" حالا تو می‌دانی و دانستن، نیمی از مبارزه است."

این شعار اصلی موزه‌ی مجازی سانسور لبنان(http://www.censorshiplebanon.org) است که به تازگی کار خود را در فضای وب آغاز کرده است. موزه‌ای که به دنبال آن است تا با مشارکت کاربران، حقایقی را که از چشم مردم دور مانده است، در  وب‌سایت خود جمع‌آوری کند و به شکل رایگان در دسترس همه قرار دهد.

وضعیت آزادی بیان در لبنان اگرچه به وخامت وضع برخی کشورهای منطقه به خصوص ایران، عربستان سعودی یا سوریه نیست، اما در مقایسه با بسیاری دیگر از کشورهای جهان، سانسور و تحدید حق آگاهی شهروندان در این کشور هم رایج است.

موزه‌ی مجازی سانسور را سازمان غیردولتی "MARCH" تاسیس کرده است. این سازمان غیردولتی به دنبال توسعه‌ صلح، جامعه‌ مدنی و تلاش برای آموزش مفاهیم دموکراسی به شهروندان است.

مسئولان این موزه در توضیح آن‌چه در دسترس کاربران قرار می‌دهند می‌گویند:« هیچ‌وقت از خودتان پرسیده‌اید چه چیز در لبنان اسیر سانسور می‌شود؟ و مهم‌تر از آن با خودتان فکر کرده‌اید چرا؟ اگر دنبال آن هستید که بدانید چه محتوایی اسیر سانسور یا تهدید به سانسور و حذف شده، جای درستی آمده‌اید.»

وب‌سایت موزه‌ی مجازی سانسور در لبنان، محتوای سانسورشده را در گروه‌های مختلف سینما، کتاب، رسانه، تئاتر، اینترنت، موسیقی، تلویزیون و وقایع سیاسی و اجتماعی دسته‌بندی و در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

این پلات‌فرم اینترنتی در فرم ساده و کارآمدی که تهیه کرده است، به کاربران این امکان را می‌دهد که با چند کلیک ساده، متن، تصویر یا صدای سانسورشده را با توضیحات لازم در وب‌سایت آپلود کنند.

چه کسی مسئول سانسور است؟

موزه‌ مجازی سانسور اعلام کرده که نه تنها به دنبال همه‌ محتوا و تصاویر  سانسور شده در لبنان از آغاز سال ۱۹۴۰ میلادی تا به امروز است، بلکه در پی شناسایی و معرفی عاملان سانسور هم هست.

در یکی از بخش‌های وب‌سایت موزه‌ مجازی، چهار نهاد به عنوان عاملان اصلی سانسور در لبنان معرفی شده‌اند: وزرات اطلاعات، اداره‌ امنیت عمومی، شورای ملی صدا و سیمای رسانه‌ای و کمیته‌ ویژه‌ اجرایی لبنان.

این موزه‌ مجازی با توضیح اختیارات قانونی‌ای که در اختیار هر یک از این ۴ نهاد قرار گرفته، توضیح می‌دهد که چطور این نهادها در کنار یکدیگر محتوایی را که "مضر" یا "مخل امنیت ملی" یا "توهین‌آمیز" تلقی کنند، حذف یا سانسور کرده و در برخی موارد با صاحب اثر نیز برخورد قانونی می‌کنند. در این میان وزارت اطلاعات و اداره‌ امنیت عمومی فعال‌تر و با اختیارات قانونی بیشتری در کار سانسور‌هستند.

دلایل سانسور محتوا در لبنان

موزه‌ مجازی سانسور در لبنان به زبان انگلیسی طراحی شده تا کاربران بیشتری از سراسر دنبا بتوانند از بانک داده‌ها و اخبار آن استفاده کنند. این موزه چهار تم را به عنوان موضوعات اصلی معرفی کرده که در لبنان اسیر تیغ سانسور می‌شوند.

در لبنان نیز مثل بسیاری کشورهای دیگر، "دلایل سیاسی" مهم‌ترین علت سانسور و زیرپا گذاشتن حق دانستن شهروندان است. وب‌سایت موزه می‌گوید از آن‌جا که حفظ روابط خارجی با کشورهای دوست و متحد برای مقامات بسیار مهم است، محتوایی که انگشت انتقاد را به سوی این کشورها بگیرد، معمولا سانسور می‌شود. یک نمونه‌ بارز کتاب "پرسپولیس" نوشته‌‌ مرجان ساتراپی است که به دلیل "توهین به اسلام و ایران" از بازار کتاب لبنان جمع‌آوری شد.

مذهب، خط قرمز دیگر دستگاه‌های امنیتی و دولتی لبنان است. گردانندگان موزه‌ مجازی سانسور می‌گویند اداره‌ی امنیت عمومی همه‌ فیلم‌ها یا کتاب‌هایی را که "حساس" تشخیص دهند به مراکز مذهبی از جمله به "دارالفتوا" و "مرکز اطلاعات کاتولیک" می‌فرستند تا ابتدا به تایید رهبران مذاهب برسد. اگر آنها کتاب یا فیلم را توهین‌آمیز بدانند، اثر اسیر تیغ سانسور می‌شود.

اسرائیل خط قرمز دیگر دستگاه‌های امنیتی لبنان است. لبنان و سوریه تنها کشورهای جهان عرب هستند که هنوز به قانون مصوب این اتحادیه مبنی بر "بایکوت همه‌گونه تولیدات اسرائیلی" پایبند مانده‌اند. هر اثر هنری یا ادبی یا رسانه‌ای نیز که به نوعی در تایید اسرائیل باشد، "حساسیت‌برانگیز" تلقی شده و زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد.

موارد اخلاقی و "عفت عمومی" از دیگر موضوعاتی است که اسیر تیغ سانسور می‌شود. در لبنان بسیاری از فیلم‌های تولید کشورهای غربی به همین دلیل به زیر تیغ سانسور رفته‌اند. همه‌ آثاری نیز که از نظر دولت تبلیغ و ترویج همجنس‌گرایی تلقی شود، توقیف می‌شود.

وب‌‌سایت موزه‌ی مجازی سانسور در لبنان به کاربران این امکان را می‌دهد که بر مبنای نام خالق اثر، موضوع، دلیل سانسور، بازه‌ زمانی و کلیدواژه محتوای موردنظر خود را جست‌وجو کنند.

یکی از "هویت‌های اسیر سانسور" که در لیست ذکر شده، مقامات دولت ایران هستند. با جست‌وجو می‌توان به واقعیت‌هایی دسترسی پیدا کرد که نقش ایران در لبنان و اخبار مربوط به مقامات ایرانی در رسانه‌ها را سانسور کرده‌اند.

آغاز به کار موزه‌ی مجازی سانسور در میان کاربران اینترنت، با استقبال و هیجان مواجه شده است. یک کاربر اینترنت در لبنان می‌نویسد که همه‌ کشورهای خاورمیانه به چنین موزه‌ای برای دور زدن سانسورهای دولتی و حق دسترسی شهروندان به اطلاعات نیازمندند.