دمیتری مدودف رئیس جمهور روسیه روز دوشنبه ۲۱ تیرماه در مسکو گفت که دولت ایران درآستانه‌ی فرآوری اورانیوم قابل استفاده در بمب اتم است.

نماینده روسیه در سازمان ملل نیز روز ۲۳ تیرماه گفت: «متاسفانه علائم چندان اطمینان بخشی در زمینه فعالیت هسته‌ای از سوی ایران دریافت نمی‌شود».

هم‌زمان با این اظهارنظر نماینده روسیه در سازمان ملل، وزیر انرژی روسیه در دیدار با وزیر نفت ایران گفت تحریم‌های موجود عیله برنامه هسته‌ای ایران مانع از همکاری‌های روسیه با این کشور در زمینه نفت، گاز و انرژی نخواهد بود.

این اظهارات در حالی بیان می‌شود که روز ۱۹ خرداد اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد چهارمین قطعنامه تحریمی علیه ایران را تصویب کردند. روسیه به این قطعنامه رای مثبت داد. مطابق این قطعنامه، صنایع نفت و گاز ایران مشمول تحریم‌های بین‌المللی هستند.

از سوی دیگر در پی درخواست ایران برای حضور دو کشور برزیل و ترکیه در مذاکرات اتمی این کشور، وزیر خارجه روسیه این موضوع را منتفی دانست و گفت: «شورای امنیت سازمان ملل، شش کشور را به عنوان مراجع غیررسمی رسیدگی به موضوع هسته‌ای ایران به رسمیت شناخته است و حضور ترکیه و برزیل در این مذاکرات در دستور کار گروه ۵+۱ قرار ندارد».

دکتر داود هرمیداس باوند استاد روابط بین‌الملل می‌گوید این سخنان به منظور تعدیل رفتار روسیه در موافقت با تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بیان شده است. او می‌گوید: «این اظهارنظر وزیر انرژی روسیه در حقیقت به این خاطر است که آن تصمیماتی که در شورای امنیت گرفته شده و روسیه در رابطه با اجرای مندرجات شورای امنیت، پای‌بندی خود را اعلام کرده است، با این اظهارنظر شفاهی کمی اثر آن را در روابط ایران و روسیه تعدیل کند. وگرنه از لحاظ اجرای مفاد و مندرجات تحریم‌های چهارم شورای امنیت، روسیه تا به حال موضعی که اتخاذ کرده، موضع همراهی و همگامی بوده است».

علت دیدار وزیر نفت ایران با وزیر انرژی روسیه عقد قرداد سی‌ساله‌ای بین دو کشور به نام «نقشه راه» است. طبق این قرارداد، ایران و روسیه در زمینه انرژی، تبادل دانش فنی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک در بخش نفت، گاز و پروشیمی تا سی سال آینده با یکدیگر همکاری خواهند کرد.

در بخش دیگری از این قرارداد، امکان تاسیس یک بانک مشترک بین دو کشور برای تامین مالی پروژه‌های مشترک نفت، گاز و پتروشیمی مطرح شده است.

ناظران سیاسی معتقدند رفتارهای روسیه در قبال ایران متناقض و دوسویه است. اما دکتر هرمیداس باوند می‌گوید بین عقد یک قرارداد تا اجرای آن فاصله زیادی وجود دارد: «انعقاد یا اجرای قرارداد عملی نیست که جنبه‌ی فوری و فوتی داشته باشد. اجرای مندرجات قطعنامه، به صورتی است که باب مذاکرات را باز گذاشته و الان هم تأکید بر انجام مذاکرات است. اگر مذاکره به نتایج مثبتی رسید که چه بهتر و اگر فرایندش به نتایج مثبتی منتهی نشود، آن وقت قویاً در طلب اجرای مؤثر مفاد قطعنامه خواهند بود».

دکتر باوند معتقد است آن چه که مهم است تصمیماتی است که اتخاذ شده. به نظر وی اظهارنظرات شفاهی، مادامی که تبدیل به توافق‌های رسمی نشود که ضمانت اجرا داشته باشد، فقط می‌تواند آثار مواضع اخیر روسیه در برابر ایران را تا حدودی تعدیل کند.

تبانی روسیه و امریکا علیه ایران

پس از اظهارنظرات دیگرگونه مقامات روسی درباره پرونده اتمی ایران، مسئولان دولتی ایران نیز به جوابگویی پرداختند. محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران پس از سخنان مدودف گفت روسیه کاری نکند که به صف دشمنان ملت ایران بپیوندد.

همچنین منوچهر متکی وزیر خارجه ایران روز ۲۱ تیرماه در اسپانیا گفت: «ما نمی‌دانیم اهداف پشت سر برخی از این اظهارات چیست. ما حق خودمان را می‌خواهیم و به کمتر از آن رضایت نمی‌دهیم».

برخی دیگر از مسئولان دولتی نیز پا را از این فراتر گذاشته و چنین اظهارنظر کرده‌اند که یک تبانی مخفی بین روسیه و امریکا علیه ایران صورت گرفته است. عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران در مصاحبه با خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا، گفت: «اظهارات اخیر مدودف یک هشدار جدی است. روسیه و امریکا به تبانی‌های خطرناک در قبال ایران نزدیک می‌شوند».

دکتر داود هرمیداس باوند نیز می‌گوید شواهد دال بر نزدیک شدن مواضع روسیه به امریکاست: «قرائن و شواهد نشان‌دهنده‌ی این است که نزدیکی بسیار مؤثری بین روسیه و آمریکا، در رابطه با مسأله‌ی هسته‌ای ایران بوجود آمده است. اظهارنظر مقامات روسی دال براین که ایران به آن مرحله از توانایی غنی‌کردن رسیده که می‌تواند مورد استفاده برای ساخت بمب باشد، تقریباً نظری را اعلام می‌کند که ایران چنین توانایی را به صورت نسبی پیدا کرده است. در صورتی که قبلاً روس‌ها حتی سپر دفاع موشکی را در لهستان و چکسلواکی که ظاهراً علیه ایران بوده رد می‌کردند و می‌گفتند ایران به هیچ وجه تهدیدی نیست. ولی امروز وقتی می‌آیند به این نکته اشاره می‌کنند، دال براین است که بر بسیج افکارعمومی جهانی و نیز گروه ۵+۱ مصمم هستند. این اظهارنظر در این شرایط، گویای نزدیکی موضع روسیه با مواضع آمریکا و دیگر اعضای گروه ۵+۱ و به‌خصوص کشورهای غربی است».

میترا شجاعی
تحریریه: فرید وحیدی