در افغانستان تجارت مواد مخدر تجارتى است پردرآمد. طبق برآورد مقامات اداره امور مربوط به مواد مخدر سازمان ملل متحد كشاورزانى كه براى توليد ترياك خشخاش كشت مى كنند، در سال گذشته يك ميليارد دلار درآمد داشته اند. تاجران هم يك ميليارد و سيصد ميليون دلار در اين ميان به دست آورده اند، چون مدتى است كه در خود افغانستان مى توان از خشخاش هرويين توليد كرد. بدين ترتيب درآمد حاصل از كشت خشخاش و تجارت مواد مخدر نزديك به نيمى از درآمد ناخالص ملى را در افغانستان تشكيل مى دهد. مقامات سازمان ملل نگران اند از اينكه باز اين ارقام بالاتر روند. آنتونيو ماريا كوستا Antonio Maria Costa، رييس اداره امور مربوط به مواد مخدر سازمان ملل متحد چندى پيش حين ديدار خود از افغانستان گفت: “طرحهاى كشاورزان و نخستين مشاهدات ما حاكى از آن است كه امسال هم كشاورزان محصول خوبى خواهند داشت و حتى ممكن است به ركوردى در حجم توليد خود برسند.”

و اين در حالى است كه سازمان ملل، جامعه بين الملل و دولت افغانستان در جهت مبارزه با اين همه كوشيده اند. همين چندى پيش بود كه وزير كشور افغانستان مغرورانه اعلام كرد كه امسال پانزده هزار هكتار زمينى را كه در آن خشخاش كشت مى شده، نابود كرده اند. اين مساحت زمين يك پنجم كل زمينهايى است كه در آن خشخاش كشت مى شود. اما تجربه نشان مى دهد كه دائما بر مساحت زمينهاى زير كشت خشخاش افزوده مى شود و در مقايسه با زمينهاى جديد زير كشت، زمينهايى كه نابود مى شوند، ناچيزند.

محمدرضا اميرخيزى، مدير بخش افغانستان در اداره امور مربوط به مواد مخدر سازمان ملل متحد مى گويد: “مردم در افغانستان خشخاش كشت مى كنند، چون به پول احتياج دارند. و چون دستگاه پليس و دستگاه جزايى در اينجا ضعيف اند، و خطرى وجود ندارد.”

خطرى در ميان نيست و سود زيادى در ميان است. بدين جهت است كه تجارت مواد مخدر براى افغانهاى فقير تجارتى جذاب باقى مانده است. رييس جمهور حامد كرزاى تلاش مى كند دوگانه عمل كند: وى از سويى به جهاد عليه ترياك فرامى خواند، مزارع را نابود و مواد مخدر را مصادره مى كند، از سوى ديگر اما مى خواهد كه اقتصاد، از جمله اقتصاد بخش كشاورزى رشد كند. حامد كرزاى مى گويد: “ راه حل تنها نابود كردن مزارع خشخاش نيست. ما نياز به گياههاى ديگر داريم و نيز نياز داريم كه مزارع دوباره پربار باشند تا بتوانيم از دست خشخاش خلاص شويم. و سرانجام هم موفق خواهيم شد.”

اما سازمان ملل به خوش بينى كرزاى نيست. در تايلند، پاكستان و تركيه يك نسل طول كشيد تا مشكل مواد مخدر حل شد. در اين باره آنتونيو ماريا كوستا مى گويد: “مشكل مدام جدى تر مى شود. دامنه كشت خشخاش وسيعتر مى گردد. نابود كردن كشتزارهاى خشخاش كار چندان موفقى نبوده است، فسادى گسترده وجود دارد كه باعث رشد تجارت مواد مخدر مى شود. اگر نتوان مشكل مواد مخدر را حل كرد، آينده افغانستان تيره خواهد بود.”

مقامات سازمان ملل معتقدند كه بدين منظور نياز به حضور نيروهاى نظامى بين المللى در افغانستان است. امريكاييها مى خواهند بيش از پيش در مبارزه با مواد مخدر كمك كنند. اما خطر در اين ميان فراوان است. چون تجارت مواد مخدر در افغانستان امرى مخفى نيست. بلكه كارى است كه در دست فرماندگان، ژنرالها و صاحب منصبان دولتى است. اين افراد هنوز بسيار در افغانستان پرقدرتند و برايشان تجارت مواد مخدر تنها به خاطر پول نيست، بلكه به خاطر آن است كه بتوانند بر نفوذ سياسى خود بيافزايند. همه چيز در نهايت به هم وابسته است: بازسازى، امنيت، دموكراتيزه كردن و مبارزه با مواد مخدر. بسيارى در افغانستان مى دانند كه اگر نتوان بر ترياك غلبه كرد، فاجعه اى در همه سطوح اين كشور رخ خواهد داد.