ماه‌های اخیر فضای اینترنت شاهد جدال بین مدافعان آزادی بیان آن‌لاین با قانون‌گذاران در کنگره آمریکا بود. دو لایحه موسوم به "سوپا" (Stop Online Piracy Act) و "پیپا" (Protect IP Act) که قرار بود در کنگره به بحث گذاشته شود، با اعتراض عمومی غول‌های آن‌لاین دنیا از دستور کار کنار گذاشته شد.

روز هجدهم ژانویه ویکی‌پدیای انگلیسی برای یک روز صفحات خود را مسدود کرد و صفحه اعتراضی گوگل نیز بیش از هفت میلیون امضا جمع کرد. این تنها گوشه‌ای از اعتراضات فراوانی بود که احتمال تصویب دو لایحه جنجال‌برانگیز سوپا و پیپا در پی داشتند. بر اساس پیش‌نویش سوپا و پیپا قرار بود این دو لایحه از حق مولف در جهان آن‌لاین حمایت کنند اما مدافعان آزادی بیان دفاع از حق مولف را دستاویزی برای کنترل و محدودسازی اینترنت می‌دانستند. به گفته آن‌ها تصویب این لوایح به شدت به آزادی اینترنت لطمه می‌زند.

بیش‌تر بخوانید: عقب‌نشینی نمایندگان کنگره آمریکا بعد از اعتراض‌ به لایحه‌ی "سوپا"

مبارزه با سوپا و پیپا در حالی همچنان ادامه دارد که اکنون در اروپا فعالان آزادی بیان به مبارزه با معاهده‌ای در اتحادیه اروپا برخواسته‌اند که در صورت تصویب به اعتقاد آنان به سانسور اینترنت منجر می‌شود. گفته می‌شود مبارزات علیه سوپا و پیپا الهام‌بخش شکل اعتراضات علیه معاهده موسوم به "اکتا" (Anti-Counterfeiting Trade Agreement) است.

مدافعان اکتا می‌گویند که این معاهده پاسخی‌ست به «افزایش تجارت جهانی کالاهای تقلبی و آثاری که باید از لحاظ کپی‌رایت محفوظ بمانند.» کمپانی‌های بزرگ تحقیقاتی‌ای نیز در شکل‌گیری معاهده نقش داشته‌اند.

مخالفان اما از توانایی بالقوه این معاهده در نقض حقوق بنیادین مدنی و دیجیتال نظیر آزادی بیان و حریم شخصی سخن می‌گویند. قرار است یک تظاهرات بزرگ در روز شنبه ۱۱ فوریه در بسیاری از شهرهای اروپا انجام گیرد. تنها در پایتخت اسلونی قرار است ۲۰۰۰ هزار نفر جمع شوند. پیش از این در لهستان تظاهرات مختلف گسترده‌ای انجام شده است.

اکتا و اعتراض‌های رو به فزونی

گفته می‌شود امضا کنندگان معاهده اکتا (Anti-Counterfeiting Trade Agreement) تمایل دارند در نهایت سازمانی بین‌المللی نظیر "سازمان تجارت جهانی"، یا "سازمان ملل" و یا "سازمان جهانی حق معنوی" را پایه گذارند.

این معاهده در اکتبر ۲۰۱۱ به امضای استرالیا، کانادا، ژاپن، مراکش، نیوزلند، سنگاپور، کره جنوبی و آمریکا رسیده است. در صورت تصویب معاهده از سوی شش کشور این معاهده به صورت کنوانسیون درمی‌آید و لازم‌الاجراست.

اکتا برای نخستین بار در سال ۲۰۰۸ به اطلاع عموم رسید. برخی از مخالفان اکتا به روند عدم شفافیت در اطلاع‌رسانی درباره آن نیز انتقاد دارند. این اتهامی‌ست که آمریکا و اتحادیه اروپا رد می‌کنند و می‌گویند در همه مراحل اطلاعات مربوط به آن منتشر شده است. اکتا در آمریکا کم‌تر مورد انتقاد قرار گرفت چرا که سوپا و پیپا به شدت بیش‌تری در بحث بودند و عملاَ بیش‌تر تمرکز بر مبارزه با آن‌ها بود.

بیست و ششم ژانویه ۲۰۱۲ دور جدیدی در حیات معاهده‌ی تولد یافته آغاز شد. اکتا در ژانویه امسال از سوی ۲۲ عضو اتحادیه اروپا به امضا رسید. این در حالی بود که پنج عضو اتحادیه اروپا، کشورهای آلمان، قبرس، استونی، هلند و اسلواکی، این معاهده امضا نکردند. در این روز همچنین کناره‌گیری قادر عریف، عضو پارلمان اروپا و گزارشگر ویژه اکتا از سمت خود موضوع را به تیتر اخبار کشاند.

اکتا که هدف خود را مبارزه با جعل کالا و دزدی آثار هنری می‌داند هنوز به امضای دو کشور چین و روسیه که این موضوع در آن‌ها به شدت مشاهده می‌شود، نرسیده است.

عریف اما پس از کناره‌گیری اکتا را هم در فرم و هم در محتوا دچار اشتباه خواند. وی مسئولان کشورهای اروپایی را متهم کرد که با شروع مذاکرات خود از ۲۰۰۷ قانون‌گذاران را بی‌اطلاع نگه داشتند و به نگرانی‌های آن‌ها پاسخ درستی ندادند و در نهایت از تصویب و پیوستن به آن اطلاع دادند.

عریف گفت در این معاهده برای تخلفات کاربران، آی اس پی‌ها مسئول شمرده می‌شوند که این خلاف قوانین موجود اتحادیه اروپاست.

موضوع حمایت از حق تولید دارو نیز بحث دیگری ست که از سوی بسیاری از کارشناسان از آن در معاهده اکتا ایراد گرفته می‌شود.

اما موافقان اکتا معتقدند که اتحادیه اروپا در پی آن است تا استانداردهای جهانی را بالا ببرد نه اینکه در داخل مرزهای خود دست به سرکوب بزند. همچنین گفته می‌شود این معاهده در پی برخورد نه با افراد که با ارگان‌های بزرگ است.

توقف سوپا و پیپا، تجربه موفقیت شهروندان آن‌لاین

اعتراضات مختلف در سطح گسترده ان‌لاین و آف‌لاین در حالی در اروپا انجام شده یا در حال انجام است که پیش از این فعالان آزادی اینترنت در آمریکا از اعتراضات مشابه پاسخ مثبت گرفته‌اند. توقف کار بررسی سوپا و پیپا در آمریکا موفقیتی بود که در پی تلاش گسترده افراد و سازمان‌های مختلف به‌وجود آمد.

بعد از اعتراض‌های هماهنگ سایت‌هایی از جمله ویکی‌پدیا و فیس بوک به تهیه لوایح سوپا و پیپا برخی نمایندگان کنگره آمریکا اعلام کردند از این لوایح حمایت نخواهند کرد. این دو لایحه قرار بود روز ۲۴ ژانویه بررسی شود. دو تن از نمایندگانی که از حمایت دست برداشته‌اند، خود در تدوین لایحه سوپا شرکت داشتند. مارکو روبیو از ایالت فلوریدا و روی بلانت از ایالت میسوری، دو سناتوری هستند که بعد از اعتصاب‌ها و مخالفت‌ها، اعلام کرده‌اند که از لایحه حمایت نخواهند کرد.

با این همه مبارزات ادامه دارد. ویکی‌پدیای انگلیسی نیز که پس از پایان اعتصاب ۲۴ ساعته‌‌ی خود، فعالیت عادی را از سر گرفت به شکل رسمی اعلام کرد « مبارزه‌ی ما به پایان نرسیده است.» بزرگ‌ترین دانشنامه تاریخ اعلام کرد که طی ۲۴ ساعت اعتصاب سایت انگلیسی آن‌، بیش از ۱۶۲ میلیون بازدیدکننده به سایت مراجعه کرده و پیام آن ‌را که علیه سوپا و پیپا بود، خوانده‌اند.

سوپا و پیپا همچون اکتا مدافعان قدرتمندی نظیر تهیه‌کنندگان هالیوود را در طرف خود داشت. با این‌همه شهروندان با همراهی سازمان‌های بزرگ اینترنتی از جمله ویکی‌پدیا و گوگل و توییتر توانستند موفق شوند.

MZ/SJ