گفتگوی کوتاه تلفنی حسن روحانی با همتای آمریکایی‌اش باراک اوباما با واکنش‌های مختلفی روبرو شده است. اصولگرایان تندرو این اقدام را محکوم کرده‌اند و فرمانده سپاه پاسداران آن را یک "اشتباه تاکتیکی" خوانده است.

حسن روحانی صبح چهارشنبه، دهم مهرماه در حاشیه نشست هیئت دولت در مورد مکالمه تلفنی خود با اوباما به خبرنگاران گفت، از دو دستگاه مهم نظرسنجی خواسته "نظر مردم را بگیرند که با حرکت دولت موافق هستند و آنهایی که مخالف هستند، چند درصد هستند؟"

در سه روز گذشته همین نظرسنجی، علنی یا محرمانه بودن آن و تاثیری که بر تقویت یا تضعیف موقعیت ایران در مذاکرات احتمالی آینده دارد موضوع بحث‌های موافق و مخالف فراوانی شده است.

اقدامی "نپخته و نسنجیده"

خبرگزاری مهر روز شنبه (۱۳ مهر/ ۵ اکتبر) از قول محمدحسن قدیری ابیانه، کارشناس مسائل سیاسی، برگزاری نظرسنجی در مورد رابطه با آمریکا را اقدامی نپخته و نسنجیده عنوان کرد.

قدیری ابیانه گفت: «دوفرض وجود دارد. یکی اینکه اکثریت مردم بگویند مخالفند. در این صورت راه برای مذاکره دشوار خواهد شد و دست دولت تا حدودی بسته. دیگر اینکه اکثریت بگویند با مذاکره و یا حتی برقراری رابطه با آمریکا موافقند که راه بر امتیازگیری دولت از طرف آمریکایی بسته خواهد شد و این به نفع آمریکا است.»

علی خرم کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با سایت خبری فرارو می‌گوید به دلیل تیرگی روابط ایران و آمریکا در ۳۵ سال گذشته برقراری رابطه برای عده‌ای تابو شده و ممکن است آن را به معنای زیر پا گذاشتن اصول ارزیابی کنند.

به نوشته فرارو خرم در ادامه افزود: «لذا برای اینکه مشخص شود آحاد مردم نسبت به این قضیه چه نظری دارند اقدام به انجام نظرسنجی می‌شود. در این شرایط اگر اکثریت موافق بودند بدون داشتن تردید می‌توان این کار را انجام داد.»

نظرسنجی، اول از شهدا و اسرا

احمد کریمی اصفهانی، دبیرکل جامعه انجمن اسلامی اصناف و بازار عملکرد روحانی و وزیر خارجه در آمریکا را "مقتدرانه و عقلانی" خوانده و می‌گوید: «اینکه قصد دارند درباره رابطه ایران و آمریکا نظرسنجی انجام دهند به این دلیل است که می‌خواهند ببینند نظر مردم در این باره چیست و تا چه حدودی مردم با این موضوع مشکلی ندارند و به نظر بنده اشکالی در این کار وجود ندارد.»

حمید رسایی، نماینده اصولگرای مجلس گفت‌وگوی تلفنی با اوباما را "به ضرر منافع ملی" خواند و به فرارو گفت: «بنده معتقدم در این باره اصلا نیازی به نظرسنجی نیست چرا که اولا ما نظرسنجی علمی در کشور نداریم و دوم اینکه در مسیری که رهبر انقلاب با عنوان نرمش قهرمانانه برای آقای روحانی تبیین و مشخص کردند چنین راهکارهایی پیش‌بینی نشده است.»

رسایی خطاب به روحانی و "هر کسی که دنبال نظرسنجی برای رابطه با آمریکا است" می‌گوید: «نظرسنجی را ابتدا از شهدا، خانواده شهدا، جانبازان و اسرا شروع کنید و سپس از کسانی که هزینه خونی بابت این مقاومت ۳۵ ساله ندادند نظرسنجی کنید.»

نظرسنجی "خطرناک و خائنانه" است

ظاهرا اصولگرایان تندرو نگرانند که اکثریت جامعه نظری متفاوت با نظر حکومت داشته باشند. جعفر شجونی دبیر جامعه وعاظ تهران و عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی این نگرانی را آشکارتر بیان می‌کند و نظر "ملت واقعی" را پیشاپیش منفی می‌خواند.

شجونی به سایت فرارو گفت: «این حرکت، اقدام خطرناکی است. ما نمی‌توانیم امام و رهبری را زیر سوال ببریم و برای خود اوهامی را راس‌الامور قرار دهیم.»

دبیر جامعه وعاظ در ادامه شهروندانی که احتمالا با اقدام دولت موافق هستند را "نادان و واداده" می‌خواند: «نیازی نیست یک مُشت واداده و بی‌اطلاع برای ما نظر دهند. در این نظرسنجی قصد دارند نظر واداده‌ها، نادان‌ها و کسانی که از همه جا بی‌خبر هستند را جویا شوند.»

جعفر شجونی در خاتمه گفت: «بنده به نتیجه این نظرسنجی اعتمادی ندارم. اصلا اظهار نظرسنجی نشانه ضعف روحیه انقلابیون است. بنده با این نظرسنجی مخالفم و معتقدم اقدام به این کار اقدامی خائنانه است.»

بازتاب افکار و خواست عمومی

محسن گودرزی، استاد دانشگاه در یادداشتی که شنبه، ۱۳ مهر در روزنامه شرق منتشر شد نوشت: «افکار عمومی نتیجه گفت‌وگوی آزادی است که عمدتا در رسانه صورت می‌گیرد و نظرسنجی‌ها بازتابی از این جریان و شیوه تصمیم‌گیری گروه‌های مختلف مردم است.»

گودرزی نظرسنجی را همان صندوق رای می‌خواند که در فاصله‌ زمانی کوتاه و درباره موضوعات مختلف به میان مردم آورده می‌شود. او تاکید می‌کند که "اغراق نیست اگر بگوییم نظرسنجی، هیچ جایگزین دیگری ندارد."

به اعتقاد این استاد دانشگاه، نتایج نظرسنجی اگر با رعایت موازین علمی و به‌صورت بی‌طرفانه انجام شود، بازتابی دقیق از افکارعمومی و خواست عمومی مردم خواهد بود.

نظرسنجی و دایره بسته تصورات حاکمان

محسن گودرزی موثر بودن نظرسنجی را وابسته به محرمانه نماندن نتایج آن ارزیابی می‌کند: «تنها انجام نظرسنجی کافی نیست، آنچه نظرسنجی را به ابزاری دقیق در سیاستگذاری تبدیل می‌کند، استقلال، بی‌طرفی علمی و امکان گفت‌وگو درباره نتایج است.»

بر این اساس انتشار نتایج نظرسنجی‌ها می‌تواند به "جریان گفت‌وگوی عمومی دامن بزند" و از این طریق فهم ما را از دیگرانی که با ما متفاوتند و نظراتی مخالف دارند، افزایش دهد.

گودرزی در خاتمه یادداشت خود نوشت: «در نبود نظرسنجی‌های دقیق علمی، هم جامعه از شناخت خود محروم می‌ماند و هم صاحبان قدرت در دایره تصورات خود محبوس می‌شوند.» ظاهرا این همان وضعیتی است که امثال شجونی در آن گرفتارند و مخالفان احتمالی را "ملت واقعی" نمی‌دانند.