علی ساداتی، معاون هماهنگی وزیر دادگستری، اعلام کرد که بیشترین جرایم شهروندان ایرانی محبوس در زندان‌های خارج از کشور مربوط به مواد مخدر است.

ساداتی به خبرگزاری "مهر" گفت که طبق تفاهم‌نامه امضا شده با ۲۵ کشور مختلف، مجرمان ایرانی می‌توانند محکومیت صادر شده علیه خود را در زندان‌های ایران بگذرانند: «مثلا یک ایرانی که به جرم مصرف یا حمل مواد مخدر در کشور آذربایجان به ۵ سال زندان محکوم شده بعد از دو سال اگر به ایران منتقل شود باید ۳ سال را در زندان‌های ایران سپری کند.»

ساداتی توصیه کرد که ایرانیان عزت و کرامت خود را حفظ کنند تا موجب سربلندی کشور در خارج از ایران باشند: «اینکه جوانی به عنوان کار و تحصیل به خارج از کشور برود و بعد نمایندگی اعلام کند این شخص در زندان به سر می برد. هر چند ما از لحاظ حفظ حقوق شهروندی وظیفه خود را انجام می دهیم تا این افراد آزاد شوند ولی برای كشور گران تمام می‌شود.»

تفاهم‌نامه استرداد مجرمان

کشورهایی که با ایران تفاهم‌نامه همکاری‌های حقوقی و قضایی دارند، عمدتا کشورهای منطقه‌ هستند. در میان این کشورها نام ترکیه، عراق، افغانستان، امارات متحده، قطر، تاجیکستان، آذربایجان، پاکستان، قزاقستان و قرقیزستان به چشم می‌خورد.

در میان کشورهای اروپای غربی، ایران تنها با فرانسه قرارداد استرداد مجرمان را امضا کرده است. اوکراین و ارمنستان نیز با جمهوری اسلامی  قرارداد استرداد مجرمان دارند.

ایران در سال ۱۳۸۶ با سوریه، پروتكلی الحاقی در مورد انتقال محكومين امضا کرده است.

در شهریور ماه ۱۳۹۱ نیز میان ایران و چین، تفاهم‌نامه استرداد مجرمان به امضا رسید. توافق قوه قضاییه ایران و هند پیرامون انتقال محکومان نیز در سال ۱۳۸۹ حاصل شد.

خبرگزاری مهر می‌نویسد که لبنان، هنگ‌کنگ، قبرس، بلاروس، کره جنوبی، روسیه و یونان نیز در نوبت تفاهم  استرداد مجرمان با ایران هستند.

شاهرخ هدايتی مشاور وزيردادگستری و سرپرست اداره كل ارتباط با قوه قضائيه به خبرنگار "مهر" گفت که در سال ۱۳۹۱، ۶۲ مجرم ایرانی از زندان‌های کشورهای طرف تفاهم‌نامه به ایران منتقل شدند.

این افراد شامل ۳۳ نفر از آذربایجان، ۲ نفر از سوریه، ۲۳ نفر از ارمنستان، ۳ نفر از چین و یک نفر از قطر می‌شوند که برای گذراندن باقی محکومیت خود وارد زندان‌های ایران شده‌اند. هدایتی توضیح بیشتری در مورد میزان محکومیت و جرم انتسابی این افراد نداده است.

مالزی، برزخ سوداگران ایرانی مواد مخدر

نام مالزی در میان ۲۵ کشوری که ایران با آنها تفاهم‌نامه همکاری‌های قضایی و استرداد مجرمان را امضا کرده‌اند، به چشم نمی‌خورد. این در حالی است که در سال ۲۰۱۰ دست‌کم ۱۳۸ نفر در مالزی به اتهام قاچاق مواد مخدر دستگیر شدند.
ابوسمان یوسف، جانشین وزیر کشور مالزی در همین سال به رسانه‌ها گفته بود که ۱۲۱ نفر از این افراد قاچاقچیان حرفه‌ای هستند.

پلیس مالزی می‌گوید کمتر هفته‌ای است که مواد جاسازی شده در بدن یا چمدان مسافران ایرانی در فرودگاه کوالالامپور کشف نشود. اداره مبارزه با مواد مخدر مالزی در سال ۲۰۱۱ از دستگیری یک گروه ۹ نفره ایرانی خبر داد که قصد وارد کردن ۶۰۰ کپسول "متامفتامین" به ارزش ۶۴۱ هزار دلار به این کشور را داشتند.

حمل و قاچاق بیش از ۵ گرم ماده مخدر به مالزی، محکومیت مرگ در پی دارد.

هم اینک گروهی ایرانی که در میان آنها چند زن نیز وجود دارند، به دلیل قاچاق مواد مخدر به این کشور، حکم اعدام دریافت کرده‌اند.

زندانیان ایران در عربستان

عربستان سعودی نیز در زمره کشورهایی است که با ایران، تفاهم‌نامه همکاری قضایی و استرداد مجرمان ندارد. اعدام ده نفر از اتباع ایرانی در عربستان در سال ۲۰۱۲، تنشی جدی میان دو کشور ایجاد کرد.

ااین افراد که گفته می‌شود اهالی شهرهای جنوبی ایران بودند، در یک لنج ماهیگیری در آب‌های بین‌المللی در نزدیکی مرز آبی عربستان سعودی و به اتهام حمل و قاچاق مواد مخدر بازداشت شده بودند.

طبق قوانین عربستان، حمل بیش از یک گرم مواد مخدر حکم اعدام دارد. شماری از زائران ایرانی حج نیز در سال‌های گذشته به دلیل حمل مواد مخدر در عربستان، دستگیر و زندانی شدند.

پلیس ایران بر همین اساس، در سال ۱۳۹۰ اعلام کرد کلیه مسافرانی که در سفر حج از آنها مواد مخدر کشف شود، ۵ سال حق سفر و زیارت را نخواهند داشت. سرپرست سازمان حج نیز گفت شایسته نیست یک حاجی ایرانی، بخاطر همراه داشتن مواد مخدر شش ماه در عربستان زندانی شود.

زندانیان امنیتی و "تروریستی"

در سخنان معاون هماهنگی وزارت دادگستری ایران، اشاره‌ای به زندانیان و محکومان ایرانی عملیات "تروریستی" و اقدامات امنیتی در کشورهای جهان نشده است.

این در حالی است که در عملیات بمب‌گذاری بانکوک در زمستان سال ۲۰۱۲، هفت ایرانی متهم شدند که سه نفرشان بازداشت شدند و چهار نفر دیگرشان توانستند به ایران باز گردند.

در ماه مارس ۲۰۱۲ نیز پلیس هند، یک ایرانی را در ارتباط با حمله تروریستی به دیپلمات‌های اسراییلی در دهلی‌نو بازداشت کرد.این دستگیری پس از انفجار بمب در ۱۳ فوریه ۲۰۱۲ در نزدیکی سفارت اسراییل صورت گرفت که یک دیپلمات اسراییلی در آن به شدت مجروح شد.

در کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز ایرانیانی زندانی هستند که به دلیل دست داشتن احتمالی در معاملات غیرمجاز مشمول تحریم، پولشویی یا فعالیت‌های مشکوک دیگر دستگیر شده‌اند.

دولت ایران، چیزی در مورد تعداد این افراد و اتهام دقیق آنها اعلام نمی‌‌کند اما گاه و بی‌گاه در ازای آزادی اتباع خارجی دستگیر شده در ایران، خواستار مبادله و معاوضه این زندانیان می‌شود.