عراقِ نفت‌خیز از زمان حمله به رهبری آمریکا در سال ۲۰۰۳ و سقوط صدام حسین با مشکل تأمین برق روبه‌رو است. این کمبود، مردم را به استفاده از ژنراتورهای خصوصی پرهزینه واداشته و پیامدهای اقتصادی و ناآرامی‌های اجتماعی به دنبال داشته است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

معامله ناکام با ترکمنستان

طبق توافقی که نخستین‌بار در سال ۲۰۲۳ پیشنهاد شد، قرار بود ترکمنستان گاز را از طریق ایران به عراق صادر کند، ایران گاز را دریافت کرده و معادل آن را به عراق تحویل دهد. اما این طرح خطر نقض تحریم‌های آمریکا علیه تهران را داشت و به موافقت واشنگتن نیازمند بود. اما این موافقت با تشدید سیاست "فشار حداکثری" دولتترامپ علیه جمهوری اسلامی هیچ‌گاه حاصل نشد.

طبق گفت‌وگوی رویترز با چهار مقام عراقی و بررسی هفت سند رسمی، مشخص شد که بغداد ماه‌ها به دنبال جلب موافقت واشنگتن برای واردات سالانه حدود ۵ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان از طریق ایران بوده است.

بیشتر بخوانید: پزشکیان: ترکمنستان حاضر به انعقاد قرارداد گازی با ایران نیست

طبق پیش‌نویس قرارداد، ایران پولی دریافت نمی‌کرد اما حداکثر ۲۳ درصد از حجم روزانه گاز ترکمنستان را برای مصرف داخلی خود برمی‌داشت. بغداد همچنین پیشنهاد داده بود یک نهاد بین‌المللی ثالث بر رعایت تحریم‌های آمریکا و مقررات ضدپولشویی نظارت کند.

با وجود ماه‌ها رایزنی، سرانجام مخالفت آمریکا مانع نهایی شدن قرارداد شد، زیرا واشنگتن فشار بر جمهوری اسلامی در موضوع هسته‌ای را افزایش داده است. در همین حال مشاور نخست‌وزیر عراق در امور برق، عادل کریم، به رویترز گفت: «اجرای قرارداد می‌توانست تحریم‌هایی علیه بانک‌ها و مؤسسات مالی عراق را در پی داشته باشد، بنابراین قرارداد فعلاً معلق است.»

در این رابطه وزارت خزانه‌داری آمریکا از اظهارنظر خودداری کرده است. اما یک منبع آگاه گفت دولت ترامپ با هیچ توافقی که به سود جمهوری اسلامی باشد موافقت نخواهد کرد، هرچند برای تأمین نیازهای انرژی عراق همکاری می‌کند.

وابستگی عراق به گاز ایران

عراق در یک دهه گذشته به واردات گاز و برق از ایران متکی بوده است. بنا به گفته یک مقام عراقی، واردات گاز از ایران در سال ۲۰۲۴ به ۹.۵ میلیارد متر مکعب رسید و حدود یک‌سوم تولید برق عراق را پوشش می‌دهد.

کریم هشدار داد: «اگر گاز ایران را از دست بدهیم، با مشکل جدی در تولید برق روبه‌رو خواهیم شد.»

بیشتر بخوانید: خیز ایران برای واردات گاز در میانه بحران کسری انرژی

اگرچه عراق دومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک است، بخش زیادی از گاز همراه با نفت را به دلیل نبود سرمایه‌گذاری و زیرساخت می‌سوزاند. بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، عراق در سال ۲۰۲۳ تنها ۱۱ میلیارد متر مکعب گاز برای مصارف برق یا صنعتی برداشت کرد.

لغو معافیت و افت تولید برق

دولت ترامپ در ماه مارس معافیت تحریمی را که از سال ۲۰۱۸ اجازه پرداخت پول برق ایران را می‌داد، لغو کرد. این اقدام باعث شد عراق حدود ۳۰۰۰ مگاوات از ظرفیت تولید برق خود را از دست بدهد،  بیش از ۱۰ درصد از کل ظرفیت حدود ۲۸ هزار مگاواتی کشور و معادل برق ۲.۵ میلیون خانه.

وزارت برق عراق در نامه‌ای به بانک دولتی تجارت عراق در ماه مه هشدار داده بود که شکست قرارداد با ترکمنستان می‌تواند توانایی بغداد برای اداره نیروگاه‌های گازی در اوج تقاضای تابستان را به خطر اندازد. سه ماه بعد، عراق با خاموشی سراسری روبه‌رو شد.

جستجوی جایگزین

با بسته شدن مسیر ترکمنستان، عراق در حال بررسی گزینه‌های دیگر از جمله واردات گاز طبیعی مایع (LNG) از قطر است. در این زمینه مدیر شرکت دولتی گاز جنوب به رویترز گفت عراق قصد دارد یک پایانه شناور برای دریافت گاز قطر و عمان اجاره کند.

عراق همچنین در دو سال گذشته قراردادهایی با غول‌های نفتی جهان از جمله توتال‌انرژیز، بی‌پی و شورون برای توسعه پروژه‌های گازی امضا کرده است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

توتال‌انرژیز این هفته آغاز فاز دوم توسعه میدان رتاوی را اعلام کرد، بخشی از پروژه‌ای ۲۷ میلیارد دلاری برای افزایش تولید نفت، گاز و برق عراق. شرکت بی‌پی نیز در ماه مارس تأیید نهایی دولت برای بازتوسعه میدان‌های نفتی کرکوک را دریافت کرد.

کریم گفت: «ما در حال گسترش نیروگاه‌های گازی خود هستیم. به گاز بیشتر و منابع متنوع‌تری نیاز داریم.»