کارشناسانن معتقدند بهای نفت در سال آینده‌ی میلادی کاهش چشم‌گیری نخواهد یافت و کشورهای صادرکننده نفت نیز برای تحقق برنامه‌های خود وابسته به افزایش قیمت هستند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان پنجمین تولیدکننده نفت جهان، موقعیت متزلزل‌تری نسبت به دیگر رقیبان خود دارد؛ اغلب تجهیزات ایران فرسوده شده‌اند و صنایع نفت و گاز نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلانی هستند که تامین آن دشوار است.

اعضای اوپک محتاج گرانی نفت

اویگن واینبرگر، کارشناس "کومرتز بانک" در گفت‌وگویی که پنج‌شنبه (۲۲ دسامبر، ۱ دی) در روزنامه آلمانی فرانکفورتر آلگماینه منتشر شد، پیش‌بینی می‌کند بازار نفت خام به رغم بحران اقتصادی موجود در جهان ثبات خود را در سال آینده‌ی میلادی حفظ خواهد کرد و قیمت‌ها کاهش نخواهد یافت. او همچنین تاکید می‌کند:«در عین حال کشورهای عضو اوپک نیز به درآمدهای خیلی بیشتری به نسبت چند سال پیش نیاز دارند.»

به گفته‌ی واینبرگر صادرکنندگان نفت اگر پیش از این با نفت بشکه‌ای ۵۰ یا ۶۰ دلار امور خود را می‌گذراندند اکنون برای ایجاد ثبات در پیشرفت اقتصادی محتاج قیمت‌های ۸۰ تا ۹۰ دلاری در هر بشکه هستند. یکی از این کشورها ایران است که در شش سال اخیر حدود نیمی از درآمد یک قرن گذشته از فروش نفت را کسب کرده، با این حال ۱۵ میلیارد دلار کسری بودجه دارد.

کاهش هر ساله‌ی تولید نفت

فرسوده بودن تجهیزات صنایع نفت و گاز در سال‌های اخیر به کاهش تولید و افزایش هزینه‌های استخراج نفت انجامیده است. به گزارش خبرگزاری مهر احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران شامگاه چهارشنبه، ۳۰ آذر در اهواز گفته است تولید نفت ایران به نسبت سال گذشته روزانه ۲۰ هزار بشکه کاهش پیدا کرده است.

بانک مرکزی در گزارشی از وضعیت "تولید انرژی" در ۶ سال اخیر میزان تولید نفت در سال ۸۹ را کمتر از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه ذکر کرده است. برخی از مدیران نفتی این ارقام را نادرست می‌دانند اما از ذکر رقم دقیق خودداری می‌کنند.

چهار ماه پیش (۳۱ مرداد ۱۳۹۰) مدیر عامل شرکت مناطق نفت خیز جنوب، هرمز قلاوند اعتراف کرد «متوسط تولید نفت ایران سالانه حدود ۳۰۰ تا ۳۳۰ هزار بشکه کاهش می‌یابد». او با اشاره به "پیر بودن اغلب میدان‌های نفتی ایران" این میزان کاهش را طبیعی خوانده است. ایران در دهه‌ی پنجاه خورشیدی تولید نفت خام را به روزی ۶ میلیون بشکه رسانده بود.

نیاز به ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه

مطابق برنامه پنجم توسعه تولید نفت ایران باید به ۵ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد. قلعه‌بانی می‌گوید:«این امر نیازمند ۱۵۶ میلیارد دلار سرمایه گذاری است؛ یعنی ما باید در برنامه پنجم در هر ماه ۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار سرمایه جذب صنعت نفت کنیم.» وزیر نفت، رستم قاسمی،۱۷ آبان در دیدار با اعضای اتاق تهران گفته بود: «ما برای رسیدن به اهداف برنامه پنجم در تولید به ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز داریم.»

جمهوری اسلامی که به دلیل تشدید تحریم‌های غرب توانایی جذب سرمایه‌گذاری خارجی را از دست داده، تلاش می‌کند بخشی از منابع مالی مورد نیاز را از داخل تامین کند. راه‌اندازی بورس نفت در جزیره کیش و پیش فروش نفت به شهروندان تاکنون مهم‌ترین تدبیرهای مسئولان در این راه بوده که هر دو با شکست روبرو شده است.

ناکامی در جذب سرمایه‌های داخلی

تیرماه سال جاری محمد علی‌آبادی، سرپرست وقت وزارت نفت، افتتاح بورس فرآوردهای نفتی را دستاوردی بزرگ و "ملی شدن دوباره صنعت نفت" خوانده بود. با این حال نخستین محموله‌های عرضه شده در این بازار بی مشتری ماند. وزیر نفت می‌گوید: «امروز به دلیل حرکت‌های خصمانه علیه کشورمان، سرمایه‌گذاران خارجی در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. اما با توجه به وجود منابع مناسب در داخل کشور، تلاش می‌کنیم این منابع را به سمت نفت جذب کنیم.»

وزارت نفت برای رسیدن به این مقصود آذر ماه سال جاری اقدام به انتشار اوراق مشارکت برای پیش فروش نفت به شهروندان کرد. قاسمی مدعی است:«این روش، امروزه بهترین شیوه سرمایه گذاری بدون ریسک است که با حداقل خرید ۱۰ بشکه نفت خام می‌توان سرمایه گذاری کرد و از ارزش افزوده و بازگشت سرمایه خوبی برخوردار بود.»

بازار ارز و سکه رقیب اوراق مشارکت نفتی

اوراق مشارکت نفتی به عنوان سرمایه‌گذاری چهار ساله با سود تضمینی ۱۷ درصد انتشار یافت، اما از آن استقبالی نشد. خبرگزاری مهر اول دی‌ماه از قول مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نوشت: «مکانیزم فروش اوراق مشارکت با بهره ۱۷ درصد، متاسفانه جواب نداد، چرا که مردمی که می‌دانند با سرمایه‌گذاری در بازار ارز و سکه پول بیشتری به دست می‌آورند سراغ اوراق مشارکت طرح‌های نفتی نمی‌آیند.»

معاون وزیر نفت در بخش دیگری از اظهاراتش گفت:«صنعت نفت، گاو شیرده‌ای بود و هست، ولی این گاو شیرده در مدت اخیر پوست و استخوان شده و رسیدگی و نگهداری می‌خواهد تا همچنان شیر بدهد. این درحالی است که سال به سال بودجه نفت توسط مجلس کم می‌شود.»

اعتراف به تورم ۲۷ درصدی

احمد قلعه‌بانی در اشاره به عدم افزایش بودجه وزارت نفت تلویحا میزان تورم ۲۷ درصدی را که دولت منکر آن است تایید کرده است. او می‌گوید:«اگر تنها معیار تورم در کشور را در نظر بگیریم، این بودجه باید ۲۷ درصد افزایش می‌یافت.» یکی دیگر از معضلات ایران افزایش هزینه‌ی استخراج نفت است. حیدر بهمنی، مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران، ۳۰ آذر مراسم سی و دومین سالروز تاسیس این شرکت مدعی شد:«هزینه تولید هر بشکه نفت در کشور سه دلار و در مقایسه با سایر کشورها بسیار کم است.»

به گزارش خبرگزاری مهر قلعه‌بانی در واکنش به این ادعا می‌گوید: «نمی‌توانیم بگوئیم هزینه تولید ما کمتر از سایر کشورها است.» او از جمله به کشورهایی چون قطر اشاره می‌کند که هزینه‌ی تولید و استخراج نفت‌شان بسیار کمتر از ایران است. برخی از کارشناسان هزینه واقعی تولید نفت در ایران را در برخی از حوزه‌ها دو تا سه برابر رقم مورد ادعای بهمنی برآورد می‌کنند.

BK/JT