خبرگزاری اسوشیتدپرس با انتشار گزارشی اختصاصی اعلام کرد آنچه بیش از هرچیز بستر توافق هسته‌ای تاریخی میان ایران و شش قدرت جهانی را در ژنو فراهم کرد٬ مذاکرات محرمانه‌ای بود که در طول یک‌سال گذشته در سطحی بالا میان مقامات ایرانی و آمریکایی در جریان بوده است.

در این گزارش ابتکار دولت آمریکا برای برقراری ارتباط محرمانه با ایران با هدف گفت‌وگو بر سر مسائل حساس مورد اختلاف٬ یک «قمار بزرگ دیپلماتیک» برای دولت اوباما خوانده شده است. اسوشیتدپرس می‌گوید حتی نزدیک‌ترین هم‌پیمانان ایالات متحده٬ از جمله اسرائیل هم تا دو ماه پیش از برگزاری این مذاکرات پنهانی مطلع نبوده‌اند٬ و به همین خاطر زمینه رفع اختلافات دیرینه میان ایران و غرب٬ ساده‌تر از همیشه فراهم شد.

بر اساس این گزارش٬ محرمانه ماندن این مذاکرات می‌تواند تا حدودی تنش‌های موجود میان آمریکا و فرانسه و اسرائیل را هم توضیح دهد؛ دو کشوری که مخالفت خود را با توافق با ایران اعلام کرده بودند. سه مقام ارشد دولت آمریکا این اطلاعات را در اختیار اسوشیتدپرس قرار داده‌اند و با توجه به حساسیت موضوع٬ نخواسته‌اند که هویت واقعی‌شان افشا شود.

منابع ناشناسی که این اطلاعات را در اختیار اسوشیتدپرس قرار داده‌اند٬ گفته‌اند که باراک اوباما٬ رئیس‌جمهور آمریکا٬ شخصا دستور برگزاری این مذاکرات محرمانه را صادر کرده تا بتواند راهی به‌سوی حل‌وفصل دیپلماتیک بحران ایران بیابد.

این مذاکرات از ماه مارس ۲۰۱۳ در کشورهایی در خاورمیانه٬ از جمله در عمان٬ برگزار شد و در جریان آنها٬ ویلیام برنز و جیک سالیوان٬ دست‌یاران ارشد جو بایدن در امور سیاست خارجی٬ دست‌کم پنج بار با مقامات ایرانی دیدار کردند.

یک دور از این گفت‌وگوهای محرمانه در زمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد٬ و چهار دور دیگر پس از روی کار آمدن دولت میانه‌روی حسن روحانی برگزار شد.

دیپلماسی پنهان برای پایان دادن به سه دهه تخاصم

اسوشیتدپرس می‌گوید آنچه در ژنو به بار نشست٬ ثمره همین دیپلماسی پنهان میان ایران و آمریکا بود. بر اساس توافق صورت‌گرفته٬ بخشی از تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران رفع خواهد شد تا این کشور به رقمی در حدود ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه‌شده خود دسترسی داشته باشد٬ و در مقابل بخش‌های حساس برنامه غنی‌سازی ایران به حالت تعلیق درخواهد آمد.

قرار است ایران و شش قدرت جهانی در طول یک‌سال آینده همکاری‌ها و گفت‌وگوهای خود را گسترش دهند تا با رفع همه ابهامات موجود پیرامون برنامه بحث‌برانگیز هسته‌ای ایران٬ زمینه لغو بقیه تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی هم فراهم شود. در صورت تحقق این اهداف٬ یکی از بزرگ‌ترین دست‌آوردهای دولت اوباما در عرصه سیاست خارجی هم محقق خواهد شد و این تحول٬ نقطه عطفی در روابط ایران و غرب خواهد بود.

اما این گزارش این هشدار را هم می‌دهد که در صورت شکست این توافق٬ دولت اوباما هم در داخل آمریکا و هم از سوی هم‌پیمانان خود٬ از جمله اسرائیل٬ با انتقادهای شدیدی روبرو خواهد شد.

نقش محوری سلطان قابوس در برگزاری مذاکرات پنهانی

تلاش‌های سلطان قابوس٬ پادشاه عمان٬ برای آزادی سه کوه‌نورد آمریکایی٬ مقدمه‌ای بود برای برگزاری مذاکرات محرمانه میان مقامات ایران و آمریکا. از آن پس٬ سلطان قابوس نقش محوری هماهنگی این گفت‌وگوها را برعهده گرفت. از همان زمان تماس مقامات سطوح میانی آغاز شد و سپس هماهنگی‌های لازم برای برگزاری نشست‌ها با حضور مقامات بلندپایه صورت گرفت.

پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست‌جمهوری٬ بلافاصله دو دور از این مذاکرات محرمانه میان مقامات ایرانی و آمریکایی برگزار شد که هدف اصلی آن هم پیش‌برد مذاکرات هسته‌ای با قدرت‌های جهانی بود. دو نشست دیگر هم در ماه اکتبر برگزار شد. در آخرین دور از مذاکرات٬ وندی شرمن٬ مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در پرونده هسته‌ای نیز حضور داشت. گفته می‌شود همه اعضای گروه ایرانی٬ به زبان انگلیسی روان صحبت می‌کردند٬ اما اطلاعات بیشتری درباره هویت آنها در اختیار اسوشیتدپرس قرار نگرفته است.

مقامات آمریکایی می‌گویند پس از برقراری تماس تلفنی مستقیم میان حسن روحانی و باراک اوباما در پایان نشست مجمع عمومی سازمان ملل بود که ایالات متحده هم‌پیمانان خود را از برگزاری این مذاکرات محرمانه باخبر کرد.

باراک اوباما در نشستی با بنیامین نتانیاهو٬ نخست‌وزیر اسرائیل٬ در ۳۰ سپتامبر در کاخ سفید٬ او را در جریان این مذاکرات قرار داد٬ اما همه ماجرا را نگفت. یک روز پس از این نشست بود که نتانیاهو در سخنرانی خود در مجمع عمومی٬ حسن روحانی را «گرگی در لباس بره» خواند و به آمریکا درباره جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران هشدار داد.

پس از اطلاع به اسرائیل٬ آمریکا ۵ کشور مذاکره‌کننده دیگر با ایران را هم در جریان مذاکرات محرمانه قرار داد.

بر اساس گزارش اسوشیتدپرس٬ آخرین دور مذاکرات محرمانه میان آمریکا و ایران اندکی پس از نشست مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد. به نظر می‌رسد همه آنچه در پس پرده میان مقامات ایرانی و آمریکایی گذشت٬ زمینه‌ساز توافقی بود که روز یک‌شنبه در ژنو صورت گرفت.