محور شیعی-ایرانی؛ مهمترین تهدید امنیتی اسرائیل در سال ۲۰۲۱
۱۳۹۹ دی ۱۸, پنجشنبه
در برآورد راهبردی امنیت ملی اسرائیل، از ایران و متحدانش در منطقه به عنوان مهمترین چالش امنیتی اسرائیل یاد شده است. از سوی دیگر بحران اعتماد در داخل اسرائیل نیز در بین سه چالش بزرگ امنیتی این کشور ارزیابی شده است.
تبلیغات
موسسه مطالعات راهبردی امنیت ملی اسرائیل (INSS) روز چهارشنبه گزارش سالانه خود را تحویل رووین ریولین، رئیس جمهوری این کشور داده است.
این گزارش ضمن بررسی اوضاع سیاسی و امنیتی اسرائیل در سال گذشته، نگاهی دارد به مهمترین چالشهای امنیتی این کشور در سال ۲۰۲۱. بر اساس این گزارش اسرائیل در سال جدید با سه چالش امنیتی بزرگ روبهرو خواهد بود.
رسانههای اسرائیل محورهای اصلی گزارش سالانه این اندیشکده را منتشر کردهاند. یکی از مهمترین تغییرات سیاسی سال ۲۰۲۱ مربوط به جابهجایی در راس حکومت آمریکا میشود.
پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تاثیرات برخاسته از آن برای سیاست خارجی و امنیتی اسرائیل از جمله محورهای اصلی بوده است که در گزارش این اندیشکده مطرح شدهاند.
بهویژه تقویت احتمال بازگشت آمریکا به توافق هستهای و کاهش فشارهای حداکثری علیه ایران به نگرانیهای اسرائیل در ارتباط با "ایران هستهای" دامن زده است.
ایران و متحدانش در منطقه
موسسه مطالعات راهبردی امنیت ملی اسرائیل تهدیدهای برخاسته از سوی متحدان جمهوری اسلامی را مهمترین تهدید نظامی اسرائیل در سال ۲۰۲۱ ارزیابی کرده است.
در گزارش این اندیشکده آمده است که تهدید نظامی اسرائیل از سوی شمال این کشور و بهویژه در ارتباط با عملکرد حزبالله لبنان و نیروهای وابسته به ایران در سوریه میتواند امنیت اسرائیل را به چالش بکشد.
روزنامه "جروزالم پست" با انتشار گزارش مبسوطی به نقش پیروزی بایدن اشاره کرده و احتمال در پیش گرفتن یک سیاست تهاجمی از سوی ایران را با توجه به تغییرات سیاسی در آمریکا منتفی ندانسته است.
اندیشکده یاد شده اعلام کرده است که ایران بهویژه از طریق متحدان خود در منطقه میتواند امنیت اسرائیل را تهدید کند. صرفنظر از حزبالله لبنان و خطرات ناشی از فعالیت "محور شیعی-ایرانی"، حماس و عملکرد آن در نوار غزه نیز از جمله تهدیدهایی ارزیابی شده است که اسرائیل در سال جدید با آنها روبهرو خواهد بود.
در گزارش این اندیشکده به "حساب باز ایران با اسرائیل" اشاره شده است. موسسه مطالعات راهبردی امنیت ملی اسرائیل نوشته است که جمهوری اسلامی مسئولیت کشته شدن فخریزاده را برعهده اسرائیل میداند و از نقش اسرائیل و همکاری این کشور در حمله پهپادی آمریکا به خودروی حامل قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران سخن میگوید.
در گزارش ضمن اشاره به توان دفاعی اسرائیل و همچنین قدرت نظامی این کشور آمده است که دشمنان اسرائیل در پی به راه انداختن جنگ با این کشور نیستند، اما اسرائیل باید برای مقابله با تهدیدهای امنیتی در حالت آمادهباش کامل قرار داشته باشد.
ایران، حزبالله و موشکهای نقطهزن
روزنامه "جروزالم پست" در ادامه گزارش خود به موضوع صدها موشک هدایت شونده اشاره میکند که میتوانند به امنیت اسرائیل و ثبات اقتصادی این کشور لطمه وارد سازند.
موسسه مطالعات راهبردی امنیت ملی اسرائیل در گزارش خود نوشته است که بهرغم بحرانهای اقتصادی و سیاسی لبنان، پسلرزههای ناشی از انفجار در بندر بیروت و آسیبهای ناشی از شیوع کرونا قدرت نظامی حزبالله کاهش قابل ملاحظهای نیافته است.
بر اساس ارزیابی این اندیشکده، ایران و حزبالله همچنان برنامه خود در زمینه افزایش تهدید موشکی علیه نقاط مرزی اسرائیل از طریق گسترش استقرار موشکهای نقطهزن را دنبال میکنند. حتی احتمال وقوع درگیریهایی در روستاهای مرزی اسرائیل نیز منتفی دانسته نشده است.
گفته میشود که حملات اسرائیل به شبکه حمل و نقل موشکی در مناطق مرزی از سرعت و شتاب استقرار این موشکها کاسته است، اما نتوانسته به طور کامل مانع از آن شود.
افزون بر آن، موضوع حملاتی که از خاک عراق و یمن نیز اسرائیل را تهدید میکند، از دیگر خطرات مطروحه در این گزارش است.
این اندیشکده به دولت اسرائیل توصیه کرده است که در صورت رویارویی با تهدیدی از سوی ایران و متحدان این کشور در منطقه، پاسخ اسرائیل باید سنجیده انتخاب شود.
این واکنش سنجیده و محاسبه شده باید منطبق با تاثیرات درازمدت و بازدارنده آن در ارتباط با سیاستهای راهبردی کلان امنیتی اسرائیل تعیین و اجرا شود.
اسرائیل و ایران هستهای
روزنامه "تایمز اسرائیل" نیز با انتشار گزارشی درباره تهدیدهای امنیتی اسرائیل در سال ۲۰۲۱ به چالش فعالیتهای هستهای ایران برای اسرائیل پرداخته است.
در گزارش این روزنامه آمده است که بهرغم اعلام خبر افزایش میزان غنیسازی اورانیوم از سوی ایران به ۲۰ درصد، خطر تجهیز ایران به جنگافزار هستهای در سال جاری جدی نیست. برای ساخت بمب اتمی نیاز به تغلیظ اورانیوم به میزان ۹۰ درصد است و ایران از چنین امری فاصله دارد.
اندیشکده یاد شده با اشاره به نظر مسئولان دفاعی، موساد و همچنین ارتش اسرائیل به مقامات این کشور توصیه کرده است که خود را برای اقدامی پیشگیرانه در ارتباط با فعالیتهای هستهای ایران آماده کنند.
"تایمز اسرائیل" در عین حال تاکید کرده است که تغییر سیاست جو بایدن در قبال برنامه هستهای ایران و احتمال بازگشت آمریکا به برجام، آمادگی اسرائیل برای اقدام پیشگیرانه را الزامآور میسازد.
در عین حال بر لزوم هماهنگی و همکاری با دولت جدید آمریکا در ارتباط با فعالیتهای هستهای ایران تاکید شده است.
از دولت اسرائیل درخواست شده است تا تمام تلاش خود را برای گسترش دامنه توافق احتمالی آتی با ایران به کار گیرد. به باور موسسه مطالعات راهبردی امنیت ملی اسرائیل، هرگونه توافق جدیدی با ایران میباید موضوع برنامه موشکی این کشور و همچنین "فعالیتهای بیثبات کننده" ایران در منطقه را نیز شامل شود.
افزون بر آن، چنین توافقی باید امکان بازرسی گستردهتر تاسیسات هستهای ایران را از سوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی فراهم سازد.
سیاست داخلی اسرائیل و چالش امنیتی
در گزارش سالانه موسسه مطالعات راهبردی امنیت ملی اسرائیل موضوع سیاست داخلی این کشور و بحران اعتماد پدید آمده در اسرائیل نیز در شمار یکی از سه چالش بزرگ امنیتی این کشور محسوب شده است.
ریولین، رئيس جمهوری اسرائیل نیز بر درستی ارزیابی این اندیشکده نسبت به تهدیدهای امنیتی برخاسته از اوضاع داخلی اسرائیل تاکید کرده است.
رئیس جمهوری اسرائیل در همین رابطه گفته است که او از دولت این کشور خواهد خواست تا در عرصه بازسازی اعتماد مردم فعالیت کند.
شیوع ویروس کرونا، مشکلات بودجه، اختلافات سیاسی، تجدید انتخابات پارلمانی و بیمیلی احزاب بزرگ به ائتلاف با یکدیگر از جمله مسائلی یاد شدهاند که بیاعتمادی مردم نسبت به عملکرد دولت را در پی داشتهاند.
افزون بر آن، جامعه اسرائیل نیز دستخوش چنددستگی شده است و شکافهای سیاسی و اجتماعی پدید آمده در آن به مخاطرات برخاسته از این چنددستگی ابعاد جدیدی بخشیده است.
این نخستین باری است که مسائل داخلی اسرائیل در شمار یکی از سه چالش بزرگ امنیتی این کشور محسوب شده است.
شبهنظامیان متحد جمهوری اسلامی در منطقه
جمهوری اسلامی ایران با ایجاد گروههای شبهنظامی در منطقه میکوشد، نفوذ سیاسی خود را تثبیت و گسترش دهد. آنچه از ایده صدور انقلاب اسلامی به جا مانده، مداخله فعال در کشورهای منطقه برای حفظ منافع نظام جمهوری است.
عکس: Getty Images/AFP
شورشیان حوثی در یمن
یمن یکی از کشورهای منطقه است که جنگ داخلی در آن ابعاد منطقهای یافته است و کشورهای رقیب یعنی ایران و عربستان سعودی به صورت فعال در آن شرکت دارند. ایران خود را حامی حوثیها میداند که با عنوان "انصارالله" شناخته میشوند.
عکس: picture alliance/dpa/AP/H. Mohammed
حوثیها و حملات موشکی به عربستان
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در اواسط ژوئن ۲۰۲۰ در گزارشی به شورای امنیت خبر داد که موشکهای کروز و تجهیزاتی که در حمله به تاسیسات نفتی آرامکو و فرودگاه بینالمللی ابها عربستان سعودی، و دستکم دو حمله پیش از آن استفاده شده "منشا ایرانی" داشتهاند.
عکس: picture-alliance/dpa/H. Al-Ansi
تماسهای رسمی حوثیها و مقامات ایران
تحولاتی که درسال ۲۰۱۰ به "بهار عربی" موسوم شد، سبب تغییراتی در آرایش نیروهای سیاسی در بسیاری از کشورهای عربی از جمله یمن شد. پس از تصرف صنعا برخی از مقامهای حوثی به ایران سفر کردند. بسیاری از رهبران حوثی روابط نزدیکی با روحانیون شیعه در ایران دارند. کارشناسان سازمان ملل میگویند که ایران به حوثی سلاح، پول ارسال میکند و کارشناسان نظامی ایران در یمن حضور دارند.
عکس: picture-alliance/dpa/H. Al-Ansi
جنگ ریشهدار قومی یا جنگ نیابتی در یمن
یمن که در دوران جنگ سرد به یمن جنوبی و یمن شمالی تفسیم شده بود، پس از وحدت نتوانست مشکلات قومی خود را حل کند. در حال حاضر نیز گروههای مختلف یمنی با منافع و اهداف متفاوت روبروی یکدگیر صفآرایی کردهاند. اما عربستان و متحدانش از یکسو و ایران از سوی دیگر، یمن را به کانون یک جنگ نیابتی بدل کردهاند. به گفته سازمان ملل تا کنون بیش از ۲۰۰ هزار نفر بر اثر جنگ یا پیامدهای پس از جنگ کشته شدهاند.
عکس: Getty Images/AFP/A. Hyder
گروههای شبهنظامی در عراق
سقوط صدام حسین و ناكارآمدی سیاستمداران عراقی زمینه مناسبی را برای دخالتهای جمهوری اسلامی در این کشور فراهم کرد. برخی از گروههای شیعه عراقی که در زمان جنگ ایران و عراق به ایران آمده بودند، ساختارهای تشکیلاتی خود را حفظ کردند و با کمک جمهوری اسلامی به گروههای سیاسی و شبهنظامی فعال در عراق بدل شدند.
عکس: Reuters/Stringer
همکاری نزدیک با ایران
برخی از گروههای شیعه عراقی پنهان نمیکنند که با جمهوری اسلامی مناسبات نزدیکی دارند و سیاستهای خود را با نظر ایران تنظیم میکنند. ایران از این گروهها به عنوان اهرم فشار بر سیاستمداران عراقی استفاده میکند. از سوی دیگر جمهوری اسلامی در نزاع خود با آمریکا از این نیروها نیز بهره میگیرد.
عکس: AFP/A. Al-Rubaye
شبهنظامیان شیعه و جنگ علیه داعش
پیروزهای اولیه داعش در عراق و سوریه نشان داد که دولتهای مرکزی در این کشورها عاجز از بسیج عمومی علیه این افراطگرایان هستند. دولت عراق که همچنان به طور عمده از سیاستمداران شیعه تشکیل شده با نادیده گرفتن منافع اقلیت سنی راه برای نارضایتی سنیها در این کشور باز کرد و مناطق شمالی و شرقی عراق به راحتی به دست نیروهای داعش افتاد. در سال ۲۰۱۶ شبهنظامیان شیعه در جنگ علیه داعش نقشی فعال داشتند.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Jalil
نزدیکی سپاه قدس و حشدالشعبی
قاسم سلیمانی، فرمانده وقت سپاه قدس و ابومهدی مهندس از رهبران حشد الشعبی از جمله کسانی بودند که در عملیات "آذرخش کبود" توسط نیروهای آمریکایی در عراق در ژانویه ۲۰۲۰ کشته شدند. مقامات آمریکایی بارها هشدار داده بودند که قاسم سلیمانی به طور مستقیم و غیرمستقیم نقشی اساسی در حمله به نیروهای آمریکایی مستقر درعراق داشته است.
عکس: Fars
شبهنظامیان عراقی تحت فرماندهی سپاه
گروههای شیعه شبهنظامی با انگیزههای متفاوتی در عراق شکل گرفتهاند. این گروهها، از عصائب اهل حق گرفته تا سپاه بدر، بنا به مصلحتها و ضروت در امور مختلفی دخالت میکنند. آمریکا به گروههای شیعه عراقی تحت کنترل ایران عنوان "گروههای ویژه" را داده است. همه این گروهها به درجات معینی در راستای منافع ایران عمل میکنند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/J. al-Helo
جنگجویان خارجی تحت فرماندهی سپاه
ایران از جنگجویان خارجی در جنگ سوریه استفاده میکند. نیروهای شیعه افغان موسوم به لشکر فاطمیون از داوطلبانی تشکیل شده که برای تثبیت رژیم بشار اسد به سوریه اعزام شدند. ایران از این نیروها به عنوان مدافعان حرم نام میبرد. در مورد شمار لشکر فاطمیون ارقام متفاوتی از ۱۲ تا ۴۰ هزار نفر یاد میشود. اما بنا به گفته یکی از رهبران این لشکر در سال ۲۰۱۸ حدود ۲ هزار از آنان کشته و ۸ هزار نفر زخمی شدهاند.
عکس: Mashreghnews.ir
جنگجویان که به آنان اعتمادی نیست
برخی از نیروهای فاطمیون که به دلایل مختلف به افغانستان بازگشتهاند، بنا به گفته مقامات افغانستان میتوانند سبب بیثباتی در این کشور شوند. بنا به گزارشهای مختلف، افغانها اغلب به دلیل فقر و بیکاری به لشکر فاطمیون پیوستهاند. برخیها از آنها در ایران زندگی میکنند، اما هزاران نفر از آنان به افغانستان بازگشتهاند.
عکس: Tasnim
زینبیون، جنگجویان شیعه پاکستانی
در صفوف جنگجویان خارجی در سوریه اتباع پاکستانی نیز تحت لشکر زینبیون حضور دارند. گرچه این گروه در آغاز وظیفه اصلی خود را دفاع از "حرم زینب" دختر امام اول شیعیان میدانست، اما در بسیاری از جبهه سوریه در صف مقدم علیه مخالفان اسد وارد جنگ شده است.
عکس: AFP/Getty Images
زینبیون، آوارگان افغان در پاکستان
به گفته سایتهای وابسته به سپاه پاسداران، بخش اعظم لشکر زینبیون (برخی آن را تیپ زینبیون مینامند) از آوارگان افغان هستند که در پاکستان زندگی میکنند. این افغانها شامل شیعیان هزاره میشوند که در شرایط بسیار بدی درپاکستان روزگار میگذرانند.
عکس: G. Kakar
محمدحسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در حلب
مقامات ایرانی مدعیاند که نیروهای نظامی این کشور تنها به عنوان مستشاران نظامی در سوریه عمل میکنند و نقشی مستقیم در عملیات جنگی ندارند. اما تا کنون دهها نفر از فرماندهان سپاه در نبردهای سوریه کشته شدهاند. اسرائیل نیز تا کنون صدها بار مواضع نیروهای ایرانی و متحدانش را در سوریه هدف قرار داده است.
عکس: picture-alliance/AP Photo/Syrian Central Military Media
حزبالله لبنان، متحد استراتژیک سپاه
جمهوری اسلامی ایران در نحوه همکاری و اعتماد به گروههای خارجی به گونههای مختلف عمل میکند. شکلگیری حزب الله لبنان از آغاز توسط نیروهای ایرانی صورت گرفت. ایران از طریق این گروه شیعه در جنوب لبنان، رویارویی غیرمستقیم با اسرائیل دارد.
عکس: Getty Images/AFPM. Zayyat
حزبالله و عمق استراتژیک جمهوری اسلامی
مقامات مختلف جمهوری اسلامی بارها اعلام کردهاند که عمق استراتژیک ایران در غرب تا دریای مدیترانه است. سیاست "نابودی اسرائیل" از یک سو و بلندپروازیهای ایدئولوژیک جمهوری اسلامی از سوی دیگر توجیهای برای حضور ایران در لبنان تلقی میشود.
عکس: picture-alliance/AA
حزبالله در سوریه
بر خلاف گروههای فلسطینی مورد حمایت ایران که تنها در غزه و کرانه باختری فعال هستند، حزبالله نه تنها در لبنان سیاستی منطبق با خواستهای جمهوری اسلامی را نمایندگی میکند، بلکه یکی از بازوهای نظامی ایران در منطقه به حساب میآید. هزاران نفر از نیروهای حزبالله تا کنون در جنگ سوریه شرکت داشتهاند. به گفته محافل غربی کارشناسان نظامی حزبالله در یمن نیز در کنار ایران حوثیها را آموزش میدهند.