مهاجرت متقاضیان تحصیلات تکمیلی از ایران
۱۳۸۸ اسفند ۷, جمعه
عبدالله جاسبی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید که انبوهی از دانشجویان ایران برای تکمیل تحصیلات خود در حال مهاجرت به مالزی و ترکیه و آسیای میانه هستند. او افزوده است: «موج عظیم جمعیت دانشجویی از مقطع ورود به دانشگاه به مقطع ورود به تحصیلات تکمیلی رسیده و این از جهاتی باعث نگرانی است.»
واکنشی به رشد جمعیت
در دو دهه‌ی گذشته دانشگاه‌های ایران با رشد و گسترش بی‌سابقه‌ای روبرو بوده‌اند. به گفته کارشناسان این گسترش با مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق صورت نگرفته است. علاوه بر نبود یا کمبود مکان‌ها و امکانات آموزشی لازم و پایین‌بودن کیفیت آموزشی دانشگاه‌ها، شمار بالای فارغالتحصیلان آنها هم تناسبی با نیازهای واقعی بازار کار ایران ندارد.
این نظر مطرح است که بخشی از افزایش و گسترش دانشگاه‌ها واکنش به رشد بی‌رویه جمعیت در دهه اول پس از انقلاب بوده است. به عبارتی، دولت در کشوری که فاقد مدارس فنی گسترده و پیشرفته برای تربیت نیروی کار متخصص است، برای آن که از فشار بر بازار کار بکاهد، بخشی از جوانان متولد شده در سال‌های پس از انقلاب را به دانشگاه‌ها هدایت کرده است. هدف از این اقدام ممانعت ولو کوتاه‌مدت از فشارها و انفجارهای اجتماعی بوده است.
اما فارغالتحصیلان انبوه این دوره اینک نیز در راهیابی به بازار کار با مشکل مواجه‌اند، زیرا این بازار قدرت جذب بخش عمده‌ای از آنها را ندارد. از نظر کارشناسان، اقتصاد منزوی و غیررقابتی ایران، تحریم‌ها و عدم سرمایه‌گذارهای اساسی داخلی و خارجی در بخش‌های تولیدی و کارآفرین اقتصاد، در کنار رشد بی‌حساب و کتاب بخش تجارت و دلالی و نیز ضعف مهارت حرفه‌ای و عملی فارغالتحصیلان، بازار کار ایران را از جذب انبوه این جمعیت آماده به کار کشور ناتوان ساخته است.
۱۵۰ هزار ظرفیت برای برای یک میلیون متقاضی
بخشی از فارغالتحصیلان سال‌های اخیر دانشگاه‌ها برای آن که شانس خود را در بازار کار محدود ایران افزایش دهند، به تحصیلات تکمیلی روی آورده‌‌اند. به گفته‌ی رئیس دانشگاه آزاد، در سال جاری بیش از ۸۰۰ هزار نفر متقاضی تحصیلات تکمیلی هستند، در حالی که دانشگاه‌ها تنها قدرت جذب ۱۵۰ هزار نفر از آنها را دارند. جاسبی پیش‌بینی کرده است که رقم متقاضیان سال آینده ۱۵ درصد افزایش یابد و به یک میلیون نفر برسد.
رئیس دانشگاه آزاد در ادامه ابراز نگرانی کرده که مهاجرت حتی ۱۰ درصد متقاضیان نیز علاوه بر ضررهای اقتصادی، در «حوزه مباحث سیاسی، فرهنگی و اجتماعی» نیز «آسیب» وارد کند.
با توجه به تبلیغات منفی اخیر علیه علوم انسانی در ایران و ربط دادن اعتراض‌های اخیر به رواج و تدریس علوم انسانی مدرن، به نظر می‌رسد که نگرانی مورد نظر عبدالله جاسبی نیز بی‌ارتباط با این بحث‌ها نباشد.
کامران دانشجو، وزیر علوم و آموزش عالی اخیراَ شیوه عملکرد دانشگاه‌ها در غرب را برخواسته از نگرش لیبرالیسم توصیف کرد. او در تعریفی بی‌سابقه از لیبرالیسم گفت که « تمام تلاش علم مبتنی بر لیبرالیسم آن است که انسان خوب درس بخواند، عالم خوبی شود که کاری خوبی پیدا کرده و در آمد خوبی دارد و از زندگی لذت ببرد و بعد هم بمیرد و چون در این نگاه زندگی ابدی مطرح نیست همه چیز بر مبنای لذات تعریف می‌شود و از این منظر سلطه گری، قدرت نمایی و خود خواهی معنا و مفهوم می‌یابد.» دانشجو در یک سخنرانی دیگر صراحتاَ بر لزوم اخراج استادان سکولار از دانشگاه‌ها تاکید گذاشت.
نقش حوادث پس از انتخابات در مهاجرت‌ها
کارشناسان انسداد و محدودیت‌ها در درون دانشگاه‌ها و درگستره سیاسی و فرهنگی ایران را هم با موج خروج نخبگان آموزشی بی‌ارتباط نمی‌دانند. سایت «جهان‌نیوز» که به هواداری از دولت احمدی‌نژاد مشهور است اخیراَ خبر داد که تعداد قابل توجهی از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف قصد دارند به خارج از کشور عزیمت کنند و برای همیشه در آنجا بمانند. به نوشته این سایت، هدف مهاجرت‌کنندگان اعتراض به نبود امکانات آموزشی مناسب برای ادامه تحصیل در ایران است. جهان‌نیوز در اشاره‌ای تلویحی به تأثیر حوادث پس از انتخابات در تصمیم شماری از دانشجویان به مهاجرت می‌نویسد که کشورهای اروپایی و غربی نیز از این قشر تحصیل‌کرده ایران استقبال می‌کند.
در همین حال، آمار و داده‌های تازه‌ای وبومتریک حاکی از آن است که دانشگاه‌های ایران در قیاس با کشورهای مشابه در وضعیت مناسبی نیستند. در میان ۱۰۰۰ دانشگاه برتر جهان، تنها نام دانشگاه علوم پزشکی تهران دیده می‌شود که در مقام ۸۷۳ ایستاده است. در میان ۱۰ دانشگاه برتر آسیا نیز نامی از دانشگاه‌های ایران نیست. این ۱۰ رتبه به دانشگاه‌هایی در ژاپن، چین، اسرائیل و سنگاپور و هنگ‌کنگ تعلق گرفته است.
FW/MM