مناقشه قرهباغ؛ ادامه درگیریها، تدارک مذاکره در آمریکا
۱۳۹۹ مهر ۲۹, سهشنبه
در جریان جنگ ارمنستان و آذربایجان یک پهپاد در منطقه «منجوان» سقوط کرده است. روسیه تلاش میکند طرفین درگیری را به میز مذاکره برگرداند. وزرای خارجه دو طرف درگیر میخواهند با همتای آمریکایی خود دیدار کنند.
تبلیغات
خبرگزاری ایرنا روز سهشنبه ۲۹ مهر (۲۰ اکتبر) به نقل از علی امیری راد، فرماندار شهرستان مرزی خدا آفرین خبر داد که یک پهپاد در روستای «قره قوچ» در بخش «منجوان» در اراضی مرتعی سقوط کرده است. بنا بر همین خبر این حادثه تلفات جانی و مالی برجای نگذاشته و «کارشناسان نظامی در حال بررسی مالکیت پهپاد و منطقه اعزامی آن هستند.»
شهرستان مرزی خدا آفرین ۲۱۰ ۲۱۰ کیلومتری شمال شرق تبریز است و در حاشیه رودخانه ارس و در ضلع جنوبی جبهه جنگ قره باغ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان واقع شده است. رسانههای ایران میگویند بیش از ۶۰ راکت خمپاره از زمان آغاز مجدد درگیری میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره باغ به شهرستان خداآفرین اصابت و"چندین پهپاد" در منطقه مرزی ایران سقوط کرده است.
از آغاز مجدد جنگ بر سر قره باغ هفت منطقه اطراف آن سه هفته میگذرد. روز ۱۸ اکتبر برای دومین بار میان دو طرف درگیر در جنگ آتش بس برقرار شد. آتش بسی که با تلاش گروه میانجی مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSZE) و در مذاکرات مسکو با حضور وزیران امور خارجه جمهوری آذربایجان و ارمنستان حاصل شده است. رهبری گروه مینسک را آمریکا، فرانسه و روسیه بر عهده دارند که از سال ۱۹۹۲ به منظور کاستن از تنش بر سر قرهباغ و مناطق اشغالی اطراف آن شکل گرفت.
اما این آتش بس شکننده است و طرفین یکدیگر را به نقض آن متهم میکنند. به گزارش خبرگزاری فرانسه ارتش ارمنستان بر اثر نقض آتش بس تلفات بالایی داده است. به گفته مقامهای ارمنستان روز سهشنبه ۴۳ نفر در قره باغ کوهستانی کشته شدهاند و به این ترتیب عده تلفات جنگی ارمنستان به ۷۷۲ نفر رسیده است که ۳۶ نفر از آنان غیرنظامیان هستند.
آذربایجان تاکنون از تلفات انسانی خود در جنگ اخیر آماری نداده است. الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان اخیر گفته است که تنها پس از سپری شدن «مرحله خطیر بحران» عده قربانیان را اعلام خواهد کرد. اما دادستانی آذربایجان از کشته شدن ۶۱ نفر خبر داده است.
شورای امنیت سازمان ملل خواستار پایبندی به آتش بس شد
شورای امنیت سازمان ملل بار دیگر نشستی برای رایزنی در مورد نبردهای مداوم بین ارمنستان و آذربایجان بر سر منطقه قره باغ در قفقاز جنوبی برگزار کرده است. یک دیپلمات سازمان ملل گفته است که در جلسه روز دوشنبه (۱۹ اکتبر) در نیویورک همه ۱۵ عضو شورا از درخواست دبیرکل سازمان ملل از آنتونیو گوترش از طرف های درگیر برای پیروی از آتش بس جدید حمایت کردند.
به گفته دیپلماتها روسیه که در حال حاضر ریاست بالاترین نهاد سازمان ملل را در اختیار دارد، در حال آماده سازی بیانیهای رسمی است و از ارمنستان و آذربایجان میخواهد به میز مذاکره برگردند.
دیدار وزرای خارجه ارمنستان و آذربایجان با مایک پمپئو
خبرگزاری رویترز روز سهشنبه (۲۰) اکتبر به نقل از وزرای خارجه ارمنستان و آذربایجان خبر داد که آنها قصد دارند روز جمعه (۲۳ اکتبر) با مایك پمپئو، همتای آمریکایی خود در واشنگتن دیدار کنند. این دیدار به این منظور صورت میگیرد تا شاید طرفین به راه حلی برای پایان دادن به یکی از سنگینترین نبردها در قره باغ از دهه ۱۹۹۰ میلادی تاکنون برسند که ظرف هفتههای اخیر صدها نفر قربانی گرفته است.
وزارت امور خارجه آمریکا هنوز توضیحی در این باره نداده است. اما جلسات برنامه ریزی شده حاکی از آن است که این رایزنی درست قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برنامه ریزی شده است.
شعلهور شدن مجدد جنگ میان آذربایجان و ارمنستان نگرانی در مورد گسترش درگیری میان قدرتهای منطقهای ترکیه و روسیه و همچنین به خطر افتادن امنیت خط لوله گاز طبیعی و نفت آذربایجان را افزایش داده است.
به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی مناقشه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه قرهباغ کوهستانی در سال ۱۹۸۸ میلادی آغاز و در سال ۱۹۹۲ میلادی به درگیریهای نظامی تبدیل شد. این مناقشه هنوز به یک راهحل صلحآمیز نرسیده است.
تابستان امسال (ژوئیه) میان نیروهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان درگیریهایی رخ دادکه منجر به تلفات جانی از هر دو طرف شد. پس از یک وقفه جنگ مجددا از ۲۷ سپتامبر بر سر منطقه مورد مناقشه از سر گرفته شد. وزارت دفاع جمهوری آذربایجان در بیانیهای ارمنستان را آغازگر جنگ نامید و نخست وزیر ارمنستان جمهوری آذربایجان متهم به شروع درگیریها کرد.
تلاشهای بینالمللی برای حل مسالمتآمیز این مناقشه تا به حال نتیجهای نداشته است.
قفقاز؛ سرزمین زخمهای قدیمی
در حالیکه جامعه جهانی نگران تشدید درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قرهباغ است، هر دو کشور در پی یارگیریهای بینالمللی هستند. به گفته ناظران این مناقشه تنها راهحلی سیاسی دارد.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Yesayants
منطقه ناگورنو قرهباغ
بر اساس حقوق بینالملل منطقه قرهباغ متعلق به جمهوری آذربایجان است. اما ارمنیها بر این باورند که در دوران استالین این منطقه ارمنینشین به"ناحق" به آذربایجان داده شده است. پس از نخستین جنگ در سال ۱۹۹۰ و بهرغم آتشبس در سال ۱۹۹۴، درگیریهای پراکنده میان ارتش آذربایجان و نیروهای نظامی و شبهنظامی ارمنی در نواحی مرزی به دفعات رخ داده است.
مذاکرات بینتیجه
الهام علیاف (راست) رئیس جمهور آذربایجان و نیکولا پاشینیان (چپ) رئیس جمهور ارمنستان در کنفرانس امنیتی مونیخ در سال ۲۰۲۰
عکس: DW/G. Gontscharenko
درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان
سربازان آذربایجان در منطقه مرزی قرهباغ با خمپاره مواضع ارتش ارمنستان را هدف قراردادهاند. تا کنون دهها نفر کشته و مجروح شدهاند.
ارمنستان با اعلام وضعیت جنگی دست به سربازگیری زده و نیروهای ذخیره خود را فعال کرده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از روسای جمهوری دو کشور متخاصم خواسته که هر چه زودتر به درگیرهای نظامی پایان دهند. راهحل سازمان ملل برپایی مذاکرات صلح و اعزام ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا به منطقه است. اتحادیه اروپا نیز خواهان برقرار آتشبس فوری شده است.
عکس: Karen Minasyan/AFP/Getty Images
افزایش احساسات ملیگرایی
تجمع مردم در باکو؛ بسیاری در آذربایجان خواهان الحاق قرهباغ به این کشور هستند و حضور نیروهای ارمنی در این منطقه را "اشغال" بخشی از سرزمین خود میدانند.
عکس: picture-alliance/dpa/Str
توپخانه آذربایجان
به گفته ناظران بینالمللی با توجه وضعیت موجود در منطقه و منافع متفاوت و بعضاً متناقض کشورهای درگیر، در این مناقشه طرفی به پیروزی نظامی دست نخواهد یافت و تنها باید در پی راهحلی سیاسی بود.
عکس: Defence Ministry of Azerbaijan/Reuters
جنگی ریشهدار
آمریکا و اتحادیه اروپا کشورهای ثالث را از مداخله مستقیم در این نزاع برحذر داشتهاند. اما ترکیه در سالهای گذشته دست به تجهیز ارتش آذربایجان زده است و نیروهای ارتش روسیه نیز در ارمنستان پایگاه دارند. روسیه حدود ۳۵۰۰ سرباز در منطقه گیومری و ایروان مستقر کرده است. نیروهای روسیه در ارمنستان مجهز به واحدهای تانک، پدافند موشکی و دهها هواپیمای جنگی هستند.
عکس: Karen Minasyan/AFP
انهدام تانک آذربایجان
وزارت دفاع ارمنستان با انتشار شماری عکس و ویدئو مدعی شد که برخی از تانکها و خودروهای زرهی آذربایجان را منهدم کرده است.
عکس: Armenian Defense Ministry/Reuters
خسارت مالی و جانی
اولینا هوهانیشیان، ۷۰ ساله، در دهکدهای در منطقه قرهباغ زندگی میکند. به گفته او جنگ برای ساکنان این منطقه جز ویرانی چیزی در پی ندارد. جمعیت منطقه قرهباغ حدود ۱۴۵ هزار نفر است که اکثراً ارمنی هستند.
عکس: Karen Minasyan/AFP/Getty Images
فرار از مناطق جنگی
نزاع بر سر منطقه قرهباغ ۳۰ سال است که ادامه دارد. آتشبس میان دو کشور در سال ۱۹۹۴ این امید را بوجود آورد که راهحلی سیاسی یافته شود، اما درگیریهای پراکنده در سالهای گذشته نشان داد که هیچیک از طرفین در پی حل بحران نیستند.
عکس: Hayk Baghdasaryan/Reuters
سربازگیری
هر دو کشور پس از آغاز نبردها دست به سربازگیری زدهاند. ارمنستان که دارای ارتش کوچکتری در مقایسه با آذربایجان است، از مردان خواسته است که داوطلبانه به ارتش این کشور بپیوندند.
عکس: Melik Baghdasaryan/Tass/dpa/picture alliance
نبرد در مناطق مرزی
آذربایجان بارها گفته است که صلح دائمی در گرو بازگرداندن منطقه قرهباغ به آذربایجان و پایان "اشغال" این منطقه توسط ارمنستان است. جنگ میان دو کشور در سال ۱۹۹۰ حدود ۳۰ هزار کشته بر جا گذاشت. در آن زمان نیز روسیه از ارمنستان طرفداری کرد. مذاکرات سرانجام در سال ۱۹۹۴ با توافقی بر سر آتشبس به پایان رسید، اما تنشها همچنان بر جا ماند.
مردان جوان در ایروان، آماده پیوستن به ارتش ارمنستان
مقامات ارمنستان گفتهاند که در صورت ادامه نبردها از روسیه کمک خواهند گرفت. سفیر ارمنستان در مسکو تاکید کرد که پایگاه روسیه در منطقه گیومری یکی از فاکتورهای تامین امنیت در قفقاز به شمار میآید. ماموریت سربازان روسی در ارمنستان تا سال ۲۰۴۴ در نظر گرفته شده است
عکس: Melik Baghdasaryan/Reuters
مقایسه میان دو کشور
ارمنستان: جمعیت؛ ۲ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر/ مساحت ۲۹۷۴۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۱۲ میلیارد دلار/ ارتش ۴۷ هزار نفر/ بودجه ارتش ۶۳۴ میلیون دلار
آذربایجان: جمعیت ۱۰ میلیون و ۲۳ هزار نفر/ ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۵/ ۳۷ میلیارد دلار/ ارتش ۲۱۶ هزار نفر/ بودجه ارتش ۲/ ۲ میلیارد دلار
دادهها از مرکز آمار آلمان
عکس: Ibrahim Hashimov/Sputnik/dpa/picture-alliance
طرفداری رئیس جمهور ترکیه از آذربایجان
رجب طیب اردوغان درباره درگیریهای اخیر گفت: «ترکیه به ایستادن در کنار برادران آذربایجانی با تمام امکانات خود ادامه میدهد. فقط با عقبنشینی فوری ارمنستان از مناطق اشغال شده آذربایجان است که منطقه روی صلح و ثبات را خواهد دید.»
عکس: Aziz Karimov/Reuters
استقبال از سربازان آذربایجان
تبادل آتش میان نیروهای دو کشور در روز یکشنبه ۲۷ سپتامبر آغاز شد. هر دو طرف دیگری را مسئول شروع جنگ میدانند. روسیه و ایران به عنوان همسایگان این کشورها پیشنهاد میانجیگری دادهاند.