نزذیک به ۱۳ میلیون کودک و نوجوان از شنبه اول مهرماه در مدرسه‌ها و واحدهای آموزشی ایران سال تحصیلی جدید را آغاز می‌کنند. اندکی بیش از هفت میلیون نفر از این تعداد دانش‌آموزان دوره ابتدایی هستند و یک میلیون ۴۰۰ هزار نفر آنها کلاس اولی.

در سال‌های اخیر معضل کودکان بازمانده از تحصیل بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی سال گذشته پروژه‌ای را برای شناسایی این کودکان و ساماندهی فعالیت‌های پراکنده برای بازگرداندن آنها به مدرسه آغاز کرد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

مطابق آمار و داده‌های وزارت آموزش و پرورش شمار کودکان بازمانده از حضور در دوره ابتدایی سال تحصیلی ۹۵/ ۹۶ حدود ۱۳۵ هزار نفر بوده است. احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزارت رفاه می‌گوید تا کنون ۱۱۰ هزار کودک شناسایی شده‌اند که از رفتن به مدرسه در سال تحصیلی جدید بازمانده‌اند.

بازماندگان از تحصیل در دوره‌های مختلف

معاون وزارت رفاه جمعه ۳۱ شهریور به خبرگزاری فارس گفت: «هرچند که شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل به دلیل در دست نبودن شماره‌های تماس آنها سخت است اما در وزارت رفاه به دنبال راه‌هایی برای شناسایی و بازگرداندن آنها به تحصیل هستیم.»

به گفته‌ی احمد میدری "فقر و معلولیت" از اصلی‌ترین علت‌های بازماندن کودکان از تحصیل است و نیمی از این کودکان به خانواده‌های تحت پوشش نهادهای حمایتی تعلق دارند. دوری از مدرسه نیز از دیگر علت‌های دور ماندن از مدرسه محسوب می‌شود.

بیشتر بخوانید: شناسایی ۱۳۶ هزار کودک بازمانده از تحصیل در ایران

همزمان، خبرگزاری ایسنا با استناد به داده‌های وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش و رفاه گزارش داد که ۱۳ درصد نوجوانان ۱۵ تا ۱۷ ساله نیز از تحصیل در دوره دوم متوسطه بازمانده‌اند که تعداد آنها به حدود ۲۵۰ هزار نفر می‌رسد.

دانش‌آموزان خارجی‌تبار

در چند سال گذشته محدودیت‌های موجود برای تحصیل فرزندان خارجی‌تبار مقیم ایران به ویژه افغان‌ها نیز بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و فضای مجازی داشت و مسئولان برای رفع آن وعده‌هایی دادند که تا حدود زیادی عملی شده‌اند.

وزیر آموزش و پرورش، محمد بطحایی چندی پیش در یک پیام توئیتری نوشت: «تحصیل علم و دانش در هر شرایطی حق تمام افراد است، در تلاشیم آنهایی که نتوانسته‌اند مدارک برسانند هم جا نمانند.» او به تازگی در پیام دیگری نوشته است: «به قولم عمل کردم. ۳۷۰ هزار دانش‌آموز افغان و خارجی از مهر جانماندند.»

در این میان فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی و مردان خارجی در وضعیت دشواری قرار دارند زیرا در قوانین جاری ایران امکانی برای صدور شناسنامه برای این افراد پیش‌بینی نشده است. وزارت رفاه برای حل این معضل لایحه‌ای برای ارائه به مجلس شورای اسلامی آماده کرده اما سازمان ثبت احوال معتقد است این اقدام مبنای قانونی ندارد و متولی این امر وزارت کشور است.

بیشتر بخوانید: #ازمهرجانمانند؛ هشتگی برای فراموش نشدن مهرورزی

رضا شیران، نماینده مشهد و کلات در مجلس با انتقاد از این وضعیت به خبرگزاری ایلنا گفت: «ما اگر تنها به دنبال مسکن‌ها باشیم هر دستگاهی خود را متولی می‌داند و مسئولیت‌پذیری هم ندارند، اما اگر قانون تصویب شود برای همه دستگاه‌ها الزام‌آور است. با توجه به شرایط و قوانین حال حاضر، اگر قانون اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی و مردان خارجی به تصویب برسد، سازمان ثبت‌احوال می‌تواند برای این افراد شناسنامه صادر کند.»

کودکان بی‌شناسنامه، مدارس غیراستاندارد

نماینده مشهد و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس یکی از نمایندگان پیگیر وضعیت کودکان بی‌شناسنامه است. او روز جمعه با تاکید بر این که سازمان ثبت احوال فقط مجری قوانین است خاطر نشان کرد که حل این معضل نیاز به همکاری و همراهی مجلس، دولت و قوه قضاییه دارد.

شیران با بیان این که مسئله کودکان بی‌شناسنامه خاص کودکان حاصل از ازدواج زنان ایرانی و مردان افغان نیست به ایلنا گفت: «من با یکی از ایرانیانی که در کانادا زندگی می‌کرد گفت‌وگو می‌کردم و او می‌گفت ما و بسیاری از ایرانی‌های مقیم کانادا نیز با این مشکل روبه‌رو هستیم. زنان ایرانی در کانادا با مردان غیرایرانی ازدواج‌ کرده‌اند و دارای فرزند هستند و علاقه دارند رابطه فرزندشان با سرزمین مادری‌اش برقرار باشد، اما با توجه به قوانین موجود این مسئله امکان‌پذیر نیست.»

بیشتر بخوانید: چالش‌های حل‌نشده آموزش و پرورش در ایران

در حالی که مسئله کودکان بی‌شناسنامه با تصویب قانون قابل حل به نظر می‌رسد، معضل کودکان و نوجوانان بازمانده از تحصیل به طور عمده ریشه در فقر و بیکاری دارد و در مواردی حاصل کمبود امکانات آموزشی، به ویژه در مناطق و استان‌های محروم است.

در سراسر ایران حدود ۵۷۰ هزار کلاس درس وجود دارد. به گزارش خبرگزاری ایسنا از این تعداد ۶۲۰۰ کلاس نیازمند تخریب و بازسازی هستند و حدود یک هزار کلاس نیاز به مقاوم‌سازی دارند.

به گفته‌ی محمد تقی نظرپور، رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس، در حال حاضر دست‌کم ۸۳ هزار کلاس درس در ایران فاقد سیستم گرمایشی استاندارد هستند و تجهیز آنها حدود سه سال طول می‌کشد. مطابق برآوردها حدود یک هزار کلاس درس نیز در سازه‌های موقت و کپر تشکیل می‌شوند. نظرپور می‌گوید ۱۷۰۰ کلاس کانکسی هم وجود دارد که استقرار آنها در مناطق کوچ نشین "اجتناب‌ناپذیر بوده اما باید ایمنی لازم را در کانکس‌ها برقرار کرد".