گفتگو با رضا تقی‌زاده، کارشناس مسائل بین‌المللی:

دویچه‌وله: آقای آمانو از اول دسامبر کار خود را بعنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز می‌کند. آیا تغییر در مدیریت آژانس می‌تواند اثری ولو جزیی در روند پرونده‌ی اتمی ایران داشته باشد؟

رضا تقی‌زاده: نه تنها آثار جزیی، که انتظار می‌رود نحوه‌ی برخورد آژانس با ایران تغییر کند. آقای آمانو عملا کار خود را شروع کرده و مهلت تا ماه دسامبر، تنها برای انتقال‌های اداری است. انتظار می‌رود تاکید آقای آمانو بیشتر بر نکات فنی پرونده‌ی اتمی ایران باشد و حاشیه‌های سیاسی مربوط به آقای البرادعی، در بررسی پرونده‌ی اتمی ایران کمتر موضوع بحث باشند. کشورهای اروپایی از دبیرکل گذشته گله می‌کردند که به‌عمد از انتشار بخشی از اطلاعات برنامه اتمی خودداری می‌کند.

به نظر می‌رسد مقامات ایرانی کماکان از موضع قدرت با موضوع روبرو می‌شوند. آقای قشقاوی، سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرده که ملت ایران با کسی در مورد حقوق خود گفتگو نمی‌کند، ولی آماده‌ی پرداختن به موضوع خلع سلاح جهانی هسته‌ای در چارچوب بسته‌ی پیشنهادی است.

حرف‌های آقای قشقاوی شبیه اظهاراتی است که در مورد نحوه‌ی مقابله با معترضان داخلی گفته می‌شود. در حالی‌که ابزارهای جهانی اعمال فشار بر ایران، به مراتب قدرتمندتر از امکاناتی است که مردم ایران برای مقاومت دربرابر دولت دارند. جمهوری اسلامی تاکنون به دلیل حمایت موضعی برخی کشورها چون چین و روسیه و همینطور شرایط عراق و افغانستان، از فرصت خوبی برای ادامه‌یی طرح‌های اتمی خود برخوردار شده و موفقیت‌هایی نیز پیدا کرده است. اما اوضاع کنونی، حالت یک قمار را پیدا کرده است. قمارباز برنده کسی است که بداند میز قمار را چه لحظه‌ای ترک کند.

با وجود توضیحات شما، سیاست ایران در مواجهه با گروه ۵ بعلاوه ۱ اتکاء به مشروعیت داخلی و خطر تهدید خارجی است. آقای سعید جلیلی گفته که مشارکت ۸۵ درصدی مردم در انتخابات به ما انگیزه‌ی بیشتری برای مقاومت داده است.

حرف آقای جلیلی تا سال گذشته قابل توجیه بود و برخی کشور‌ها هم آن را می‌خریدند. واقعیت این است که شرایط کنونی جمهوری اسلامی بسیار شکننده است. دولت مجبور است هر تنبیه جدیدی علیه ایران را بین مردم سرشکن کند و این یعنی دامن‌زدن بیشتر به موج اعتراض‌ها. در عین حال، جمهوری اسلامی سال‌هاست که حق هسته‌ای را با تبلیغات فراوان به خورد مردم داده و عقب‌نشینی در مواضع هسته‌ای، یعنی پس گرفتن آنچه با هزینه‌ی زیاد به مردم فروخته بود. در نتیجه، جمهوری اسلامی وضعیت خطیری دارد که نه امکان سازش دارد، نه امکان مقاومت.

به هر حال نباید دیر یا زود، یکی از این دو گزینه انتخاب شوند؟

بله، کشورهای غربی امیدوارند ایران را وادار به سازش کنند. این را به روسیه و چین نیز یادآوری کرده‌اند که اگر در این مسیر با دیگران همراهی نکنند، اسرائیل یا آمریکا اقدام به استفاده از ظرفیت نظامی می‌کنند.

اما آیا حمله‌ی نظامی نمی‌تواند هدیه‌ای آسمانی برای کنترل شرایط داخلی ایران و خاموش کردن اعتراض‌ها تلقی شود؟

توجه کنید که اگر حمله‌ای علیه تاسیسات اتمی ایران صورت گیرد، حمله‌ی خردکننده‌ای خواهد بود که موجودیت سیاسی ایران را نیز به خطر می‌اندازد. بضاعت نظام سیاسی ایران توان رویارویی با ظرفیت نظامی کشورهای خارجی را ندارد. قضیه متفاوت‌تر از گذشته است و این نگرانی به بخشی از مقامات جمهوری اسلامی نیز سرایت کرده است. در نتیجه جای امیدواری است که تعامل با نظام جهانی به دلیل شرایط موجود ایران، محتمل‌تر از گذشته باشد.

مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح

تحریریه: کیواندخت قهاری