مهاجرت غیر قانونی: جزیره ایتالیایی یاغی می‌شود
۱۳۸۷ بهمن ۹, چهارشنبه
این نخستین بار است که برخی ساکنان جزیره و مهاجران غیر قانونی به طور مشترک تظاهرات کرده‌اند. شنبه (۲۴ ژانویه) همه ۱۳۰۰ مهاجر اسکان داده شده در مرکز پذیرش جزیره، دروازه‌های مرکز را شکسته، به راهپیمایان بومی پیوستند. آنچه این دو گروه را در این اعتراض ناهمگون و بی‌سابقه به هم می‌پیوست ترسشان است: ترس مهاجران غیر قانونی از اینکه به زادگاهشان بازگردانده شوند و ترس ساکنان جزیره از آنکه با بازشدن یک مرکز تعیین هویت و اخراج، جزیره‌شان به یک "زندان بزرگ بی سقف" تبدیل شود.
جزیره کوچک لامپدوسا جنوبی‌ترین نقطه ایتالیا و اروپا (به جز جزایر قناری) است. این تکه خاک آفتابگیر در میان دریای مدیترانه نخستین ساحل نجات و دروازه ورود به اروپا برای هزاران مهاجر غیرقانونی است که در تمام طول سال از آنسوی دریا یعنی تونس و لیبی بخت خود را برای ورود به "قاره موعود" می‌آزمایند.
آنان پس از پیمودن گاه هزاران کیلومتر از سراسر آفریقا خود را به سواحل جنوبی مدیترانه می‌رسانند، و در آنجا دسترنج یک عمر پس‌اندازشان را تقدیم قاچاقچیان انسانها می‌کنند تا بتوانند رهسپار اروپا شوند.
بازی با مرگ به امید یک زندگی بهتر
این سوداگران برای هرجه بالابردن سود تجارت مرگبارشان، بیشترین تعداد ممکن از مسافران را سوار قایقهای فرسوده‌ای می‌کنند که باید تنها تا رسیدن به مرزهای آبی ایتالیا دوام آورند. قاچاقچیان البته برای آنکه به چنگ قانون کشورهای اروپا نیفتند مسافران را حداکثر تا آبهای بین‌المللی همراهی می‌کنند. بهای قایقهای کهنه که اگر به مقصد برسند از سوی گارد ساحلی ایتالیا مصادره خواهند شد در برابر سود هنگفت این تجارت، ناچیز است.
آنچه "سفر امید" لقب گرفته گاه پایان خوشی ندارد. قایقهای فرسوده بی‌ناخدا اگر دستخوش توفان نشوند از سوی گارد ساحلی رویت و مسافرانشان به نزدیکترین مرکز شناسایی و پذیرش - معمولا جزیره لامپدوسا- منتقل می‌شوند.
بینندگان تلویزیونی، به ویژه در تابستان و با اوج گرفتن "سفرهای امید"، همه هفته اگر خبر مرگ ده‌ها کشتی‌شکسته را نشوند، شاهد تصاویر رقت باری از مهاجران ترسان و لرزان و گرسنه‌ای هستند که توسط گارد ساحلی و صلیب سرخ مداوا می‌شوند. برخی در طول این دریانوردی دهشتناک که گاه دو یا سه روز به طول می‌انجامد پیکر بیجان همسفران کم‌اقبالشان را به دریا انداخته‌اند. گفته می‌شود در لامپدوسا یافتن جنازه‌ای در حین بازی روی ساحل یا استخوان غریقی در تور ماهیگیران دیگر چندان غیرمنتظره نیست.
به گفته دولت ایتالیا، در سال ۲۰۰۸ افزون بر۳۱هزار مهاجر غیرقانونی پای بر جزبره لامپدوسا گذاشته‌اند. هر چند بسیاری از آنان به دیگر نقاط کشور منتقل می‌شوند، آنهایی که می‌مانند و ماهها در انتظار تعیین تکلیف در مرکز پذیرش به سرمی‌برند روند عادی زندگی شهروندان محلی را مختل می‌کنند. بسیاری از ساکنان بر این باورند که جزیره‌شان تبدیل به سپر بلای کشور شده است و خواستار انتقال سریعتر مهاجران به دیگر مراکز پذیرش در ایتالیا هستند.
"آنجا بمانند بهتر است تا در کشور پخش شوند"
هنگامی که خبر رسید که وزیر کشور، روبرتو مارونی، تصمیم به گشایش یک مرکز تعیین هویت و اخراج سریع مهاجران غیرقانونی در لامپدوسا گرفته است، ترس و ناخشنودی جزیره‌نشینان شدت گرفت. شهردار لامپدوسا، دینو دِروبیس، اعلام اعتصاب عمومی کرده و رهبری اعتراض را بر ضد دولت مرکزی به عهده گرفته است.
طبیعتا این خبر ناگواری برای مهاجران غیر قانونی نیز بود. بدتر آنکه آقای مارونی سه‌شنبه (۲۷ ژانویه) رهسپار تونس می‌شد تا مقامات آن کشور را برای تحویل گرفتن هزار شهروند تونسی از لامپدوسا قانع کند. (خبرگزاری ایتالیا ANSA چهارشنبه ۲۸ ژانویه گزارش داد که بنابرتوافق حاصل‌شده میان دو طرف، تونسی‌های شناسایی شده در لامپدوسا ظرف حداکثر ۲ ماه به زادگاهشان بازگردانده خواهند شد.)
اینگونه بود که شنبه گذشته (۲۴ ژانویه) برخی از فراریان مرکز پذیرش با چاقوهای ربوده‌شده از یک رستوران تهدید به خودکشی کردند. به نوشته روزنامه "ایل جورناله" چاپ میلان، ۱۶ تن از زنان مرکز نیز در اعتراض به اخراج خویش دست به اعتصاب غذا زده‌اند.
دولت ایتالیا بر موضع خود پافشاری می‌کند. آقای مارونی گفته است: «مهاجران غیر قانونی که شرایط تقاضای پناهندگی را ندارند باید در جزیره بمانند تا هرچه زودتر به کشورشان بازگردانده شوند.» به اعتقاد وی، این به سود ساکنان لامپدوسا نیز هست زیرا عامل بازدارنده‌ای برای کسانی خواهد بود که در آینده قصد مهاجرت غیرقانونی دارند.
"ما همه شهروند یک دنیا هستیم"
بحث بر سر این مشکل پیچیده سالهاست در تمام اروپا وجدان و منطق اروپایی‌ها را محک می‌زند: جناحهای چپ اغلب خواستار مدارا و "مهمان‌نوازی" بیشتر در برابر مهاجران غیر قانونی هستند. جولیانو آماتو، وزیر کشور در دولت پیشین ایتالیا، یک بار گفته بود: «همه انسانها حق دارند در جاده امید خویش گام بردارند.»
بسیاری چپگرایان همچنین مرکزهای پذیرش را زندانهایی می‌خوانند که حقوق انسانی ساکنانشان را نقض می‌کنند. کمونیستها و سبزهای ایتالیا حتا خواهان برچیده شدن آنها هستند. در سال ۲۰۰۵، فابریتسیو گاتی (Fabrizio Gatti)، گزارشگر هفته‌نامه چپگرای لسپرسو (L´espresso)، خود را به عنوان یک مهاجر غیرقانونی جا زد و ۷ روز در مرکز پذیرش لامپدوسا گذراند. گزارشی که او سپس از شرایط رقت‌بار مهاجران در این مرکز منتشر کرد سر وصدای زیادی در ایتالیا برانگیخت.
"اگر همه آنها بیایند اینجا، ما هم می‌شویم آفریقا!"
از سوی دیگر راستگرایان به نوبه خود می‌گویند که اروپای کوچک گنجایش پذیرش میلیونها بینوا و بیخانمان از سراسر جهان را ندارد. و اینکه اخراج مهاجران غیر قانونی که حق پناهنده شدن ندارند کمکی است به تسریع رسیدگی به پرونده کسانی که به راستی شایسته مزایای پناهندگی هستند.
اغلب این مهاجران غیر قانونی که گذرنامه خود را در طول سفر نابود کرده‌اند ادعا می‌کنند که اهل عراق، کردستان یا دارفور و مشابه آن هستند. بنابراین تعیین هویت و ملیت واقعی آنها برای تصمیم درباره پناهندگی یا تحویل به کشورشان ماهها به طول می‌انجامد. این به معنی مدتها بلاتکلیفی در مراکز پذیرش در حال انفجار است که چندین برابر گنجایششان "مهمان" گرفته‌‌اند.
هزار تدبیر برای دفاع از قلعه اروپا
ایتالیا و اسپانیا که عمده مرزهای جنوبی اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهند پیوسته خواهان کمک بیشتر دیگر اعضای اتحادیه شده‌اند. در سال ۲۰۰۵ دولت چپگرای اسپانیا صدها تن از نیروهای ارتش را به دفاع از آخرین متصرفاتش در ساحل شمالی آفریقا گمارد. در جریان هجوم صدها آفریقایی برای عبور از دیوار و سیم خارداری که شهرهای "سئوتا" و "مِلیلا" را از خاک مراکش جدا می‌کند ۵ تن از مهاجران کشته شدند. مادرید و رباط یکدیگر را به گشودن آتش متهم کردند.
در سال ۲۰۰۸ نخست‌وزیرایتالیا سیلویو برلوسکونی با یک معاهده خبرساز با دولت لیبی، متعهد به پرداخت غرامت برای خطاهای ایتالیا در دوران استعمار و سرمایه‌گذاری عظیم در لیبی شد، تا در برابر، قذافی مرزهایش را بهتر کنترل کند.
کارآیی این معاهده که هنوز باید به تصویب سنای ایتالیا برسد با گذشت زمان معلوم خواهد شد. خود آقای برلوسکونی بارها گفته است که بدون گسترش آزادی و رفاه در جهانی که با استبداد، فقر، و جنگ دست به گریبان است، اروپا تبدیل به جزیره مرفهی خواهد شد که همواره بیش از بیش زیر هجوم مهاجران قرار خواهد داشت.