رضا تقی‌زاده، تحلیلگر مسائل سیاسی در گفتگو با دویچه‌وله از چشم‌انداز مجازات‌های بیشتر و موقعیت ضعیف ایران در یارگیری‌های معمول برای پرونده هسته‌ای می‌گوید.

دویچه‌وله: در آخرین گزارش آژانس، از احتمال وجود ابعاد نظامی در برنامه‌ی هسته‌ای ایران و شهبه‌هایی که نیاز به شفاف سازی دارند، یاد شده است. رویکرد دایمی ایران دایر بر تکذیب و عدم پاسخگویی به نکات مبهم، چه خطری را می‌تواند متوجه پرونده‌ی هسته‌ای کند؟

رضا تقی‌زاده: این خطر در درجه‌ی اول معطوف به احتمال افزایش تنبیه‌ها علیه ایران در جلسه‌ی مقدماتی فرانکفورت است. بارها از ایران خواسته شده مطابق قطعنامه‌های شورای امنیت و مصوبات آژانس، در باره‌ی اهداف مشکوک طرح‌های اتمی خود پاسخگو باشد. در حالی‌که ایران بعد از دوره‌ای که به مدالیته یا برنامه ۶۰ روزه معروف شد، از هر پاسخ خودداری کرده و حتی اصالت مدارک ارائه شده را مورد تردید قرار داده است.

اجازه‌ی ایران برای بازدید از رآکتور آب سنگین اراک یا بازرسی از تاسیسات نطنز، در پاره‌ای محافل به عنوان یک نرمش بیسابقه توصیف شده. شما نیز با این نگاه موافقید و این اقدام‌ها را گشایشی می‌دانید؟

نه، گشایش خاصی نیست. تصور من اینست که به دو دلیل این اجازه ‌داده شده: اول ضعف نسبی دولت ایران به دلیل مشکلات داخلی و دوم توصیه‌ی آقای البرادعی. این آخرین گزارش آقای البرادعی است و بسیار محتمل است که ایشان به دلیل نگاه دوستانه‌، زمینه‌ی گنجاندن نکات مثبت در آن را فراهم کرده باشد. شاید ایران هم به خاطر مسائل داخلی به این بازرسی‌ها رضایت داده باشد. اما بعید به نظر می‌رسد که این دو تغییر، نشانه‌ی تغییرات بزرگ‌تری در دپیلماسی هسته‌ای ایران باشند.

به ضعف نسبی دولت ایران اشاره کردید. آیا شرایط سیاسی و اجتماعی ایران به گونه‌ای هست که مسئولان جمهوری اسلامی، توان خود را در دو عرصه‌ی داخلی و خارجی مصرف کنند؟

بسیار دشوار است. یقینا بضاعت ‌دولت ایران محدود است و حتی دولت آمریکا نیز توان نامحدودی ندارد. دولت ایران هم به دلیل مسائل پس از انتخابات مقدار زیادی از اعتماد به نفس خود را از دست داده و هم برای یارگیری در صحنه‌ی بین‌المللی مشکلات بیشتری به نسبت قبل دارد. در گذشته، شاید کشورهای مسلمان منطقه راحتی بیشتری برای دفاع از مواضع ایران داشتند اما الان، نزد کشورهای مسلمان منطقه، کشورهای غیرمتعهد و نزد چین و روسیه می‌توان تردیدها را دید. نتیجه‌ی این ضعف هم این است: سه ماه قبل آمریکا آماده بود روابط کامل با ایران برقرار کرده و گفتگوهای جامع انجام دهد، اما الان تنها محدوده‌ی صحبت را، برنامه‌های هسته‌ای ایران می‌داند.

از تغییر مواضع چین و روسیه گفتید. اما آنها هنوز پس از انتشار گزارش آقای البرادعی به خلاف آمریکا و فرانسه و بریتانیا واکنشی نشان نداده‌اند. ممکن است ایران کماکان از بازی با کارت این دو کشور سود ببرد؟

ایران کشور بزرگی در منطقه است و بضاعت فراوان برای خرید دارد. این موقعیت استراتژیک ایران است که دوستی و پشتیبانی چین یا روسیه را باعث شده، نه دوستی یا روابط شخصی رییس دولت ایران. موقعیت اقتصادی و جغرافیایی ایران به گونه‌ای است که همکاری با آن در جهت منافع ملی آنها قرار می‌گیرد. این شرایط هنوز به انتها نرسیده، یعنی با وجودی‌که ایران از نظر اقتصادی خیلی ضعیف‌تر شده و مشروعیت دولت هم زیر سوال رفته، اما شرایطی که گفتم، ایجاب می‌کند که روسیه و چین کماکان حامی آن باشند. البته این به معنای آن نیست که پشتیبانی‌شان همیشگی و دایمی است.

چهارشنبه نشست فرانکفورت برگزار می‌شود و مهلت آقای اوباما برای پذیرش بسته‌ی پیشنهادی به ایران نیز تمام شده. فکر می‌کنید مواضع و تصمیمات سرسختانه‌ای علیه ایران اتخاذ شود یا تنها دور تازه‌ای از توصیه و تعیین شرط به ایران فراخواهد رسید؟

برگزاری جلسات گروه ۵+۱ اگر با توافق قبلی اعضای شورای امنیت و آلمان نبود، با دشواری مواجه می‌شد. این دشواری‌ها را چین و روسیه فراهم می‌کردند، اما این بار خبر جلسه را، البته بدون تاریخ و محل، وزیر خارجه‌ی روسیه اعلام کرد. این اعلام هم پس از ملاقات وزیران خارجه‌ی آمریکا و روسیه صورت گرفت. این نشان می‌دهد توافق‌هایی قبلا صورت گرفته‌اند. جلسه‌ی فرانکفورت با حضور معاونان وزارت خارجه‌ی کشورهای عضو انجام می‌شود و به معنای توصیه خواهد بود. توصیه‌ی آنها نیز زمینه‌ای برای تصمیم قانونی در شورای امنیت است. فکر می‌کنم این جلسه با مشکلی مواجه نمی‌شود.

مصاحبه‌‌گر: مهیندخت مصباح
تحریریه: بهرام محیی