مهرداد عمادی: حجم مبادلات ایران با اروپا شش برابر خواهد شد
۱۳۹۴ بهمن ۵, دوشنبه
"ایران پسابرجام، ایران دیگری خواهد بود". این جمله این روزها به صورت‌های گوناگون از زبان تحلیلگران سیاسی و اقتصادی شنیده می‌شود. در عرصه اقتصاد اما شاید این دیگرگونگی بیشتر از عرصه‌های سیاسی خودنمایی کند.
تنها یک هفته پس از حصول توافق اتمی با ایران و حتی قبل از اینکه این توافق به مراحل اجرایی برسد، وزیر اقتصاد آلمان، قدرت اول اقتصاد اروپا، همراه با یک هیأت بلندپایه به ایران آمد. پس از آن شرکتهای بزرگ اقتصادی آلمان و فرانسه یک به یک هیأت‌های نمایندگی‌شان را به ایران فرستادند.
رئيس جمهور ایران، حسن روحانی در همایش "اجرای برجام، فصلی نو در اقتصاد ایران" که هفته گذشته در تهران برگزار شد اعلام کرد که این کشور برای رسیدن به رشد اقتصادی ۸ درصدی به ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد.
شرکتهای اروپایی و نمایندگان دولت‌هایی که در این چند ماه به ایران سفر کرده‌اند آیا توانایی این میزان سرمایه‌گذاری در ایران را دارند؟
مهرداد عمادی، مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا، به دویچه‌وله میگوید که تا چند روز پیش بر این عقیده بوده که تا نیمی از این میزان سرمایه‌گذاری را کشورهای بزرگ اقتصادی اروپا می‌توانند تامین کنند اما ظرف هفته گذشته، به عنوان یکی از اعضای تیمی برای بررسی همین مسئله و پس از جلساتی که با نمایندگان اقتصادی این کشورها داشته به این نتیجه رسیده که تامین تمامی این ۵۰ میلیارد دلار از طریق پروژههای مشترک با کشورهایی چون آلمان، فرانسه، ایتالیا، بریتانیا، اسپانیا و اتریش قابل تامین خواهد بود.
آقای عمادی میگوید در جریان این جلسات به این نتیجه رسیده که اشتیاق و تمایل برای کار با ایران بسیار بالاتر از ارزیابی‌های موجود است. این کارشناس اقتصادی میگوید حجم مبادلات ایران با اروپا در چهار سال آینده به بیش از شش برابر خواهد رسید.
به گفته مسئولان ایران، بیشترین نیاز ایران در بخش نفت و انرژی است. اما سهم شرکتهای نفتی در میان شرکتهای اروپایی که تا کنون به ایران آمده‌اند سهم درخوری نیست.
مهرداد عمادی میگوید: «ما در بخش استخراج نفت و گاز به سرمایه‌گذاری زیادی نیاز نداریم بلکه در بخش بالا رفتن از نردبان ارزش افزوده است که دچار مشکل هستیم، چون تکنولوژیهای روزش را نداریم. در نتیجه در این بخش به سود کشورهایی مثل فرانسه، آلمان، ایتالیا و بریتانیاست که وارد شوند و سرمایهگذاریهایی که میکنند در راستای بالارفتن از این نردبان ارزش افزوده باشد.»
ایران؛ مناسب برای سرمایه‌گذاری یا بازار کالاهای مصرفی؟
پیشتر گزارش‌هایی در رسانه‌های اروپایی منتشر شده بود مبنی بر اینکه شرکتهای اروپایی هنوز تمایلی به سرمایه‌گذاری در ایران ندارند و همچنان آن کشور و کل آن منطقه را برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت ناپایدار می‌دانند. بر اساس این گزارش‌ها اشتیاق اروپایی‌ها متوجه بازار کالاهای مصرفی در ایران است.
مهرداد عمادی میگوید برای برخی از کشورهای اروپایی این حرف درست است، از جمله بریتانیا. او میگوید به نظر می‌رسد بریتانیا در حال حاضر و به خصوص با تنش به وجود آمده میان ایران و عربستان تمایلی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مثل خودروسازی یا قطعه‌سازی برای تولیدات صنعتی در ایران ندارد.
مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا اما به دو کشور مشخص اشاره می‌کند که این تمایل در آنها دیده می‌شود: آلمان و اسپانیا. عمادی میگوید بر اساس گفت‌وگوهایی که با نمایندگان این کشورها داشته می‌تواند این مسئله را تایید کند که ارزیابی‌های مثبتی برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک بین این دو کشور و ایران صورت گرفته است. او اما تاکید می‌کند که "اگر بحران در منطقه ادامه پیدا کرده و عمیقتر بشود، امکان استفاده از یک چنین پروژهها و فرصتهایی بسیار پایین خواهد بود".
۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای ساخت هتل
غیر از کالاهای مصرفی و تولیدات صنعتی، ایران در بخش‌های دیگری مثل راه‌سازی، جاده‌سازی یا ساختن هتل و بیمارستان نیز به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد. اخیرا قراردادی با یک شرکت ایتالیایی برای ساخت پنج بیمارستان در ایران بسته شد.
از مهرداد عمادی می‌پرسیم تمایل اروپایی‌ها برای شرکت در چنین پروژه‌هایی تا چه حد است. او به طور مشخص به دو کشور اسپانیا و ایتالیا در مرحله اول و در مرحله بعدی فرانسه و بریتانیا اشاره کرده و میگوید: «این چهار کشور برای هتل‌سازی در ایران ابراز تمایل کرده‌اند و تنها همین چهار کشور امکان سرمایه‌گذاری بیش از ۸ میلیارد دلار در این بخش را دارند که این خیلی پول زیادیست. ۸ میلیارد برای پروژههای ساختمانی و زیرپایهسازی، برای اقتصاد ایران بسیار مهم خواهد بود.»
با توجه به مشارکت چینی‌ها در ساخت راه و جاده و اتوبان در ایران و تجارب بدی که در این زمینه نصیب ایران شد، کارشناسان می‌گویند که حالا باید تصمیم اروپاییان برای سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها را مغتنم شمرد.
مهرداد عمادی معتقد است هرچند اروپا استانداردهایی برای قراردادهای خارجی دارد که کلیه شرکت‌ها موظف به رعایت آن هستند، به خصوص در زمینه مسائل ایمنی، اما این نباید بدان معنا باشد که ایران درها را کاملا باز بگذارد تا اروپایی‌ها هر کاری که دلشان خواست انجام دهند. این کارشناس اقتصادی میگوید هر شرکت خارجی اگر نظارتی بر فعالیتش نباشد ترجیح می‌دهد کار را ارزان‌تر تمام کند و ایران باید بر کار این شرکت‌ها نیز نظارت فعال داشته باشد.
چین، رقیبی که نمی‌توان و نباید از میدان به درش برد
هفته گذشته بالاترین مقام سیاسی کشور چین، یعنی رئیس‌جمهور این کشو،ر به ایران سفر و با رهبر جمهوری اسلامی هم دیدار کرد. همین مسئله نشان‌دهنده اهمیت ایران برای این کشور است.
تا پایان ماه گذشته یعنی دی ماه، چین همچنان اولین واردکننده به ایران و نیز اولین کشور دریافت‌کننده صادرات ایران بود. آیا اروپایی‌ها قادر به از میدان به در بردن این رقیب هستند؟
مهرداد عمادی میگوید قراردادهای قبلی با دولت چین از جمله یک قرارداد بزرگ ۱۰۰ میلیارد دلاری که حدود ۱۱ سال قبل بسته شده قابل لغو کردن نیستند.
از این گذشته این کارشناس اقتصادی معتقد است از آنجا که چین با وجود پایین آمدن رشد اقتصادی‌اش به زیر ۷ درصد همچنان دومین اقتصاد بزرگ دنیاست و نیز بزرگترین متقاضی کالاهای خام ایران مثل نفت و گاز، در نتیجه اشکالی ندارد که قراردادهای جدیدی در همین زمینه‌ها با چین بسته شود، البته به صورت شفاف و رقابتی.
مشکل از جایی آغاز می‌شود که چین قصد داشته باشد به واردات کالاهای مصرفی با کیفیت پایین به ایران ادامه دهد، کالاهایی از قفسه‌بندی آشپزخانه گرفته تا سنگ‌پا که هیچ‌کدام در حد استانداردهای جهانی نیستند.
عمادی میگوید ایران باید شرکتهای چینی را وادار به رقابت و همانند کردن کیفیت کالاهایی کند که به اروپا صادر میکنند. به گفته او کالاهایی که چین به اروپا صادر می‌کند، یک نمونهاش را هم به ایران صادر نکرده است.
مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا میگوید: «این بسیار مهم است که ما یکبار دیگر برای شاید دهمین بار در این ۳۵ سال گذشته اقتصاد را فدای ملاحظات و روابط سیاسی نکنیم و آن چیزی که در راستای منافع اقتصادی کشور برای اشتغال پایدار و برای زیرپایهسازی یک اقتصاد سالم است، آنها را در رده نخست تصمیمگیریها و ملاحظات قرار دهیم.»
کارهایی که اروپایی‌ها باید انجام دهند
روابط اقتصادی و تجاری ایران با اروپا معامله‌ای دوسویه است. ایران در این میان به عنوان پذیرنده این قراردادها مسلما باید نکاتی را رعایت کند اما طرف اروپایی هم در جایگاه کارفرما و سرمایه‌گذار نیاز به رعایت اصولی خواهد داشت.
مهرداد عمادی یکی از اولین اقداماتی را که اروپایی‌ها باید انجام دهند سریع‌تر کردن روند اعطای اعتبارات بانکی در اروپا برای پروژههای خارج از این اتحادیه می‌داند. او میگوید به عنوان مثال در حال حاضر در کشور آلمان گرفتن اعتبار از بانک مرکزی برای اجرای پروژه در ایران حدود ۴ ماه طول می‌کشد اما با تحقیقاتی که تیم اقتصادی اتحادیه اروپا کرده این روند می‌تواند به چهار هفته کاهش پیدا کند.
عمادی میگوید سریع‌تر شدن اعتباردهی به نفع اروپاییان هم خواهد بود چرا که می‌توانند پروژهها را سریع‌تر وارد فاز اجرایی کرده و رقبایی مثل چین را حذف کنند.
اقدام بعدی به نظر عمادی یکی کردن سطح استانداردهای کاری در کل اروپاست. او میگوید متاسفانه در حال حاضر مثلا کشور ایتالیا در بخش انرژی از روش‌ها و استانداردهای اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی استفاده می‌کند که قابل پذیرش در خود اتحادیه اروپا نیست. این استانداردها باید در سراسر اروپا یکی باشد تا بهتر بتوانند با شرکتهای ایرانی قرارداد ببندند.
او در این زمینه به ابتکار اخیر وزارت مسکن و شهرسازی ایران اشاره می‌کند که استانداردهای مورد قبول ایران را در یک نامه خلاصه کرده و برای طرف‌های اروپایی فرستاده است. مهرداد عمادی میگوید نظیر این اقدام را باید شرکتهای اروپایی نیز انجام دهند.
یک ماه و یک سال برای بررسی تغییرات دوران پسابرجام در ایران زمان کمی است. شاید بتوان چندین سال بعد با نگاهی به گذشته دریافت که پایان گرفتن مناقشه اتمی ایران چه تاثیری بر اقتصاد بیمار و کم‌توان این کشور در حال توسعه داشته است.