ماه‌هاست که راحیل شریف، رییس ستاد ارتش پاکستان و دیگر مقامات ارتشی این کشور از موفقیت‌های چشمگیر خود در عملیات ‌موسوم به "ضرب عضب" علیه طالبان در مناطق شمال‌غربی هم‌مرز با افغانستان سخن می‌گویند و از اینکه ارتش با موفقیت، مواضع طالبان را در این مناطق منهدم می‌کند. اما حمله به مدرسه وابسته به ارتش در شهر پیشاور در روز سه‌شنبه (۱۶ دسامبر/ ۲۵ آذر)، روی دیگر سکه را نشان می‌دهد.

مسئولیت این حمله را شبه‌نظامیان طالبان پاکستان به عهده گرفته‌اند؛ گروهی که خود مجموعه‌ای است از ده‌ها گروه شبه‌نظامی دیگر. محمد خراسانی، سخنگوی این گروه به خبرگزاری فرانسه گفت: «این یورش پاسخی است به عملیات‌‌ارتش پاکستان در مناطق قبیله‌نشین علیه طالبان و کشته شدن جنگجویان طالبان و برای اینکه ارتش، رنجی را که خانواده‌ها [خانواده‌های طالبان] می‌کشند، درک کند.»

نواز شریف، نخست وزیر پاکستان، طی پیامی حمله طالبان به این مدرسه را یک "تراژدی ملی" خواند و سه روز عزای عمومی اعلام کرد.

کشته شدن بیش از ۱۳۰ دانش‌آموز

بنا بر گزارش‌های مقامات امنیتی و نظامی پیشاور، مردان مسلح بامداد روز سه‌شنبه به مدرسه‌ای در پیشاور یورش بردند و تیراندازی به کلاس‌های درس را آغاز کردند. بر پایه‌ی گزارش‌های رسمی، در جریان این حمله و گروگانگیری خونین دست کم ۱۵۰ تن کشته شدند که بیشتر آنها را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند. تقریبا ۱۳۰ نفر دیگر هم در این درگیری‌ها زخمی ‌شده‌اند.

سخنگوی طالبان پاکستان می‌گوید: «در میان کسانی که به مدرسه حمله کردند، چندین حمله‌کنند‌ه انتحاری هم وجود داشته است. ماموریت نیروهای دیگر تیراندازی به مسن‌ترها بود نه به بچه‌ها.»

بر پایه‌ی گزارش ‌مفسر دویچه‌وله در اسلام آباد، تروریست‌ها پوشاک سپید بر تن داشته‌اند و به زبان عربی سخن می‌گفتند.
مقصود احمد خان، یکی از ساکنان شهری که چندان از پیشاور دور نیست، به دویچه وله گفته است، طالبان هنوز هم قادر است عملیات‌های تروریستی بزرگی را سازمان‌دهی و اجرا کند. او ادامه می‌دهد: «گمان نمی‌کنم که این نیروهای اسلامگرای افراطی را بتوان تنها با عملیات‌ نظامی از منطقه بیرون کرد. طالبان پیوسته مخفیگاه خود را جابه‌جا می‌کنند.»

تعریف تروریست از نگاه دولت پاکستان

دولت پاکستان می‌گوید، با آغاز عملیات همه‌جانبه ارتش پاکستان علیه نیروهای افراطی در مناطق ناآرام وزیرستان شمالی، شمار حمله‌های تروریستی و انتحاری گرو‌ه‌های افراطی رو به کاهش نهاده است. مقامات دولتی و امنیتی در اسلام‌آباد مدعی‌اند که از آغاز عملیات ‌بی‌وقفه ارتش، تاکنون ۱۱۰۰ جنگجوی طالبان را در ۶ ماه گذشته به هلاکت رسانده‌اند. بنا بر این اظهارات، طالبان دیگر قادر به انجام عملیات‌های بزرگ نخواهد بود.

عمر حمید، کارشناس مسائل آسیا و اقیانوسیه اتاق فکر لندن در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید: «هرچند طالبان پاکستان ضعیف شده است، اما همچنان توانایی سازماند‌هی عملیات‌های این چنینی را دارد. شاید برای این پیکارجویان، دست زدن به عملیاتی که از مرکز استقرار آنها دور است –برای نمونه در شهری مانند پنجاب در شرق پاکستان- کمی دشوار باشد، اما پیشاور از سوی مناطق قبیله‌نشین به آسانی قابل دسترسی است.»

عرفان حیدر خبرنگار روزنامه "داون" پاکستان در اسلام‌آباد معتقد است که عملیات ‌ارتش در وزیرستان شمالی آنچنان که گفته می‌شود، موثر نبوده‌اند. او دلیل احتمالی این عدم موفقیت را نبود همکاری میان غیرنظامیان منطقه با نیروهای امنیتی و ارتشی می‌داند.

عرفان حیدر در مصاحبه با دویچه‌وله می‌گوید: «سازمان‌های شبه نظامی چند دسته‌اند و در پس عناوین گوناگونی پنهان شده‌اند. این مسئله همکاری هماهنگ دولت مرکزی و ایالتی را در مبارزه با افراطی‌ها دشوار می‌کند.»

عبدل آقا، تحلیلگر سیاسی در پاکستان، ارتش را مسئول حضور قوی طالبان در پاکستان می‌داند. او می‌گوید: «ارتش از بسیاری از گروه‌های شبه نظامی پشتیبانی می‌کند. نتیجه این حمایت‌ها این است که افراطی‌ها این چنین فعال شده‌اند.»

عرفان حیدر هم اضافه می‌کند: «دولت تنها با گروه‌هایی سر جنگ دارد که با دولت دشمنی دارند یا با سیاست دولت در قبال افغانستان موافق نیستند. پاکستان می‌خواهد تنها برخی از این گروه‌ها را از سر راه خود بردارد و دیگر گروه‌ها را برای خود، برای آینده نگه دارد.»

نخست وزیر پاکستان روز گذشته با اعلام عزای عمومی برای فاجعه‌ای که او آن را "تراژدی ملی" خواند، گفت: « با توجه به حادثه پیشاور دیگر کسی نباید در اهداف مذموم تروریست‌ها شک داشته باشد.» او وعده داد، تا ریشه‌کن شدن کامل تروریسم، از عملیات "ضرب‌ عضب" حمایت ‌کند و تاکید کرد به نتایج عملیات ارتش اطمینان دارد.

دغدغه اصلی نواز شریف، برد در جنگ قدرت با احزاب

یکی از کارشناس مسایل پاکستان از دولت ایالتی به رهبری جنبش "عدالت ‌‌پاکستان" (PTI)، که گفته می‌شود به اسلام‌‌گرایان نزدیک است، انتقاد می‌کند. او می‌گوید: «عمران خان، رییس این جنبش، گرایش درونی به طالبان دارد. دولت ایالتی موفق نشده از مردم در برابر اسلام‌گرایان محافظت کند. حمله به مدرسه یک مدرک واضح [برای این شکست] است.»

از ماه اوت گذشته تا کنون طرفداران جنبش "عدالت ‌پاکستان" چندین بار به خیابان‌ آمده‌اند تا علیه حکومت مرکزی به رهبری نواز شریف اعتراض کنند. نواز شریف در انتخاباتی مناقشه برانگیز در سال ۲۰۱۳ دوباره به قدرت بازگشت. کارشناسان معتقدند دغدغه اصلی نواز شریف جنگ قدرت با دیگر احزاب است و علاقه‌ی چندانی به جنگ با تروریست‌ها ندارد.

خیام مشیر، یکی از ناظران سیاسی، در اسلام‌آباد می‌گوید: «اینکه جنبش عدالت ‌پاکستان با طالبان سمپاتی دارد، یک راز نیست. این جنبش پیوسته از عملیات نظامی علیه نیروهای افراطی به عنوان دخالت آمریکا در پاکستان انتقاد کرده است.» خیام مشیر معتقد است اعتراض‌های پیوسته این گروه، مانع اتخاذ موضع در جنگ با ترور از سوی نواز شریف شده است.

راه‌حلی که باید آن را در پیوند با افغانستان یافت

با وجود عملیات متعدد ارتش علیه طالبان، ترور و کشتار توسط گرو‌های اسلامگرای افراطی در پاکستان پایانی به خود ندیده است. در پاکستان یک استراتژی مشخص که با آن بتوان تمامی گروه‌های تروریستی را برای همیشه در خاک این کشور ریشه‌کن کرد، وجود ندارد. بسیاری از شهروندان پاکستان بر این باورند که اسلامگرایان افراطی هم‌پیمانان قدرتمندی در میان دولتمردان این کشور دارند.

ناظران می‌گویند، حکومت مرکزی در پاکستان به اسلامگرایان برای مقابله با افغانستان به ویژه اکنون که نیروهای ناتو قرار است تا پایان ۲۰۱۴ به طور کامل این سرزمین را ترک کنند، نیازمند است. ارتش پاکستان می‌خواهد نفوذ خود بر دولت افغانستان را درست مانند دوران پیش از سقوط دولت طالبان در افغانستان در سال ۲۰۰۱ ، دوباره احیا کند.

عمر حمید، کارشناس مسایل آسیا و اقیانوسیه به دویچه‌وله می‌گوید: «مشکل طالبان پاکستان باید در پیوند با افغانستان مورد بررسی قرار گیرد. اسلام آباد برای نمونه می‌تواند از آمریکا و افغانستان بخواهد علیه نیروهای افراطی مستقر در شرق افغانستان وارد عمل شوند. در مقابل دولت پاکستان می‌تواند از گفت‌وگوهای صلح میان کابل و طالبان افغانستان پشتیبانی کند.»