امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، شامگاه دوشنبه ۲۳ مه (۳ اردیبهشت) برای دیدار و گفت‌وگو با دونالد ترامپ وارد آمریکا شد. با وجود نگرانی‌های موجود در کاخ الیزه نسبت به تبدیل شدن موضوع توافق هسته‌ای با ایران (برجام) به محور این گفت‌وگوها، پرداختن مکرون به برجام اجتناب‌‌ناپذیر بود. فردریک اوتران، خبرنگار روزنامه "لیبراسیون" و کارشناس مسائل ایالات متحده آمریکا، معتقد است که رابطه شخصی و نزدیک مکرون با دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، به فرانسه در میان سه کشور اروپایی امضاکننده برجام جایگاه خاصی بخشیده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

دویچه وله: آقای اوتران، میان کارشناسان خاورمیانه بر سر این موضوع که آیا هدف فعالیت‌های هسته‌ای ایران الزاما دستیابی به سلاح اتمی است اتفاق نظر وجود ندارد. با وجود این، به نظر شما فعالیت‌های امانوئل مکرون در جهت نجات توافق‌نامه هسته‌ای با ایران برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی است یا دغدغه او بیش‌تر ارتقای جایگاه فرانسه و اروپا در عرصه سیاست بین‌الملل است؟

فردریک اوتران: به نظر من با وجود اختلاف نظرها درباره هدف فعالیت‌های هسته‌ای ایران اساس توافق‌نامه هسته‌ای که در سال ۲۰۱۵ امضا شد همان جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های اتمی است. هدف رئیس ‌جمهور فرانسه هم حمایت از توافق بین‌المللی است، زیرا او هم مثل بقیه می‌داند که رسیدن به چنین توافقی بر سر مسئله‌ای به این پیچیدگی و با وجود تعدد طرف‌های درگیر با انگیزه‌ها و منافع بسیار متفاوت مانند روسیه، چین، اروپایی‌ها و ایالات متحده آمریکا بسیار مشکل و بی‌سابقه است.

من فکر می‌کنم که فرانسه‌، مکرون و دیپلماسی فرانسه قصد حفظ این توافق‌نامه را دارد، زیرا به باور آن‌ها این تنها راه موجود برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های اتمی است. بنابراین هدف این فعالیت‌ها بسیار فراتر از مسئله مشخص کردن جایگاهی خاص برای فرانسه در عرصه سیاست بین‌الملل در جریان این اتفاقات است و دغدغه اصلی حفظ برجام و در پی آن حفظ امنیت در منطقه و امنیت بین‌الملل است. 

امانوئل مکرون بر سر مسائل دیگر منطقه، به خصوص بحران سوریه، مقابل ایران و اسد قرار گرفته است. حتی وقتی دونالد ترامپ اعلام کرد که قصد خروج کامل سربازان آمریکایی از خاک سوریه را دارد، مکرون او را متقاعد کرد نظرش را تغییر دهد. به نظر شما آیا برای مکرون این امکان وجود دارد که مواضع خود در ارتباط با توافق‌نامه هسته‌ای را از مواضع دیگرش در ارتباط با ایران تفکیک کند؟

خوب به نفع فرانسه است که تا حد امکان این موضوعات را از یکدیگر تفکیک کند، با وجود اینکه دونالد ترامپ تمایلی به تفکیک فعالیت‌های هسته‌ای ایران و مداخلات این کشور در امور منطقه، به خصوص سوریه، ندارد. آنچه سه کشور اروپایی امضا‌کننده توافق‌نامه هسته‌ای با ایران و فرانسه به طور خاص می‌گویند این است که در عین محتاط ماندن و حفظ مواضع روشن در ارتباط با فعالیت‌های نظامی ایران در منطقه نباید از تلاش برای نجات توافق‌نامه هسته‌ای با ایران دست کشید.

این توافق‌نامه در واقع هم تنها بر روی فعالیت‌های اتمی ایران متمرکز است و نه فعالیت‌های موشکی ایران یا مداخلات این کشور در منطقه. به همین دلیل نفع اروپا نیز در حفظ مرز روشن بین این موضوعات است. تا کنون هم حمایت از توافق‌نامه هسته‌ای با ایران مانعی بر سر راه اقدام و واکنش فرانسه به مسائل دیگر، مانند حمله شیمیایی به  دوما یا رسیدن به یک توافق سیاسی با کشورهای دیگر درباره نقش ایران در سوریه، نبوده است. این توافق‌نامه وجود دارد، امضا شده است و من فکر می‌کنم اروپا تمام تلاش خود را برای نجات آن می‌کند.

آقای اوتران، روشن است که بین سه کشور اروپایی امضاکننده برجام رابطه آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، با دونالد ترامپ سرد است. اما آیا فرانسه اکنون در مقایسه با انگلیس در ارتباط با مسائل امنیت بین‌الملل جایگاه خاصی نزد آمریکایی‌ها یا به طور خاص دونالد ترامپ دارد؟

فکر می‌کنم که همیشه یک رابطه خاص میان انگلیس و ایالات متحده آمریکا بر سر این موضوعات وجود داشته و خواهد داشت. ولی از زمان انتخاب امانوئل مکرون در فرانسه ما شاهد نوعی تغییر در مسیر روابط ایالات متحده آمریکا با انگلیس و گرایش بیشتر دونالد ترامپ به   فرانسه هستیم. دلیل آن هم تضعیف دولت انگلیس پس از "برگزیت" است که در طول حدود دو سال گذشته تقریبا محور اصلی تکالیف و فعالیت‌های دولت جدید در انگلیس بوده و در نهایت باعث کم‌رنگ شدن حضور انگلیس در عرصه سیاست بین‌الملل شده است.

در مورد مکرون  و دونالد ترامپ هم با وجود تفاوت‌های بزرگ شخصیتی و مواضع آن‌ها در سیاست داخلی، نقاط اشتراکی هم وجود دارد. یکی از آن‌ها انتخاب دور از انتظار هر یک از آنان و به قدرت رسیدن آن‌ها در کشورشان است. این شباهت حداقل به روایت اطرافیان امانوئل مکرون باعث ایجاد  رابطه‌ای شخصی و بسیار نزدیک بین این دو سیاستمدار شده است. البته تصمیم و اقدامات امانوئل مکرون هم در ایجاد این رابطه تاثیر مهمی داشته، از جمله دعوت دونالد ترامپ به مراسم ۱۴ ژوئیه در تابستان گذشته که ترامپ را بسیار تحت تاثیر قرار داد.

در نتیجه به نظر من امروز در روابط میان ایالات متحده آمریکا و اروپا به نظر می‌رسد که راه ارتباطی و رابط میان دو کشور بیشتر امانوئل مکرون است و نه ترزا می. البته علت دیگر این نزدیکی فعالیت‌های نظامی بین‌المللی فرانسه برای مثال در مبارزه با تروریسم در کشور مالی است. این موضوعی است که آمریکایی‌ها، نه تنها دونالد ترامپ بلکه باراک اوباما هم، برای آن ارزش قائل‌اند؛ این که ارتش فرانسه امکان شرکت در درگیری‌های خارجی و اجرای عملیات در نقاط دیگر جهان را دارد و این امر فرای رابطه شخصی بین مکرون و ترامپ باعث تقویت رابطه دو کشور شده است. 

اما اگر مکرون موفق به متقاعد کردن ترامپ نشود تبعات آن برای فرانسه و اروپا چه خواهد بود؟

تبعات شکست مکرون در متقاعد کردن ترامپ هم در سطح دیپلماتیک و هم در سطح بین‌المللی فاجعه‌بار خواهد بود، زیرا رسیدن به توافق هسته‌ای با ایران بسیار پیچیده و زمان‌بر بوده و با توجه به عدم وجود ثبات در خاورمیانه، منفعت هیچ یک از کشورهای امضاکننده این توافق‌نامه، چه روس‌ها، چه چینی‌ها، چه اروپایی‌ها و حتی آمریکایی‌ها، در تضعیف بیشتر ثبات منطقه نیست.

با توجه به واکنش‌های ایران به تهدیدات ترامپ درباره خروج ایالات متحده آمریکا از "برجام" به نظر می‌رسد که خروج ترامپ از این توافق‌نامه، پایان پایبندی ایران به آن خواهد بود. پیامدهای امنیتی و دیپلماتیک این تصمیم برای جامعه بین‌المللی به طور کلی، و نه فقط برای اروپا، بسیار جدی خواهد بود.

اما پیامدهای این شکست برای شخص امانوئل مکرون که ادعای رابطه بسیار نزدیک با دونالد ترامپ را دارد بسیار جدی‌تر خواهد بود، زیرا این شکست نشان می‌دهد که در نهایت دونالد ترامپ بر اساس سلیقه و میل خود و آنچه از دید او منفعت شهروندان آمریکاست عمل می‌کند و شنیدن مواضع مکرون الزاما به معنای پذیرفتن آن‌ها نیست.

اما اگر ترامپ تصمیم به خروج از برجام بگیرد شاید بتوان گفت که اروپا سه گزینه خواهد داشت. اول خروج از برجام و همراهی با ترامپ، دوم باقی‌ماندن در برجام بدون تلاش خاص برای ایجاد ارتباط با ایران و سوم ماندن در برجام و فعالیت برای از سرگیری روابط تجاری با  ایران. به نظر شما مکرون به کدام یک از این سه گزینه تمایل بیشتری دارد؟

مسلما مهم‌تر از همه واکنش ایران به خروج آمریکا از برجام است. اما اگر ایران تصمیم به ادامه همکاری با بقیه طرف‌های امضا‌کننده بگیرد، به نظر من نفع اروپا و فرانسه هم در پایبند ماندن به برجام و همکاری با روسیه، چین و ایران برای اجرای مفاد آن است و از سرگیری روابط  تجاری و سرمایه‌گذاری و هر آنچه در برجام در نظر گرفته شده است. با همه این احوال، سوال اصلی در صورت تصمیم به خروج ترامپ از برجام این است که ایران چه واکنشی نشان خواهد داد.