موسسات مالی اعتباری در ایران کار را از حد گذرانده‌اند. مردم از دست آن‌ها عاصی شده‌اند. گاهی تا بالای ۳۰ درصد سود می‌گیرند.» محمدتقی رهبر، رئیس فراکسیون روحانیون مجلس ایران با گفتن این جملات از "مکیدن خون مردم توسط موسسات مالی و اعتباری" خبر داده است. به نقل از سایت تابناک، محمد تقی رهبر جمعه ۲۴ دی‌ماه ۱۳۸۹ گفته است: «خون مردم به اسم موسسه مالی اعتباری و به اسم "امام هشتم"، بسیج، سپاه و نیروی انتظامی مکیده می‌شود.» به گفته این نماینده مجلس، « موسسات مالی و اعتباری نه قوانین مجلس ایران را رعایت می‌کنند و نه به تذکرات بانک مرکزی ایران توجه می‌کنند. آن‌ها کاملا خودسرانه عمل می‌کنند.»

مهم‌ترین موسسات مالی و اعتباری در ایران متعلق به نهادهای نظامی هستند. موسسه مهر که نام قبلی آن موسسه مالی و اعتباری بسیجیان بود، متعلق به سپاه پاسداران ایران است و موسسه قوامین متعلق به نیروی انتظامی ایران، ۲ موسسه بزرگ مالی و اعتباری هستند که برای فعالیت‌های مالی خود تابع قوانین بانک مرکزی ایران نیستند.

ماهیت موسسات مالی و اعتباری چیست؟ ابعاد این موسسات مالی اعتباری در ایران چه‌قدر گسترده است؟ حسن منصور اقتصاددان و استاد دانشکده عالی اقتصاد و بازرگانی پاریس در پاسخ به این سوال به دویچه وله می‌گوید:« تعداد این‏ موسسات در ایران بالاتر ا ز ۱۹ هزار فقره و با سرمایه‏های صدها میلیاردی گزارش شده است. یکی از مهم‏ترین آن‌ها مؤسسه‏ی قرض‏الحسنه‏ی بسیجیان است که در سال ۱۳۶۱توسط سپاه تأسیس شد و بعد به مؤسسه‏ی مالی و اعتباری مهر تبدیل شد. بعد از آن هم موقعیت بانکی به‌دست آورد. با این کار هم عملیات غیرقانونی و نامشروع خود را ‌می‌پوشاند و هم این‏که ثروت اندوخته شده از بهره‏های ۳۵ یا۴۰ درصدی را پاک می‏کند و از امکانات بانک مرکزی بهره‏برداری می‏کند.»

موسساتی انحصاری و بدون نظارت

هشدار نماینده مجلس ایران درباره گرفتن جریمه بالا یا همان به اصطلاح دیرکردی است که پرداخت‌کنندگان وام باید به موسسات مالی و اعتباری بپردازند. اما نحوه تعیین دیرکرد اقساط وام‌ها وقتی موسسات مالی و اعتباری از سیستم بانک مرکزی تبعیت نمی کنند، چگونه تعیین می‌شود؟ حسن منصور می گوید: «دست این موسسات باز است. چون در موقعیت انحصاری‏ قرار دارند و رقیبی در برابرشان وجود ندارد. تمام نرخ‏ها را خودشان تعیین می‏کنند. بالاتر از این‏ها چون عموماً زیر نظر نهاد رهبری هستند، حساب و کتابی هم به دولت تحویل نمی‏دهند، مالیاتی هم نمی‏پردازند و مراکز مسئول اقتصاد ملی نیز به این‏ها نظارتی ندارند. به این ترتیب به عنوان قوای کاملاً آزاد و مافوق قانون در کشور عمل می‏کنند و تبدیل شده‏اند به نهادهای مالی و سرمایه‏گذاری بسیار بزرگ که در حد بانک‏های بزرگ جهانی عمل می‏کنند، بی‏آن‏که حتی نام‏شان بانک باشد و یا مسئولیت‏های بانک‏ها را بر عهده داشته باشند.»

اما آیا با تحریم بانک‌های دولتی ایران، موسسات مالی و اعتباری خواهند توانست نقش بانک‌های تحریم شده را در نقل‌وانتقال پول از ایران به خارج از ایران یا برعکس بازی کنند؟ حسن منصور می گوید: «مؤسسات یا دولت‏هایی که نظام بانکی ایران را تحریم کرده‏اند، متوجه این کانال‏ها هستند. در نتیجه، ایران در نقل و انتقال ارز دچار مشکل خواهد بود. این تحریم‌ها تشدیدتر هم خواهند شد. از این کانال‏ها نمی‏شود تحریم‏ها را دور زد. شانس این‏که این مؤسسات ظاهراً غیروابسته به دولت بتوانند نقل و انتقال بانکی انجام بدهند، بسیار بسیار محدود است و محدودتر هم خواهد شد.»

شکست بانک‌های خصوصی از موسسات مالی و اعتباری

استاد دانشکده عالی اقتصاد و بازرگانی پاریس از شکست بانک‌های خصوصی ایران در مواجهه با موسسات مالی و اعتباری می‌گوید:«بانک‏های خصوصی در برابر این‏ها، توان مقابله ندارند. همین چندی پیش بود که بانک پارسیان از مؤسسه‏ی مالی مهر شکست خورد و واگذاری اعتبارهای سابکو، سازه‏گستر و… از اختیار بانک پارسیان بیرون رفت و در انحصار موسسه مالی اعتباری مهر قرار گرفت.»

حسن منصور با اشاره به انتخابات دور دهم ریاست جمهوری از "خیز بزرگ‌تر" موسسات مالی و اعتباری می‌گوید:«این مؤسسه‏ها با انتخاب اخیر آقای احمدی‏نژاد توانستند چنگ‏شان را به تمام رگه‏های حیاتی اقتصادی ایران بیندازند. از جمله توانستند مخابرات ایران، فولاد مبارکه، تراکتورسازی تبریز، شرکت سرمایه‏گذاری توسعه‏ی صنعتی، داروسازی جابربن‏ خیام، معدن انگوران و ده‏ها شرکت بزرگ را در اختیار خودشان بگیرند.»

حسین کرمانی
تحریریه: مهیندخت مصباح