میخاییل خودورکوفسکی، رئیس پیشین شرکت نفتی یوکوس در دادگاهی در مسکو برای بار دوم محکوم شد. خودورکوفسکی متهم است که از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۳ میلادی حدود ۲۱۸ میلیون تن نفت به مبلغ ۲۷ میلیارد دلار را به سرقت برده و بطور غیرقانونی فروخته است.

خودورکوفسکی زمانی یکی از ثروتمندترین شهروندان روسیه به شمار می‌آمد، اما به جرم فرار مالیاتی در دادگاهی نخست به هشت سال زندان محکوم شد. وی امیدوار بود که با رسیدگی مجدد به پرونده‌اش در محاکمه‌ای دیگر بیگناهی خود را به اثبات رساند، اما دادگاه دوم نیز رای به محکومیت وی داد. احتمال می‌رود که در چند روز آینده میزان مجازات وی نیز اعلام شود.

دادستان مسکو خواستار شش سال حبس دیگر برای خودورکوفسکی شده است. این میلیاردر پیشین روسیه تاکنون هفت سال را در زندان سپری کرده است. نخستین دوران محکومیت وی در اکتبر ۲۰۱۱ میلادی به پایان خواهد رسید.

محاکمه خودورکوفسکی بیش از یک موضوع حقوقی و داخلی روسیه است و در سطح بین‌المللی با حساسیت زیادی دنبال می‌شود. در کشورهای غربی دادگاه وی به عنوان نشانه‌ای دال بر عدم استقلال دستگاه قضایی روسیه قلمداد می‌شود.

دخالت سیاست در امور قضایی

خودورکوفسکی پیش از دستگیری خود در سال ۲۰۰۳ یکی از حامیان پرشور جامعه مدنی در روسیه بود و به چندین حزب اپوزیسیون در روسیه کمک مالی می‌کرد. وی همچنین یکی از منتقدان سرسخت دولت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور پیشین و نخست‌وزیر کنونی روسیه، به شمار می‌آید.

به گفته خودورکوفسکی هر دو دادگاه با انگیزه‌های سیاسی رای به محکومیت وی داده ‌و بدین دلیل فاقد اعتبار حقوقی هستند. بسیاری از ناظران حقوقی در خارج از روسیه نیز در این ارزیابی با خودورکوفسکی هم نظراند.

آندریاس شوکن‌هوف، نماینده پارلمان آلمان در مسایل روسیه، ضمن انتقاد از نحوه بررسی پرونده خودورکوفسکی، دادگاه وی را محاکمه‌ای صرفاَ سیاسی خواند. به گفته این سیاستمداران آلمانی (از حزب دمکرات مسیحی) اصولاَ دستگاه قضایی در روسیه فاقد استقلال لازم است.

شوکن‌هوف گفت: «به نظر می‌رسد که قضات در روسیه تسلیم خواست‌‌های پوتین هستند.» بنا به ارزیابی این سیاستمدار آلمانی، مقامات قضایی روسیه خودورکوفسکی را تا انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور در سال ۲۰۱۲ همچنان در زندان نگاه خواهند داشت.

پایداری در زندان

همسر خودورکوفسکی نیز نظر مشابه‌ای را درباره مدت حبس شوهرش ابراز داشت. به گفته اینا خودورکوفسکی، همسرش دست‌کم «تا پایان انتخابات ریاست‌جمهوری باید حبس را تحمل کند». خودورکوفسکی پیش از صدور رای دادگاه اظهار داشت که در صورت محکومیت مجدد، در دادگاه عالی حقوق‌بشر اروپا پرونده‌ی خود را پیگیری خواهد کرد.

خودورکوفسکی در زندان نیز همچنان به نظرات پیشین خود وفادار مانده و از رهبران سیاسی در کرملین انتقاد می‌کند. اظهارات تند خودورکوفسکی در سال‌های گذشته بیانگر موضع‌گیری‌های انتقادی وی نسبت به رهبران سیاسی کنونی در روسیه است.

خودورکوفسکی پس از صدور نخستین رای دادگاه در سال ۲۰۰۵ میلادی گفت: «می‌دانم که محکومیتم در کاخ کرملین رقم خورده است.» وی در سال ۲۰۰۷ میلادی پس از اقدامات جدید دستگاه قضایی علیه خود تصریح کرد که «آنچه در اینجا رخ می‌دهد یک کمدی شرم‌آور است که با مسئله عدالت هیچگونه قرابتی ندارد».

در بیرون از دادگاه برخی از طرفداران خودورکوفسکی که امکان ورود به ساختمان را نیافته بودند با دادن شعارهایی در حمایت از وی، خواستار «آزادی زندانیان سیاسی» و «روسیه‌ای بدون پوتین» شدند.

SI/KG