جورج بلیک نخست برای بریتانیا جاسوسی کرد و سپس برای اتحاد جماهیر شوروی. او که تبار هلندی داشت در سن ۹۸ سالگی در مسکو درگذشت. بلیک به مناسبت تولد ۹۵ سالگیاش جاسوسان روسیه را به مبارزه نیک علیه شرّ فراخوانده بود.
تبلیغات
جورج بلیک را مشهورترین جاسوس دوجانبه دوران جنگ سرد مینامند. او نخست برای بریتانیا و سپس برای اتحاد جماهیر شوروی جاسوسی کرد. بلیک در سال ۱۹۹۰ گفته بود ۵۰۰ جاسوس غربی را لو داده است. اما اینکه لو دادن او به کشته شدن ۴۲ نفر منجر شده است را رد کرد.
جورج بلیک در سال ۱۹۲۲ در شهر روتردام هلند به دنیا آمد. او که در دوره جنگ دوم جهانی در جبهه مقاومت هلندیها علیه نیروهای نازی مبارزه میکرد، به عنوان جاسوسی جوان به خدمت سرویس مخفی بریتانیا درآمد. او را پس از جنگ به کره جنوبی اعزام کردند و با آغاز جنگ کره در سال ۱۹۵۰ به اسارت افتاد.
بلیک پس از آنکه شاهد بمباران آمریکاییها علیه مردم غیرنظامی در جنگ کره بود، به اتحاد جماهیر شوروی پیشنهاد همکاری داد و هویت صدها جاسوس را نزد سازمان اطلاعاتی شوروی کاگب افشا کرد. جورج بلیک همچنین وجود تونلی مخفی در شرق برلین را به "کاگب" اطلاع داده بود. از این تونل برای جاسوسی از آلمان شرقی استفاده میشد.
یک جاسوس دوجانبه لهستانی در سال ۱۹۶۰ جورج بلیک را لو داد و در پی آن دادگاهی در بریتانیا او را به ۴۲ سال زندان محکوم کرد.
بلیک موفق شد در سال ۱۹۶۶ از زندان بریتانیا بگریزد و از طریق برلین خود را به مسکو برساند. او تا آخر عمر در روسیه زندگی کرد.
جورج بلیک که در زمان اتحاد جماهیر شوروی نشان لنین را دریافت کرده بود، به مناسبت ۹۰ سالگیاش مورد تقدیر ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه قرار گرفت که خود زمانی مأمور سرویس مخفی اتحاد شوروی بوده است.
بلیک به مناسبت ۹۵ سالگیاش جاسوسان روسیه را به مبارزه نیک علیه شرّ فراخوانده بود.
سرگئی ایوانف، سخنگوی سرویس مخفی روسیه (SWR) در پی مرگ جورج بلیک او را "مأمور مخفی اسطورهای" خواند.
ایوانف گفت، بلیک "به کشور ما صادقانه عشق میورزید و دستاوردهای خلق روسیه در دوران جنگ دوم جهانی را تحسین میکرد".
جنجالیترین ماجراهای جاسوسی صد سال اخیر
جاسوسی از کشورها و دولتهای رقیب، دشمن و گاهی دوست تاریخی دیرینه دارد. سازمان اطلاعات مخفی آلمان ۱۳ فروردین (اول آوریل) ۶۰ ساله میشود. این مجموعه نگاهی دارد به شماری از جاسوسان خبرساز صد سال اخیر.
عکس: picture alliance/dpa/P. Steffen
جاسوسی با اغواگری
این زن هلندی در دهه نخست قرن بیستم در پاریس چهره شناخته شدهای بود. ماتا هاری رقصندهای بود که به سرعت به جمع چهرههای مشهور شهر پیوست. او با شماری از سیاستمداران و مقامات ارتش فرانسه رابطه عشقی داشت و به همین علت سازمان اطلاعات مخفی آلمان او را استخدام کرد. سپس سازمان اطلاعات مخفی فرانسه هم به او پیشنهاد همکاری داد. او تا زمانی که لو رفت جاسوسی دوجانبه بود. ماتا هاری در سال ۱۹۱۷ اعدام شد.
عکس: picture alliance/Heritage Images/Fine Art Images
روزنبرگ و بمب
پرونده جولیوس و اتل روزنبرگ در اوایل دهه پنجاه قرن بیستم میلادی جامعه آمریکا را دو پاره کرد. این زوج به اتهام ارائه اطلاعات محرمانه برنامه اتمی آمریکا به مسکو محاکمه شدند. در حالی که گروهی از مردم آمریکا اعدام آنها را درس عبرتی برای سایرین میدانستند، گروه دوم اتهام آنها را هیستری اغراقآمیز علیه کمونیستها میخواندند. این زوج بهرغم انتقادهای بینالمللی در سال ۱۹۵۳ اعدام شدند.
عکس: picture alliance/dpa
جاسوس در دفتر صدراعظم آلمان
جنجال جاسوسی گونتر گیوم (نفر وسط) یکی از کارمندان دفتر صدراعظم آلمان غربی به بحرانی بزرگ در این کشور دامن زد. معاون ویلی برانت اطلاعات محرمانه دفتر او را به پلیس مخفی آلمان شرقی "اشتازی" میداد. رسوخ یک جاسوس آلمان شرقی تا قلب نظام سیاسی آلمان غربی در سال ۱۹۷۴ میلادی موجب کنارهگیری ویلی برانت، صدراعظم وقت از مقام خود شد.
عکس: picture alliance/AP Images/E. Reichert
"کمبریج فایو"
اعتراف آنتونی بلانت، محقق بریتانیایی و نامدار تاریخ هنر در سال ۱۹۷۹ میلادی بزرگترین رسوایی جاسوسی تاریخ بریتانیا را رقم زد. او اعتراف کرد که عضوی از یک حلقه جاسوسی پنج نفره بوده که با بالاترین مقامات دولتی در ارتباط بوده و از جنگ جهانی دوم به بعد برای روسیه جاسوسی میکرده است. چهار عضو این حلقه شناسایی شدند اما هویت نفر پنجم یا "فیفت من" تا امروز ناشناس مانده است.
عکس: picture alliance/empics
از جاسوسی تا دنیای مد
آنا چپمن در سال ۲۰۱۰ میلادی توسط پلیس فدرال آمریکا به عنوانی یکی از اعضای یک حلقه جاسوسی روسی در آمریکا بازداشت شد. او که در آمریکا به عنوان جاسوسی حرفهای شناخته میشد، پس از تبادل زندانیان میان آمریکا و روسیه در مسکو به عنوان مدل و مجری تلویزیونی مشغول به کار شد. چپمن حتی با لباس زیر و تفنگی در دست برای مجله مشهور مردان "ماکسیم" در روسیه هم ژست گرفته و تصویرش یکبار روی جلد این مجله آمده است.
عکس: picture alliance/dpa/M. Shipenkov
خانم و آقای جاسوس
هایدرو انشلاگ زن خانهداری بود که هر سهشنبه پای دستگاه موج کوتاه در خانهاش در شهر ماربورگ در ایالت هسن مینشست تا دستورات لازم را از یک مرکز جاسوسی در مسکو دریافت کند. او و همسرش دو سال تمام صدها سند اتحادیه اروپا و ناتو را به روسیه فرستادند. آنها در سال ۲۰۱۳ هر به دو به اتهام جاسوسی محاکمه و محکوم شدند.
عکس: Getty Images
اتهام جاسوسی به یک اسطوره
فرانس یوزف اشتراوس اسطوره حزب سوسیال مسیحی آلمان به شمار میرود. گمانهزنی در مورد جاسوسی او دهها سال پس از مرگش به جنجالی در محافل عمومی بدیل شد. گفته میشود که اشتراوس برای اداره خدمات استراتژیک ارتش آمریکا کار میکرده است. "مرکز فدرال برای آموزش سیاسی آلمان" حتی دست به جمعآوری اطلاعاتی در این مورد زد و نتیجه آن را به مناسبت صدمین سالگرد تولد اشتراوس منتشر کرد. این نتیجه مورد مناقشه است.
عکس: picture alliance/dpa
جاسوسی در وب
اگر در دوران جنگ سرد دولتها از جاسوسهای دو جانبه هراس داشتند، حال بسیاری نگران شنود، رصد اطلاعات تلفنی و اینترنتی هستند. ادوارد اسنودن کارمند سابق آژانس امنیت ملی آمریکا که به صدها هزار سند محرمانه دسترسی داشت تابستان ۲۰۱۳ به روسیه گریخت. او از فعالیتهای آژانس امنیت ملی آمریکا پرده برداشت و شیوه کار این نهاد برای شنود ارتباطات تلفنی، رصد اینترنت و بایگانی اطلاعات میلیونها کاربر را تشریح کرد.