایط مناسب است.» این سخن به نوعی تکرار آخرین موضع‌گیری‌های او و اعلام عدم مشارکت در انتخابات است.

خاتمی ۲۸ آذر ماه گفته بود اصلاح طلبان بر اساس رويکرد «شورای هماهنگی جبهه اصلاحات» نسبت به انتخابات مجلس نهم عمل خواهند کرد، و این به این معناست که «نمی‌توانند و نبايد در اين انتخابات نامزد داشته باشند» او همچنین تاکید کرده بود «وقتی همه نشانه‌ها اين است که نبايد در انتخابات شرکت بکنيم شرکت در انتخابات معنا ندارد.»

«نامفهوم، غیرشفاف و توهین‌آمیز»

مبتکر طرح پیش‌شرط‌ برای حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات در نامه‌ی ۱۵ اسفند خود تاکید می‌کند «تعیین استراتژی عدم معرفی نامزد و ارائه لیست هیچگاه به معنی تحریم انتخابات نبود و می‌بایست این امر را در عمل اثبات کنیم.» شماری از رهبران اصلاح‌طلبان ساکن ایران برای پرهیز از پیامدهای احتمالی از به کار بردن واژه تحریم در موضع‌گیری‌های خود اجتناب کرده‌اند؛ اما تاکیدهای مکرر در مورد از پیش مشخص بودن نتایج انتخابات و درخواست از مردم برای ماندن در خانه در روز ۱۲ اسفند معنایی جز تحریم نمی‌توانست داشته باشد.

از سوی دیگر مشخص نیست وقتی شرایط برای معرفی کاندیداهای یک جناح فراهم نباشد حامیان آنها با چه هدف و انگیزه‌ای باید در انتخابات شرکت کنند؟ ظاهرا همین تناقض‌ها و ابهام در توضیحات "خودمانی" خاتمی است که خشم بسیاری از کاربران سایت کلمه را که ظاهراَ از حامیان او هستند برانگیخته است.
در سایت کلمه در کمتر از یک ساعت پس از انتشار نامه خاتمی ده‌ها نفر نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند. تعدادی از کاربران اظهارات خاتمی را نامفهوم و غیرشفاف خوانده‌اند و برخی آن را توهین‌آمیز و غیرقابل قبول ارزیابی می‌کنند. یکی از کاربران نیز می‌نویسد «جناب آقای خاتمی، کاش اینبار هم مثل خیلی از بارهای دیگه که گفتی حرف میزنم و نزدی، حرف نمیزدی.»

محمد خاتمی در بخشی از نامه‌اش نوشت «من از موضع اصلاحات و در جهت نگاه داشت روزنه‌های اصلاح طلبی که آن را مهم‌ترین و بلکه تنها راه سربلندی کشور و دست‌یابی به آرمان‌های اصیل انقلاب و تأمین حقوق مردم و مصالح ملت می‌دانم و نیز برای دفع مخاطرات و تهدیدهای درونی و بیرونی اقدام کرده‌ام.»

عده‌ای شرکت خاتمی در انتخابات را نتیجه‌ی تهدیدهای حکومت می‌دانند و عده‌ای معتقدند او از این طریق در پی باز کردن "دریجه سازش و مذاکره" با حکومت است. مجتبی واحدی مشاور سابق مهدی کروبی در یادداشتی می‌نویسد «اگر چنين باشد از آقای خاتمی و ياران او که مهم‌ترين شعار ايشان شفافيت و صداقت بوده، انتظار می‌رود با صراحت، همين سخن را با مردم در ميان بگذارند و پرچم خود را برافراشته کنند.»

دعوت به آشتی ملی

خاتمی در بخش دیگری از نامه‌اش نوشته «من براساس راهبرد اصلاح طلبانه به آشتی ملی و بازگشت به آرمان‌های اصیل انقلاب و قانون اساسی و ایجاد فضای همدلی و مشارکت همگان دعوت کرده و می‌کنم و انتظار داشته و دارم که همه با اسیر نماندن در گذشته و با نگاه به آینده روند تازه‌ای را در کشور آغاز کنند.»

این اظهارات می‌تواند موید تلاش خاتمی برای یافتن راهی برای آشتی با حکومت باشد. او در بخش دیگری از توضیحاتش خاطر نشان می‌کند که در انتخابات شرکت کرده "تا با گرفتن هرگونه بهانه‌ای از بدخواهان روزنه‌ای برای امکان مفاهمه بیشتر با تکیه بر حقوق و مصلحت مردم و پیشرفت واقعی کشور باز شود." خاتمی در مورد اینکه تحت چه شرایطی و با چه بهایی قصد زمینه‌سازی برای "مفاهمه بیشتر" را داشته توضیحی نمی‌دهد.
پیشتر برخی از منابع نزدیک به خاتمی قصد او از شرکت در انتخابات را "برهم زدن نقشه‌های شوم تندروهای جریان حاکم" عنوان کرده بودند. همچنین ادعا شده بود که خاتمی در توضیحات خود جزییات بیشتری از این نقشه‌ها را با شهروندان درمیان می‌گذارد.

«خاتمی عزیز، تو قابل اتکا نیستی»

خاتمی در خاتمه‌ی نامه‌ی خود می‌گوید شرکت او در انتخابات از منش و بینش و باورهای اصلاح‌طلبانه‌اش نشات گرفته و تصمیم درستی "در جهت منافع و مصالح ملی و پیشبرد اصلاحات در درون نظام جمهوری اسلامی" بوده است.

درمیان انبوه انتقادها در سایت کلمه عده‌ی کمی نیز جانب خاتمی را گرفته‌اند. یکی از کسانی که خود را "دلسوز" معرفی می‌کند نوشت «دوستان خواهش می‌کنم، بیاید به خاتمی اعتماد داشته باشیم و حرمتش رو نگه داریم، این تاکتیک خاتمی است و قابل احترامه، خاتمی از ماست، کوبیدن خاتمی کوبیدن خودمونه ...» و چند سطر پایین‌تر کاربر دیگری که همچنان خاتمی را عزیز خطاب می‌کند به شماتت او می‌پردازد: «خاتمی عزیز خسته‌ایم، خسته از هر ناصوابی که به اسم مصلحت به خوردمان داده‌اند، خسته از هر جنایتی که به اسم حفظ نظام بر ما روا داشته‌اند و… به هر حال برای باورت احترام قائلم اگر چه آن را نمی‌پذیرم و تو همچنان برایم عزیزی اگر چه قابل اتکا نیستی.»

BK/SI